καθώς λέγουν οι Πατέρες, καί μάλιστα ο Άγιος Μελέτιος ο Ομολογητής' από άνω καί κάτω, από δεξιά καί αριστερά καί από έμπροσθεν καί όπισθεν. Καί άνω μεν είναι, οι υπέρ την δύναμή μας υπερβολές όπου κάνομε στην αρετή' κάτω δε, οι εκ της αμελείας μας ελλείψεις, όπου παθαίνομε στην αυτήν αρετή (για τούτο είπαν οι Πατέρες, ότι τα άκρα είναι των δαιμόνων), καί δεξιά μεν λέγονται, όταν οι δαίμονες με δεξιά αιτία καί πρόφαση του καλού μας ρίπτουν στο κακό' αριστερά δε, όταν από φανερή αιτία του κακού μας κάνουν να αμαρτάνομε...
Καί έμπροσθεν μεν είναι, όταν οι δαίμονες μας πολεμούν με τους λογισμούς καί ενθυμήσεις των πραγμάτων όπου μέλλουν να έλθουν' όπισθεν δε, όταν μας πολεμούν με τις ενθυμήσεις καί προλήψεις των περασμένων πραγμάτων. Καί καθολικώς ειπείν, όλοι οι πονηροί λογισμοί προσβάλλουν στην ψυχή ή εσωτερικώς ή εξωτερικώς. Καί εσωτερικώς μεν προσβάλλουν ή με ιδέα καί εικόνας στη φαντασία τυπουμένης θεωρητικώς ή δια του ενδιαθέτου λόγου της καρδίας στη φαντασία αυτή τυπουμένου ακουστικώς. Εξωτερικώς δε προσβάλλουν σ’ αυτήν, δια μέσου των αισθητών αντικειμένων των πέντε αισθήσεων μας' δηλαδή δια των ορατών πραγμάτων, ακουστών, οσφραντών, γευστών καί απτών' αίτια δε καί των εσωτερικώς καί των εξωτερικώς κινουμένων λογισμών είναι τρία' κυρίως μεν καί πρώτως οι δαίμονες επομένως δε καί καταχρηστικώς τα πάθη' δηλαδή οι πληγές όπου φθάσαμε να λάβομε κατά συνήθεια στην καρδία προαιρετικώς ή μισώντας κανένα πράγμα ή αγαπώντας αυτό εμπαθώς. Καί συνεπομένως η διεφθαρμένη κατάσταση της ανθρωπίνης φύσεως.
Πηγή: «Αόρατος πόλεμος» Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτου (Εκδ. Νεκτάριος Παναγόπουλος)
