Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Στις παραμονές του B' παγκοσμίου πολέμου, οι σιδηροβιομηχανίες και οι
βιομηχανίες πολέμου λειτουργούσαν κυρίως με τις κρατικές παραγγελίες της
xιτλερικής Γερμανίας. Σήμερα, οι σιδηροβιομηχανίες της Κεντρικής
Ευρώπης δεν προσπαθούν να προσεταιριστούν απλά το κρατικό ταμείο, αλλά
να απαγορεύσουν την πρόσβαση και των ανταγωνιστών στις αγορές! Επτά
χώρες, περιλαμβανομένης της Γερμανίας, ζητάνε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να
δημιουργήσει προστατευτισμό για τα ευρωμονοπώλια σιδήρου, σταματώντας
τεχνητά τις εισαγωγές από Ρωσία και Κίνα. Αυτό όμως θα μπορούσε να είναι
μια εξέλιξη προς τη σωστή κατεύθυνση, ή αποτελεί μία δυσάρεστη εξέλιξη
που απειλεί την ίδια τη φύση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, και μοιραία
οδηγεί σε κατάρρευση τις χρηματιστηριακές αγορές;
Η προστασία κλάδων, με πολλά «εισαγωγικά», θα μπορούσε να χαρακτηριστεί
και ως «αποδεκτή εξέλιξη», αν η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μια οικονομική ζώνη
υπανάπτυκτων χωρών που προσπαθούν να διασφαλίσουν την εγχώρια ανάπτυξη
πρωτοποριακών κλάδων. Όμως, ούτε η Ε.Ε. είναι ένωση υπανάπτυκτων,
οικονομικά, χωρών, ούτε η χαλυβουργία είναι «πρωτοποριακός κλάδος» που
χρειάζεται «προστασία». Και εδώ ακριβώς είναι το θέμα, ιδιαίτερα καθώς
οι πρακτικές προστασίας συγκρούονται και με τις βασικές αρχές του
Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, όπου συμμετέχουν όλες οι χώρες του
κόσμου πλην ελαχίστων αφρικανικών χωρών και χωρών της Μέσης Ανατολής. Ο
Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, που ουσιαστικά διασφαλίζει την ομαλή ροή
αγαθών και υπηρεσιών παγκοσμίως, έχει, μεταξύ άλλων, την αρχή της «μη
διάκρισης», που διασφαλίζει το ελεύθερο εμπόριο με ίσους όρους,
διασφαλίζοντας τον καπιταλισμό παγκοσμίως. Ας σημειώσουμε ότι ο
Καπιταλισμός είναι ένα οικονομικό σύστημα που κατάφερε να επιβιώσει
ακριβώς λόγω της ανοικτής οικονομίας και του ελεύθερου ανταγωνισμού.
Όμως, αυτές οι αρχές βρίσκονται σε κίνδυνο σήμερα, όπως επίσης βρέθηκαν
στις αρχές του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.
Κατά τραγική σύμπτωση, οι σιδηροβιομηχανίες, που συνδέονται με την
«αμυντική βιομηχανία», και οι οποίες χρηματοδότησαν φασιστικά κινήματα,
βρίσκονται σήμερα με την αίτηση τους να σταματήσουν οι εισαγωγές από
τρίτες χώρες, μπροστά στην απίστευτη αυτή νέα κίνηση. Κίνηση ανατροπής
της Ελεύθερης Οικονομίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανησυχία των εταιρειών
χάλυβα ξεκινάει από το γεγονός ότι οι κλάδοι αυτοί επηρεάζονται από τη
φάση του οικονομικού κύκλου, με σημαντικές αυξομειώσεις στα κέρδη τους.
Σε περίοδο ανάπτυξης οι εταιρείες αυτές έχουν ασύλληπτα υψηλά κέρδη.
Όταν όμως υπάρχει υπερπαραγωγή και ύφεση, οι ζημιές είναι υψηλές. Αυτό
οφείλεται στη «λειτουργική μόχλευση», δηλαδή στις υψηλές επενδύσεις σε
πάγια, που οδηγούν είτε σε εξαιρετικά ζημιογόνες ή σε εξαιρετικά
κερδοφόρες χρήσεις.
Επικεφαλής της κίνησης αυτής είναι η μεγαλύτερη εταιρεία του κόσμου στον
κλάδο, που είναι «ευρωπαϊκή» (κατά το ήμισυ ινδική!), η ArcelorMittal,
έχει έδρα το Λουξεμβούργο, χώρα με ουσιαστικά μόνη δραστηριότητα το
ξέπλυμα του παγκόσμιου χρήματος, που διαθέτει 230.000 εργαζόμενους, εκ
των οποίων μόλις το 37% απασχολείται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η
ArcelorMittal, που παράγει το 8% του παγκόσμιου χάλυβα, σύμφωνα μάλιστα
με διαπιστώσεις και ομολογία των ίδιων των αξιωματούχων - Επιτρόπων- της
Ε.Ε. ασελγούσε επί 18 έτη εις βάρος των ευρωπαϊκών εταιρειών και
καταναλωτών, με μονοπωλιακές πρακτικές καρτέλ, «φιξάροντας τιμές»
παγκοσμίως ώστε να αποκομίζει μυθικά κέρδη. Φέτος έβγαλε ζημίες 8 δισ.
περίπου και, φυσικά, μαζί με άλλες εταιρείες, βρήκε ευκαιρία να ζητήσει
την προστασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία κατάκλεβε τόσα χρόνια με
τις πρακτικές καρτέλ! Προσπαθώντας να… αποκλείσει την Κίνα, η οποία
φυσικά εδώ και 2 δεκαετίες είναι η μεγαλύτερη χώρα παραγωγός σιδήρου, αν
και με πολύ μικρότερες εταιρείες, ξεκινάει έναν νέο «ανένδοτο πόλεμο»,
καθώς η παντοκρατορία των καρτέλ κατέρρευσε μετά την εισαγωγή κινέζικων
και ρωσικών μετάλλων, διότι διαμορφώθηκαν τιμές ανταγωνιστικές, χαμηλές
και λογικές, στην αγορά.
Τα παραπάνω ασφαλώς είναι ενδεικτικά του ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός
είναι σε κρίση, και οι εταιρείες μετάλλου μπήκαν ήδη σε τρομακτική
ύφεση. Μας επιτρέπουν με αρκετή ακρίβεια να συμπεράνουμε ότι οι
χρηματιστηριακές επενδύσεις σε εταιρείες παραγωγής μετάλλων δεν είναι
καλή ιδέα, καθώς οι εταιρείες αυτές όχι μόνο έχουν ζημίες, αλλά πλέον
δεν έχουν καν ελπίδες άμεσης επαναφοράς σε κέρδη παρά μόνο με τις
παραδοσιακές πολιτικές «περιορισμών στις εισαγωγές». Αποτελούν πολύ
θλιβερό σημάδι για γεωπολιτικές εξελίξεις, καθώς ο εμπορικός πόλεμος
συχνά επεκτείνεται σε πραγματικό πόλεμο, ενώ επίσης δεν προοιωνίζουν
τίποτα καλό για το σύνολο των αγορών. Και, σε συνέχεια των πρακτικών που
ακολουθήθηκαν στο θέμα των μεταναστών, αλλά και της περιφρόνησης των
περιφερειακών προβλημάτων της Ευρώπης από την γερμανοκρατούμενη
Ευρωπαϊκή Ένωση, αρχίζουν να προβληματίζουν για το αν η πολιτική της
Ευρωπαϊκής Ένωσης βαδίζει προς την κατεύθυνση της ελεύθερης μετακίνησης
ανθρώπων, κεφαλαίων και προϊόντων, ή βρισκόμαστε μπροστά σε ραγδαίες
εξελίξεις που μόνο την αγορά δεν υπηρετούν. Σε κάθε περίπτωση, η
οικονομική κρίση είναι προ των πυλών, οι γεωπολικοί κίνδυνοι αυξάνονται,
και οι αγορές κάθε άλλο θα βρεθούν σε ανάπτυξη, κάτι που προβληματίζει
για την πορεία του συστήματος και των χρηματιστηριακών αγορών…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
