Καταπληκτικό, αξίζει να διαβαστεί
«Νεομάρτυρες»
ονομάζουμε τους αγίους μάρτυρες που θανατώθηκαν για την πίστη τους
τελευταίους αιώνες. Η εποχή της Τουρκοκρατίας για τον ελληνικό χώρο
(περ. 1453 έως 1912, κατά περιοχές) είναι γεμάτη νεομάρτυρες.
Πρόκειται κατά κανόνα για απλούς καθημερινούς ανθρώπους, ευσεβείς, που πιέστηκαν ν’ ασπαστούν το Ισλάμ από κάποιους φανατικούς μουσουλμάνους και, όταν αρνήθηκαν, συκοφαντήθηκαν στις οθωμανικές αρχές ότι δήθεν έβρισαν το Μωάμεθ ή ότι υποσχέθηκαν να γίνουν μουσουλμάνοι και μετά υπαναχώρησαν και γενικά για «εγκλήματα» θρησκευτικού χαρακτήρα.
Πρόκειται κατά κανόνα για απλούς καθημερινούς ανθρώπους, ευσεβείς, που πιέστηκαν ν’ ασπαστούν το Ισλάμ από κάποιους φανατικούς μουσουλμάνους και, όταν αρνήθηκαν, συκοφαντήθηκαν στις οθωμανικές αρχές ότι δήθεν έβρισαν το Μωάμεθ ή ότι υποσχέθηκαν να γίνουν μουσουλμάνοι και μετά υπαναχώρησαν και γενικά για «εγκλήματα» θρησκευτικού χαρακτήρα.
Κάποιοι άλλοι
συκοφαντήθηκαν με τον ίδιο τρόπο από προσωπικούς τους εχθρούς, ενώ
κάποιες κοπέλες από μουσουλμάνους που τις ποθούσαν, ενώ εκείνες
απέκρουαν τις ερωτικές τους προτάσεις. Υπάρχουν και κάποιοι που
ασπάστηκαν το Ισλάμ για μερικά χρόνια και στη συνέχεια μετάνιωσαν,
έκλαψαν νιώθοντας τον εαυτό τους προδότη του Χριστού, και, αφού
προσευχήθηκαν και πήραν ευλογία κάποιου σοφού χριστιανού ιερέα,
παρουσιάστηκαν στις οθωμανικές αρχές και διακήρυξαν πως είναι ξανά
χριστιανοί.
Όλοι αυτοί –άντρες
και γυναίκες– καταδικάστηκαν σε θάνατο. Πολλοί βασανίστηκαν πρώτα με
απίστευτη αγριότητα (μήπως κι αλλάξουν πίστη) και τελικά αποκεφαλίστηκαν
ή απαγχονίστηκαν ή ανασκολοπίστηκαν (παλουκώθηκαν, κοινώς
«σουβλίστηκαν») ή γδάρθηκαν ζωντανοί ή κρεμάστηκαν στα τσιγκέλια (μεγάλα
τσιγκέλια, πάνω στα οποία τους έριχναν και τους άφηναν καρφωμένους
μέρες, ώσπου να ξεψυχήσουν) ή κάηκαν ζωντανοί. Μάλιστα η εκτέλεσή τους
έγινε δημόσια, ως εορταστικό «θέαμα».
Θαυμαστά σημεία.
Πολλοί νεομάρτυρες έλαβαν από το Θεό, μετά το θάνατό τους, μεγάλο
θαυματουργικό χάρισμα, ενώ πολλών η εκτέλεση συνοδεύτηκε από θεϊκά
σημεία, που έγιναν ορατά από χριστιανούς και μουσουλμάνους. Αυτά είναι
που μας ενδιαφέρουν στο κείμενό μας.
Το πιο συνηθισμένο σημείο είναι ότι το σώμα του μάρτυρα φωτιζόταν από ουράνιο φως κάθε νύχτα για λίγο καιρό. Στο βιβλίο Νέον Μαρτυρολόγιον
(εκδ. Αστήρ, 1993, σελ. 201-208), στο οποίο ο άγιος Νικόδημος ο
Αγιορείτης συγκέντρωσε κείμενα για νεομάρτυρες γραμμένα από ανθρώπους
που είδαν με τα μάτια τους το μαρτύριό τους, αναφέρονται εμφανίσεις
τέτοιου ουράνιου φωτός στα παρακάτω μαρτύρια:
1. του αγίου Ιωάννη,
στο Ασπρόκαστρο (2 Ιουνίου 1492 [τραγική ειρωνεία: την ίδια χρονιά με
την «ανακάλυψη της Αμερικής»] –η ημερομηνία του μαρτυρίου είναι και η
μέρα, κατά την οποία τιμούμε τη μνήμη κάθε μάρτυρα),
2. των αγίων Ιακώβου του οσιομάρτυρα και ασκητή και των μαθητών του Ιακώβου διακόνου και Διονυσίου μοναχού (1 Νοεμβρίου 1520)
3. του αγίου Παρθενίου, πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (Σάββατο του Λαζάρου, 24 Μαρτίου* 1657 [οι ημερομηνίες με * ελήφθησαν από το Πανάγιον του Γεωργίου Εμμ. Πιπεράκι, έκδ. «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος» Μήλεσι 2006, διότι ο άγ. Νικόδημος αναφέρει μόνο χρονολογία]),
4. του αγίου Νικολάου του Παντοπώλη στην Κων/πολη (23 Σεπτεμβρίου 1672),
5. του αγίου Αγγελή, επίσης στην Κων/πολη (1 Σεπτεμβρίου 1680),
6. του αγίου Ηλία Αρδούνη (Αρντούνη) στην Καλαμάτα (31 Ιανουαρίου*, γύρω στο 1686),
7. του αγίου Ρωμανού του μοναχού (5 Ιανουαρίου* 1694),
8. του αγίου Αυξεντίου στην Κων/πολη (15 Ιανουαρίου 1720),
9. του αγίου Αναστασίου του ιερέα (8 Ιουλίου* 1743),
10. της αγίας Κυράννας (28 Φεβρουαρίου* 1751), μέσα στη φυλακή,
11. του αγίου
Γεωργίου στην Πτολεμαΐδα (23 Απριλίου* 1752), που, εκτός από το φως,
ξεχύθηκε η θάλασσα μυστηριωδώς προκαλώντας μεγάλη πλημμύρα, μέχρι που
καθάρισε το αίμα του,
12. του αγίου Νικολάου του Νέου στη Χίο (31 Οκτωβρίου 1754),
13. της αγίας Ακυλίνας στην περιοχή της Θεσσαλονίκης (27 Σεπτεμβρίου 1764),
14. του αγίου Μύρωνος στο Ηράκλειο της Κρήτης (20 Μαρτίου* 1793),
15. του αγίου Ζαχαρία στην Πάτρα (20 Ιανουαρίου* 1782),
16. του αγίου Δημητρίου στο Γαλατά Κων/πόλεως (27 Ιανουαρίου* 1784),
17. του αγίου Κωνσταντίνου του «εξ Αγαρηνών» (Τούρκου), στις 2 Ιουνίου 1819,
18. του αγίου Γεωργίου στα Ιωάννινα (17 Ιανουαρίου 1838).
19. Ως Ρεθεμνιώτης
ξέρω ότι αυτό το φως εμφανίστηκε και στο Ρέθυμνο, στους τάφους των αγίων
Τεσσάρων Νεομαρτύρων (28 Οκτωβρίου 1824), για τους οποίους θα μιλήσουμε
παρακάτω.
Εκτός από το φωτεινό φαινόμενο, καταγράφονται και μερικά άλλα σημεία σχετικά με την εκτέλεση των νεομαρτύρων:
Στην εκτέλεση του
αγίου Γεωργίου στη Σόφια της Βουλγαρίας (11 Φεβρουαρίου 1515) ένα
ξαφνικό σύννεφο έσβησε την πυρά, ενώ αργότερα, όταν την άναψαν για να
κάψουν το ιερό σώμα του, εκείνο δεν καιγόταν.
Ομοίως, η φωτιά που
άναψαν για να κάψουν το σώμα του αγίου Δημητρίου στη Φιλαδέλφεια της
Μικράς Ασίας (2 Ιουνίου 1657), χωρίστηκε στα δυο και άφησε το σώμα του
ανέπαφο.
Τον άγιο Αθανάσιο
της Σμύρνης (24 Ιουλίου* 1700) τον άφησαν άταφο μαζί με τα σώματα
εκτελεσθέντων μουσουλμάνων κακοποιών. Τη νύχτα άγρια σκυλιά κομμάτιασαν
τα σώματα των νεκρών, αλλά δεν πείραξαν καθόλου το σώμα του μάρτυρα.
Πολλών μαρτύρων οι
δήμιοι –οι βασανιστές ή εκτελεστές– τιμωρήθηκαν με τρέλα ή θάνατο,
προφανώς επειδή παραδόθηκαν τόσο πολύ στο διάβολο, που απέκλεισαν
εντελώς από τη ζωή τους την προστασία του Θεού, ή ίσως και για να
ξεπληρώσουν μέρος της αμαρτίας τους σ’ αυτή τη ζωή και να ελαφρύνει η
θέση τους μετά θάνατον. Ας μου επιτραπεί να αναφέρω δύο περιπτώσεις.
1. Τρεις ονομαστοί
μουσουλμάνοι, που ευθύνονταν για το θάνατο του αγίου Αγγελή στην
Κων/πολη, για τον οποίο μιλήσαμε, «ο Σαρί Αμπτουλάχογλους, γεντί κουλέ
αγασής, ο Βασιλικός μεζίνης, και ο Γιακούτ Αγανούνογλους» (αναφέρω τα
στοιχεία τους όπως καταγράφονται στο Νέον Μαρτυρολόγιον, σελ.
98), ασθένησαν θανάσιμα και, στην επιθανάτια κλίνη, δε μπορούσαν να
ξεψυχήσουν, αλλά έξω φρενών γενόμενοι φώναζαν συνεχώς «Αγγελή, ω
Αγγελή!». Η εφιαλτική αυτή κατάσταση συνεχίστηκε για πολλές μέρες, μέχρι
που οι δικοί τους κάλεσαν τη σύζυγο του αγίου και πήραν από αυτήν
συγχώρηση για το φόνο του, τον οποίο εκείνοι είχαν διαπράξει. Όταν
εκείνη (ως αληθινή χριστιανή) τους συγχώρησε, λυτρώθηκαν από το
ατελείωτο ψυχορράγημα και ξεψύχησαν. Το γεγονός αυτό συγκλόνισε τόσο την
κοινωνία της Κων/πολης, ώστε συγκροτήθηκε συμβούλιο μουσουλμάνων
αξιωματούχων, που αποφάσισε να μην πιεστεί στο εξής κανείς χριστιανός να
ασπαστεί με τη βία το Ισλάμ. Η απόφαση αυτή εφαρμόστηκε όσο ζούσαν
εκείνοι οι αξιωματούχοι.
2. Στις 21 Ιουνίου
1732 θανατώθηκε στη Χίο ο άγιος Νικήτας ο Νισύριος (από το νησί
Νίσυρος). Ο άγιος ήταν γιος εξισλαμισμένου προεστού και, αν και
βαφτίστηκε ο ίδιος μετά τη γέννησή του, εξισλαμίστηκε σε νηπιακή ηλικία
και δε θυμόταν τη χριστιανική του καταγωγή. Όταν όμως το ανακάλυψε,
συγκλονίστηκε, αρνήθηκε το Ισλάμ, έφυγε από το σπίτι του και κατέφυγε
στη Νέα Μονή Χίου, όπου κατηχήθηκε στο χριστιανισμό (δηλαδή έλαβε γνώση
της χριστιανικής πίστης). Μια μέρα συνελήφθη από έναν «άνθρωπο του
χαρατζή» (του φοροεισπράκτορα), Κρημλή το γένος, επειδή δεν είχε χαρτιά
ούτε χρήματα να πληρώσει το χαράτσι, και, ενώ περίμενε τη μεταφορά του
στις φυλακές, κάποιος τον αναγνώρισε και τον φώναξε Μεϊμέτη. Τότε ο
Κρημλής τον έφερε στον αγά και, μετά από ανάκριση και έρευνα, μαθεύτηκε
ότι ήταν μουσουλμάνος που επέστρεψε στο χριστιανισμό.
Βασανίστηκε επί δέκα
μέρες στη φυλακή τόσο πολύ, ώστε χαρακτηρίζεται μεγαλομάρτυρας (οι
Τούρκοι στη συνέχεια αποκάλυψαν ότι τη νύχτα έβλεπαν ανεξήγητα τη
σκοτεινή φυλακή πλημμυρισμένη από φως) και τελικά αποκεφαλίστηκε δημόσια
από τον ίδιο τον Κρημλή, αργά και βασανιστικά με πολλές μαχαιριές.
Ο Κρημλής όμως στη
συνέχεια άρχισε να τρέμει ολόκληρος και τη νύχτα να βλέπει εφιαλτικά
όνειρα με τον άγιο Νικήτα. Η ζωή του έγινε αφόρητη, μέχρι που (ίσως από
συμβουλή της γυναίκας του, που ήταν χριστιανή) έβαλε και ζωγράφισαν την
εικόνα του αγίου και την τοποθέτησε σε μια κρυψώνα στον οντά του. Τότε
απαλλάχτηκε από τους εφιάλτες, αλλά του έμεινε το τρέμουλο σε όλη του τη
ζωή. Πέθανε μάλιστα παράλυτος.
Στον οντά του, όταν
είχε επισκέψεις, ακουγόταν χτύπος από τη θυρίδα, στην οποία είχε κρύψει
την εικόνα το αγίου. Και, για να μην την ανακαλύψουν οι ομόθρησκοί του,
την έστειλε στο σπίτι όπου είχε τη γυναίκα του και εκεί την τιμούσε με
ακοίμητο καντήλι.