Ο στρατηγός Μίλερ με τον υιοθετημένο γιο του συναδέλφους του στις ΗΠΑ. Σκίτσο του Ντίνου Αναστασόπουλου
Τα πρώτα Ελληνόπουλα που εγκαταστάθηκαν στην Αμερική –αφότου είχε προηγηθεί η μεγάλη ομάδα των 1.403 νησιωτών Ελλήνων το 1768– ήταν παιδιά αγωνιστών της Επανάστασης του 1821 που έμειναν ορφανά. Το ερέθισμα να ασχοληθώ με το αυτό θέμα αυτό μου το έδωσε πριν από δεκαετίες μια εκπομπή της «Φωνής της Αμερικής»· έκτοτε αναζήτησα, και βρήκα με πηγές τον αείμνηστο καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Κωνσταντίνο Γεωργίου και τη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, στοιχεία γι’ αυτά τα παιδιά.Στη γη του Βάσιγκτον, δηλαδή στη φιλελεύθερη Αμερική, αναφέρεται και ο Διονύσιος Σολωμός.
Εάν μελετήσει κανείς τις πηγές διαπιστώνει ότι στην Επανάσταση του 1821 συμμετείχαν με τον δικό τους τρόπο και Αμερικανοί φιλέλληνες. Κυρίως έκαναν εράνους σε σχολεία, πανεπιστήμια και εργοστάσια, και τα χρήματα τα έστειλαν στην Ελλάδα. Ειδικά οι σφαγές αμάχων μετά την επανάσταση του Υψηλάντη και τη διακήρυξη της Αγίας Λαύρας το 1821, καθώς και η Σφαγή της Χίου και στη συνέχεια η καταστροφή των Ψαρών, ξεσήκωσαν την κοινή γνώμη στις ΗΠΑ.
«Γκαρδιακά χαροποιήθη και του Βάσιγκτον η γη | Και τα σίδερα ενθυμήθη Που την έδεναν και αυτή» λέει το 22ο τετράστιχο του Ύμνου εις την ελευθερίαν, με τα «σίδερα» να αντιπροσωπεύουν την κυριαρχία του αγγλικού στέμματος. Κάποιοι από τους Αμερικανούς φιλέλληνες ήρθαν και στην Ελλάδα προκειμένου να παραδώσουν όπλα και πυρομαχικά. Τότε ήταν που άρχισαν να ενδιαφέρονται για τα ορφανά των αγωνιστών, τα οποία δεν είχαν στον ήλιο μοίρα. Στατιστικά στοιχεία για το πόσα παιδιά μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ δεν υπάρχουν, αν και στις αμερικανικές εφημερίδες της εποχής καθώς και στα αρχεία των εκκλησιών υπάρχουν πολλές αναφορές για υιοθετημένα παιδιά Ελλήνων.
Κυανόλευκη σημαία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (πηγή: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Αμερικανός συνταγματάρχης Τζόναθαν Μίλερ, ο οποίος το 1824 στάλθηκε στην Ελλάδα από τον κυβερνήτη της Μασαχουσέτης με αποστολή να συντάξει αναφορά για τις εξελίξεις σχετικά με την επανάσταση. Εδώ γνώρισε τον στρατηγό Τζορτζ Τζάρβις (Γιώργο Ζερβό κατά τους Έλληνες), και πολέμησαν μαζί. Όταν ο Μίλερ γύρισε στην Αμερική πήρε μαζί του και δύο ορφανά αδέρφια από τη Λιβαδειά, γιο και κόρη ενός οπλαρχηγού που σκοτώθηκε στη μάχη. Ο ίδιος υιοθέτησε το αγόρι που το ονόμασε Λουκά-Μιλτιάδη και μαζί εγκαταστάθηκαν στο Μονπελιέ του Βέρμοντ.
Ο Λουκάς-Μιλτιάδης Μίλερ (φωτ. αριστερά) όταν πέθανε ο πατέρας του ανέλαβε τις επιχειρήσεις του, σπούδασε δικηγόρος και μετακόμισε στο Ουισκόνσιν όπου αγόρασε μια μεγάλη καλλιεργήσιμη έκταση. Υπηρέτησε στο στρατό, πολέμησε κατά του Μεξικού και έφτασε μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη. Χωρίς να εγκαταλείψει τα κτήματα του και χωρίς να κάνει προεκλογικό αγώνα εξελέγη βουλευτής των Δημοκρατικών. Ήταν ο πρώτος Έλληνας που πήρε αυτό το αξίωμα στις ΗΠΑ και μάλιστα η διαφορά από τον αντίπαλο του ήταν περί τις 2.000 ψήφους. Πέθανε το 1902.
Ένα άλλο ορφανό που πήγε στις ΗΠΑ ήταν ο 10χρονος Ιωάννης Ζάχος.
Ο πατέρας του ήταν μεγαλοεπιχειρηματίας στην Κωνσταντινούπολη, στέλεχος της διπλωματίας του σουλτάνου, μέλος της Φιλικής Εταιρίας και φίλος του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Όταν άρχισε η Επανάσταση τον πρόδωσαν και έτσι καταδικάστηκε σε θάνατο. Ωστόσο πρόλαβε να διαφύγει. Πέθανε κατά τη διάρκεια μάχης στη Θεσσαλία. Εκτός από τον Γιάννη είχε και μία κόρη. Η μητέρα τους παντρεύτηκε στην Αθήνα τον γραμματέα του Καποδίστρια και τον γιο τον παρέδωσε στον Σαμουήλ Γκρίντλεϊ Χάου που τον πήρε μαζί του στην Αμερική και τον υιοθέτησε.
Ένα άλλο ορφανό που πήγε στις ΗΠΑ ήταν ο 10χρονος Ιωάννης Ζάχος.
Ο πατέρας του ήταν μεγαλοεπιχειρηματίας στην Κωνσταντινούπολη, στέλεχος της διπλωματίας του σουλτάνου, μέλος της Φιλικής Εταιρίας και φίλος του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Όταν άρχισε η Επανάσταση τον πρόδωσαν και έτσι καταδικάστηκε σε θάνατο. Ωστόσο πρόλαβε να διαφύγει. Πέθανε κατά τη διάρκεια μάχης στη Θεσσαλία. Εκτός από τον Γιάννη είχε και μία κόρη. Η μητέρα τους παντρεύτηκε στην Αθήνα τον γραμματέα του Καποδίστρια και τον γιο τον παρέδωσε στον Σαμουήλ Γκρίντλεϊ Χάου που τον πήρε μαζί του στην Αμερική και τον υιοθέτησε.
Γιάννης (Τζον) Ζάχος
Ο Γιάννης Ζάχος σπούδασε Ιατρική στο Οχάιο, δίδαξε σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εργάστηκε για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και για τη μόρφωση των καταπιεσμένων, και στο τέλος ανακηρύχτηκε πρύτανης του Κολεγίου της Νέας Υόρκης. Πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1893.
Έρευνα-κείμενο: Τάσος K. Κοντογιαννίδης.
