Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΩΣ ΗΓΕΤΗΣ
ΠΟΥ ΠΙΣΤΕΥΕ ΣΤΟ ΘΕΟ ΚΑΙ ΖΟΥΣΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
του πρωτοπρεσβύτερου Θεμ.ΜουρτζανούΔεν θα μείνω στην προσφορά του ως πολιτικού, ως κυβερνήτη, ως οργανωτή της παιδείας. Θα επιμείνω στη σχέση του με το Θεό. Είναι γνωστή η σχέση του με το μοναστήρι της Πλατυτέρας στην Κέρκυρα, όπου και ο τάφος του, κατά την επιθυμία του ιδίου. Γνωστή η σχέση του με τον ηγούμενο του μοναστηριού ιερομόναχο Συμεών Μασέλο, ο οποίος υπήρξε ο πνευματικός του πατέρας. Γνωστή η εικόνα της διάσωσής του μπροστά από το μοναστήρι της Παναγίας, όταν έπεσε από το άλογο που ίππευε και ενώ εκείνο έτρεχε σέρνοντας τον, ένα αόρατο χέρι το σταμάτησε και τον γλίτωσε από βέβαιο θάνατο.
Αυτά που ίσως δεν είναι τόσο γνωστό είναι η βαθιά του πίστη στο Θεό, που ξεπερνούσε τα όρια μιας τυπικής σχέσης. Η πίστη αυτή δεν ήταν μόνο πεποίθηση της καρδιάς του, αλλά τον οδηγούσε σε έμπρακτη ευσέβεια και αγάπη. Αξίζει να σταθούμε στις επιστολές που απέστειλε στον Fellenberg. (...)
Ο Καποδίστριας εμπνεύστηκε από τους Fellenberg- Pestalozzi και εφάρμοσε τις μεθόδους τους στην οργάνωση της εκπαίδευσης στο κράτος που προσπάθησε να εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα. Ο Fellenberg ήταν οπαδός της θεώρησης του κράτους «ως παιδαγωγού». Ο Καποδίστριας οραματιζόταν να προετοιμάσει ένα νέο δυναμικό φυτώριο από μορφωμένους νέους, που θα συνέβαλαν στην αναγέννηση της χώρας τους και στην οικονομική της ανόρθωση. Προς τον σκοπό αυτό, σε συνεργασία με τον Fellenberg, άρχισε να στέλνει στα εκπαιδευτήρια του τελευταίου στην περιοχή Hofwyl, παιδιά από την Ελλάδα με δικές του δαπάνες. Βαθύτατα πιστός στις θρησκευτικές αξίες ο ίδιος, παρακολουθούσε με ιδιαίτερη μέριμνα, την πορεία των σπουδών τους, αποδίδοντας θεμελιακή σημασία στην ορθόδοξη θρησκευτική τους κατάρτιση και στην παράλληλη διατήρηση και καλλιέργεια της μητρικής τους γλώσσας, της ελληνικής. Μερίμνησε μάλιστα και για την ανέγερση ορθόδοξου ρωσικού παρεκκλησίου στα περίχωρα του Hofwyl, με σκοπό να ενισχύσει την θρησκευτική παιδεία των ελληνοπαίδων και των ρωσοπαίδων και να αποφύγει προσηλυτισμούς σε άλλα δόγματα.
Είναι συνεχείς οι αναφορές στου Καποδίστρια στην πρόνοια του Θεού, σε όλες σχεδόν τις επιστολές του προς τον Fellenberg. Ακόμη και σε στιγμές δύσκολες για τον αγώνα του ‘21, όπως κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου και λίγο πριν την κατάρρευση και την Έξοδο, ο Καποδίστριας γράφει χαρακτηριστικά στον Fellenberg: «Μπορείτε να κρίνετε το πόσο αγωνιώ για κάθε επιστολή που λαμβάνω. Οι ελπίδες μου, όπως πάντοτε εναπόκεινται στο Θεό.
Και αν ακόμη μέσα στην ανεξερεύνητη δικαιοσύνη Του αποφάσιζε να καταστραφεί το Μεσολόγγι, αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος, μέσα στην οδύνη μας, να αυξήσουμε τις δυνάμεις μας και να βοηθήσουμε τους αδελφούς μας. Αυτή η πίστη που πρυτανεύει στην ψυχή μου, σχετίζεται με τη δική σας επιστολή που έλαβα προ δύο ημερών» (επιστολή 57, Γενεύη 31 Μαρτίου/12 Απριλίου 1826, Κούκου- Βαλμά, ό.π., σελ. 152). Ανάλογες αναφορές στην θεία πρόνοια και την πίστη στο Θεό συναντούμε στις περισσότερες επιστολές του Καποδίστρια.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά σε επιστολή (13/25 Ιανουαρίου 1827) προς τον γιατρό Schiferli, κοινό φίλο των Καποδίστρια και Fellenberg, στην οποία εύχεται να αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις των τριών δυνάμεων με την Πύλη που δεν αποσκοπούσαν στην απόλυτη και πλήρη απελευθέρωση της Ελλάδας. Χαρακτηρίζει ως περίεργες τις προσπάθειες των Άγγλων να φέρουν τον Κάνινγκ ως σωτήρα χωρίς όμως να έχει εκείνος τέτοια διάθεση και ενώ η ευρωπαϊκή διπλωματία κατέβαλε προσπάθειες στην Κωνσταντινούπολη να εξαφανίσει από το ιστορικό προσκήνιο το θαυμαστό και ηρωικό ελληνικό έθνος. Και επισημαίνει χαρακτηριστικά: «Όμως η Θεία Πρόνοια δεν θα εγκαταλείψει τους Έλληνες»! (επιστολή 18, Κούκκου- Βαλμά, ό.π., σελ. 177επ). Στο Θεό ήταν στραμμένες οι ελπίδες του Καποδίστρια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι γινόταν μοιρολάτρης!(...)
Ο Καποδίστριας κινητοποιεί στο μέγιστο βαθμό και αξιοποιεί δημιουργικά τις ελληνικές κοινότητες της Ευρώπης και της Ρωσίας και ιδρύει ελληνικά σχολεία στα διάφορα λιμάνια και τις πόλεις της Ευρώπης, όπου είχαν καταφύγει οι Έλληνες πρόσφυγες, διακηρύσσοντας ξεκάθαρα: «Χωρίς πίστιν εις τον Θεόν, αγάπην προς την Πατρίδα των... και διατήρησιν της ελληνικής γλώσσης χάνονται εν τη ξένη οι Ελληνόπαιδες»,διακήρυσσε με εθνική αγωνία. (...)
Ουδέ στιγμήν μίαν θ’ αφήσω να παρέλθη άπρακτος. Από την μίαν εις την άλλην ημέραν, ημπορεί ν’ αποφασισθή περί της Ελλάδος το μέγα ζήτημα της ζωής ή του θανάτου. Τι θα γίνη, μόνος ο Θεός το γνωρίζει. Αλλ’ ας μην αποκρύψωμεν, κύριοι, ότι από υμάς εξαρτάται να έλθωσιν αι περιστάσεις ευνοϊκαί υπέρ του έθνους . και θα έλθωσιν (εστέ βεβαιότατοι περί τούτου), αν, ακλόνητοι μένοντες επί των αμεταβλήτων αρχών της αγίας ημών Θρησκείας εργασθήτε εν συμπνοία και εν αγαθοπιστία εις το έργον της κοινής σωτηρίας, οι μεν εξ υμών φέροντες τα όπλα, όχι μόνον μετ’ αφοσιώσεως και ανδρείας, αλλά και μετά αυστηράς πειθαρχίας εις τας διαταγάς των ανωτέρων σας, οι δε διοικούντες τον τόπον υπέρ του τόπου και όχι υπέρ ή κατά των δείνα συμφερόντων. (...). Πίστη στο Θεό από την μία, ρεαλισμός, αποφασιστικότητα, σχέδιο με έμπνευση με απώτερο σκοπό όχι μόνο την ανεξαρτησία από τις ξένες δυνάμεις, αλλά και την δημιουργία κρατικού μηχανισμού, ο οποίος θα στηριζόταν σε στελέχη μορφωμένα και καλλιεργημένα, και όλα αυτά όχι κοντόφθαλμα, αλλά σε βάθος χρόνου, αυτός ήταν ο προσανατολισμός που ο ηγέτης Καποδίστριας είχε χαράξει.
Η πίστη του Καποδίστρια στο Θεό μετουσιωνόταν σε πράξη λειτουργικής και πνευματικής ευσέβειας. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά σε επιστολή του και πάλι προς τον Fellenberg, γραμμένη την 1η Φεβρουαρίου 1825, ότι «επιθυμούσε να εκτελέσει τα θρησκευτικά του καθήκοντα κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής στην ορθόδοξη εκκλησία του Hofwyl» (επιστολή 36, Κούκκου- Βαλμά, ό.π., σελ. 134). Η πίστη του αυτή τον έκανε να εκκλησιάζεται τακτικά. Ας μην ξεχνούμε ότι η δολοφονία του έλαβε χώρα πρωί Κυριακής, ώρα 6, όταν πήγαινε στην θεία λειτουργία στο ναό του Αγίου Σπυρίδωνος. Σε άλλη επιστολή του προς τον Fellenberg, στην οποία αναφέρεται στην επίσκεψη στο Hofwyl του εξορισμένου από τους Άγγλους Μητροπολίτου Κεφαλληνίας, θα ζητήσει από τον Fellenberg να προτρέψει τον προστατευόμενο μαθητή του Μιλτιάδη Πρίμα, γιο ενός Έλληνα πρόσφυγα, να εξομολογηθεί και να παρακολουθήσει την λειτουργία. Ο Μητροπολίτης του είχε υποσχεθεί ότι θα ασχοληθεί με τον νεαρό μαθητή και γι’ αυτό ο Καποδίστριας αισθανόταν ευγνωμοσύνη (επιστολή 27, 4/16 Μαρτίου 1824, Κούκκου- Βαλμά,ό.π., σελ. 71επ.).
Αλλά και στην σχέση του με την Εκκλησία και τη θέση της στην ευρύτερη κοινωνία ο Καποδίστριας λειτούργησε με αγάπη και πνεύμα προστασίας. Αυτό το διαπιστώνουμε από το γεγονός ότι ήθελε μορφωμένο και καλλιεργημένο κλήρο, κάτι που φάνηκε από την ίδρυση και το ξεκίνημα λειτουργίας στις 30 Οκτωβρίου 1830 στο μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής στον Πόρο της Εκκλησιαστικής Σχολής, όπως επίσης και από το γεγονός της καθιέρωσης στο κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα του μαθήματος της Κατηχήσεως στα αλληλοδιδακτικά σχολεία και στα Λύκεια, με την μορφή της δογματικής Θεολογίας και της επί μέρους εκκλησιαστικής ιστορίας«όση αφορά τα της Ανατολικής εκκλησίας κατ’ επιτομήν» (το πλήρες οργανόγραμμα αποτυπώνεται στην έκθεση για την παιδεία που παρήγγειλε ο Καποδίστριας στους συνεργάτες του Γρηγόριο Κωνσταντά και Γεώργιο Γεννάδιο, για το κείμενο της οποίας βλ. Γ. Λεοντσίνη, Ζητήματα Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας και Εκπαίδευσης, Αθήνα 1995, σελ. 258-272).
http://themistoklismourtzanos.blogspot.com/
Ολόκληρο το κείμενο
