Η Λωζάνη, η Υφαλοκρηπίδα και το Φάντασμα της ΑΟΖ: Αν πέσει η Κύπρος θα αντέξει το Αιγαίο;

 

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, επικεφαλής της ελληνικής αποστολής, αναχωρεί από το ξενοδοχείο του στη Λωζάνη

Γράφει ο Θεόδωρος Καρυώτης 

Όπως έγραψε πρόσφατα ο πρώην υφυπουργός εξωτερικών Δημήτρης Κούρκουλας:

«Η Συνθήκη της Λωζάνης δεν είναι μόνο το θεμέλιο της ελληνοτουρκικής συνύπαρξης επί σχεδόν ένα αιώνα. Είναι το πιστοποιητικό θανάτου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το πιστοποιητικό γέννησης της Τουρκικής Δημοκρατίας, υπογεγραμμένο μάλιστα και από τις ευρωπακες δυνάμεις. Είναι το αποκορύφωμα της πολιτικής και στρατιωτικής δράσης του δημιουργού της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ. Για όσο διάστημα ηγεμόνευε στη γείτονα χώρα η κεμαλιστική ιδεολογία, η Συνθήκη της Λωζάνης αποτελούσε το ιερό κείμενο της γένεσης του κοσμικού κράτους.»

Επομένως, η κρίσιμη ερώτηση είναι γιατί ο Σουλτάνος επιχειρεί τώρα μια πλήρη ανατροπή των ελληνοτουρκικών σχέσεων με μια βάναυση αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάνης. Μήπως επειδή χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του; Μήπως σχετίζεται με την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος; Το έκανε αυτό τώρα που η Ελλάδα βρίσκεται σε αδυναμία,  93 χρόνια μετά από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης; Μήπως επειδή γνωρίζει την κατευναστική και υποχωρητική πολιτικής μας, που εκλαμβάνεται από την Τουρκία ως αδυναμία; Μήπως  για να εξοντώσει τους κεμαλιστές; Μήπως απώτερος στόχος του είναι το Καστελόριζο;

Οι διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη της Λωζάνης άρχισαν στις 22 Νοεμβρίου 1922, διήρκεσαν οκτώ μήνες και η υπογραφή της Συνθήκης έγινε στις 24 Ιουλίου 1923. Τα κράτη που έλαβαν μέρος ήταν η Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Σοβιετική Ένωση, η Ρουμανία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία, η Σερβο-Κροατία, η Ελλάδα και η Τουρκία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρευρέθηκαν ως παρατηρητές.

Κανένα κράτος-μέλος της ΕΕ, ούτε καν αυτά που υπέγραψαν την Συνθήκη της Λωζάνης, δεν ύψωσε τη φωνή του κατά της απαράδεκτης στάσης του Σουλτάνου.

Από την Συνθήκη της Λωζάννης το 1923 μέχρι το 1973, δηλαδή για 50 χρόνια,  το Αιγαίο Πέλαγος ελέγχετο και κυριαρχείτο, από στρατιωτική, οικονομική και πολιτιστική άποψη, από την Ελλάδα. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, η Τουρκία ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτή την κατάσταση και ποτέ δεν αμφισβήτησε το ισχύον νομικό καθεστώς.  

Αυτή η κατάσταση άλλαξε δραματικά το 1973, όταν ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα πετρελαίου έξω από την νήσο Θάσο από την αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration. Εκείνη την περίοδο, βασικά για λόγους πολιτικής εσωτερικής κατανάλωσης, οι δικτάτορες που κυβέρνησαν την Ελλάδα από το 1967 μέχρι το 1974 ανακοίνωσαν ότι τα κοιτάσματα είχαν  μεγάλη εμπορική αξία, χωρίς να αντιληφθούν τις διεθνείς επιπτώσεις αυτής της πράξης τους. Η Τουρκία αμέσως αντέδρασε και την 1η Νοεμβρίου 1973 παραχώρησε  στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων TRAO δικαιώματα εξερεύνησης υδρογονανθράκων στο Ανατολικό Αιγαίο, σε μια περιοχή που ξεκάθαρα επικάλυπτε την ελληνική υφαλοκρηπίδα των νησιών Λήμνου, Σαμοθράκης, Αγίου Ευστράτιου, Λέσβου και Χίου.

Η Τουρκία έχει επιμείνει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, σε μια θέση που αμφισβητεί την ύπαρξη υφαλοκρηπίδας στα ανατολικά νησιά του Αιγαίου.  Η Τουρκία χρησιμοποιεί δύο επιχειρήματα: κατά πρώτο λόγο, τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, παρά  μόνο οι ήπειροι, και κατά δεύτερο, και αν ακόμα δεχθούμε ότι τα νησιά του  Αιγαίου διαθέτουν υφαλοκρηπίδα, τότε σίγουρα θα ισχύει η αρχή των “ειδικών περιστάσεων” και επομένως η τουρκική υφαλοκρηπίδα δεν μπορεί να περιορισθεί σε μια στενή λωρίδα που βρίσκεται ανατολικά των ελληνικών νησιών.

(...)

Υπάρχει και μια, τραβηγμένη, θεωρία ότι ο Ερντογάν αντέδρασε στην επερχόμενη οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών Ελλάδας και Αιγύπτου. Όπως έγραψε η Αιγυπτιακή εφημερίδα Al Ahram η Αθήνα και το Κάϊρο βρίσκονται πολύ κοντά σε μια τέτοια συμφωνία και Αιγύπτιοι εμπειρογνώμονες βρίσκονται στην Αθήνα για τις τελικές πινελιές σ’ αυτή την συμφωνία, που αναμφίβολα θα εμπλέξει και την Κύπρο μια και θα χρειαστεί να υπάρξει ένα σημείο, όπου θα συμπίπτει η ΑΟΖ των τριών κρατών. Έτσι ο Ερντογάν αποφάσισε να τους προλάβει και να είναι έτοιμος να πολεμήσει μια τέτοια συμφωνία. Περιμένουμε χρόνια τώρα, από τότε που ήταν στο ΥΠΕΞ η Ντόρα Μπακογιάννη, να προχωρήσει η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών Ελλάδας και Αιγύπτου.

Η Δημιουργική Ασάφεια της Υφαλοκρηπίδας

Το φάντασμα της υφαλοκρηπίδας συνεχίζει να ταλαιπωρεί όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης. Έτσι ο κ. Κοτζιάς δεν καταδέχτηκε να απαντήσει στις τελευταίες προκλήσεις του ομόλογού του από την Άγκυρα, αλλά αρκέστηκε σε μια ανακοίνωση του ελληνικού ΥΠΕΞ, που σημειώνει  ότι η Τουρκία δεν συμπεριφέρεται με τρόπο που αρμόζει σε ευρωπαϊκή χώρα και σύμφωνα με τις επιταγές του διεθνούς δικαίου, μια ανακοίνωση που είμαι σίγουρος ότι «κατατρόμαξε» την κυβέρνηση της Τουρκίας.

 Στην πραγματικότητα το ελληνικό ΥΠΕΞ υπέπεσε σε ένα τραγικό λάθος όταν δήλωσε «Υπενθυμίζουμε ότι το μοναδικό αντικείμενο των διερευνητικών επαφών ήταν και είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, σύμφωνα με τις προβλέψεις και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου».

Εδώ βρίσκεται και το μέγεθος της ελληνικής τραγωδίας,  διότι όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου, συνεχίζουν να αγνοούν την ΑΟΖ και να συζητούν μόνο το θέμα της υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία. Η Τουρκία με επιθετικότητα και ασύστολο θράσος συνεχίζει για 40 χρόνια τώρα μια επιθετική και επεκτατική πολιτική στο Αιγαίο και τα τελευταία χρόνια και στο σύμπλεγμα του Καστελόριζου, προβάλλοντας συνεχώς αβάσιμες διεκδικήσεις, παραβιάζοντας όλους τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.

Από την περίοδο που ξεκίνησαν οι υποτιθέμενες ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις η Τουρκία είχε απαγορεύσει στην Ελλάδα να συζητηθεί το θέμα της ΑΟΖ, κάτι που ισχύει μέχρι σήμερα με μοναδική εξαίρεση τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου 2013. Εκείνη την ημέρα έλαβε χώρα ο 55ος γύρος των ελληνοτουρκικών συνομιλιών από το 2002 που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες στο Αιγαίο. Ήταν μια ιστορική συνάντηση, διότι για πρώτη φορά ο Πρέσβης Αποστολίδης, που ήταν επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στα θέματα αυτά, έθεσε το θέμα της ΑΟΖ στον Τούρκο ομόλογό του.

Όταν ο Jeffrey Παπανδρέου έγινε Πρωθυπουργός, είχε δώσει εντολή στον Πρέσβη Αποστολίδη να μην αναφέρει την ΑΟΖ στις συζητήσεις του με την τουρκική πλευρά! Ο Αλέξης Τσίπρας, μη φανατικός οπαδός της ΑΟΖ, συνεχίζει σήμερα την ίδια πολιτική.

Τελικά χρειάστηκε να μάθουμε για την αρχή της τραγωδίας της ΑΟΖ από ένα διαβαθμισμένο έγγραφο του Υπουργείου Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας. Την περίοδο που ήταν Πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έγινε μια συνάντηση του τότε Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εξωτερικών Γιάννη Τζούνη με τον Βρετανό Πρέσβη στην Αθήνα I.J.M. Sutherland. Σε αυτό το εμπιστευτικό έγγραφο, ο Βρετανός Πρέσβης περιγράφει την συνομιλία που είχε με τον Τζούνη στο γραφείο του στις 23 Ιανουαρίου 1979. Εξηγεί ότι την συνάντηση την ζήτησε ο Έλληνας Πρέσβης για να τον ενημερώσει για τις συνομιλίες που είχε με τους Τούρκους στην Βιέννη μεταξύ 9 και 12 Ιανουαρίου. Ο Τζούνης εξηγεί ότι σε μια συνάντηση στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο, οι δυο πλευρές συμφώνησαν να συζητήσουν την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και να ανταλλάξουν χάρτες, που θα δείχνουν που θα είναι η γραμμή οριοθέτησης της κάθε πλευράς, χωρίς να προβάλουν τις μέγιστες θέσεις τους.

 Στην συνέχεια αναφέρει ότι στις δυο πρώτες ημέρες στην Βιέννη δεν υπήρξε καμία πρόοδος, γιατί προηγήθηκε ένας σοβαρός καβγάς, αφού οι Τούρκοι δεν ήθελαν να καταθέσουν τον χάρτη και αργότερα επέμειναν ότι θα δώσουν τον χάρτη σε μια μυστική συνάντηση με ελάχιστους παρόντες και από τις δύο πλευρές. 

Φαίνεται ότι ο Τζούνης έδωσε στον Sutherland τον γνωστό σήμερα τουρκικό χάρτη που μοιράζει στα δύο το Αιγαίο Πέλαγος με τον 38⁰ παράλληλο. Η ελληνική πλευρά εξεπλάγη, γιατί δεν περίμενε έναν τέτοιον χάρτη, που δεν έδινε κανένα δικαίωμα υφαλοκρηπίδας σε κανένα ελληνικό νησί. Ο χάρτης αντιπροσώπευε για τους Τούρκους τη θεωρητική μέση γραμμή του Αιγαίου δεν μετρούσε καν την Εύβοια και έφτανε να μην δίνει υφαλοκρηπίδα ούτε στην Κρήτη. Απ’ ότι είμαι σε θέση να γνωρίζω, το ίδιο ζήτησε ο Τούρκος εκπρόσωπος σε κατ’ ιδίαν συνομιλία με τον Μανώλη Γούναρη, εκπρόσωπο της Ελλάδας στην σύνοδο του CIESM στη Μασσαλία το 2013.

Η πρόταση των Ελλήνων ήταν μια οριοθετημένη γραμμή ανάμεσα στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και την τουρκική ακτή, τροποποίηση του χάρτη με βάση τη φόρμουλα της «φυσικής προέκτασης». Έτσι προτάθηκαν τρία «δάκτυλα»: μεταξύ Λήμνου και Λέσβου, Λέσβου και Χίου και Χίου και Ικαρίας. Σε σχετική ερώτηση του Βρετανού Πρέσβη, ο Τζούνης απάντησε ότι αυτή η διευθέτηση με τα «δάκτυλα» ήταν μικρή σε έκταση, αλλά αποτελούσε την αρχική διαπραγματευτική θέση που θα ακολουθούσε. 

Επίσης ανέφερε ότι η Ελλάδα ήταν διατεθειμένη να συζητήσει και άλλη φόρμουλα όπου θα αναφερόταν στο μέγεθος των «δακτύλων». Από την άλλη πλευρά φάνηκε ότι οι Τούρκοι δεν έδειχναν καμία διάθεση να προσφέρουν άλλες εναλλακτικές λύσεις.

Τέλος, ο Τζούνης εξήγησε στον Sutherland ότι η Ελλάδα προσφερόταν να αναλάβει δεσμεύσεις, που θα περιλάμβαναν την εγγύηση της ελεύθερης κίνησης για τα τουρκικά πλοία από περιοχές που ανήκαν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, ότι κανένα μέρος δεν θα ανακηρύξει αποκλειστική οικονομική ζώνη στο Αιγαίο (έμφαση δική μου), και ότι κανένα κράτος δεν θα τοποθετήσει επιθετικά όπλα στο βυθό της δικής του υφαλοκρηπίδας. Φαίνεται ότι η Ελλάδα έχει κρατήσει, για 37 χρόνια τώρα, την υπόσχεσή της να μη κηρύξει ΑΟΖ στο Αιγαίο!

Ο Βασίλης Μαρκεζίνης και εγώ, αυτή την συμπεριφορά χαρακτηρίσαμε ως «φοβικό σύνδρομο» σε τρία άρθρα που γράψαμε για την ελληνοτουρκική διένεξη. Στην σημερινή συγκυρία ακούγονται προφητικά τα λόγια μας:

«Τέλος, υπάρχει το ενδεχόμενο μιας πιο «βίαιης» τουρκικής αντίδρασης, ίσως ενός νέου επεισοδίου σαν τα «Ίμια». Αυτή τη φορά, η Τουρκία θα επιδίωκε να «απομονώσει» –υποθέτουμε, παρά να καταλάβει– το Καστελόριζο από την υπόλοιπη ελληνική επικράτεια, με απώτερο στόχο να μας επιβάλει ένα συμβιβασμό ως προς τη συνεκμετάλλευση της ΑΟΖ μας.

 Σε μια τόσο επιθετική κίνηση θα μπορούσαμε, ασφαλώς, να αντιδράσουμε με διάφορους τρόπους με τη βοήθεια όλων των συμμάχων μας, μια και κανείς δεν έχει συμφέρον να αφήσει την Τουρκία να ανοίξει τόσο προκλητικά ακόμη μια εστία συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή. Η προσωπική μας άποψη, εντούτοις, είναι ότι μια τόσο αστόχαστη τουρκική κίνηση θα επέτρεπε στην Ελλάδα, σε επίπεδο δημοσίων σχέσεων, να ανατρέψει ακόμη μια φορά τον ισχυρισμό της Τουρκίας ότι ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια και ότι χρησιμοποιεί το επιχείρημα του casus belli κάθε φορά που δεν μπορεί να υποχρεώσει τους συνομιλητές της να τις δώσουν ότι θέλει.

 Ασφαλώς, θα μπορούσαμε, επίσης, να προετοιμαστούμε για προληπτική δράση στην περιοχή, η οποία δεν θα ήταν απαραιτήτως στρατιωτικής φύσεως αλλά θα μπορούσε να προσλάβει τη μορφή εντατικών οικονομικών και επικοινωνιακών δραστηριοτήτων, που θα καθιστούσαν την πιθανότητα χρήσης ωμής βίας από πλευράς Τουρκίας όχι απλώς παράνομη, αλλά και πιο προβληματική.»

Ο Αντώνης Φώσκολος που ασχολείται για χρόνια τώρα με τον πλούτο των υδρογονανθράκων σε μια αναλυτική μελέτη του το 2011 ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Νοτίως της Κρήτης υπάρχουν 3-4 υπεράκτιες περιοχές (Εικόνα 2), που αξίζουν να γίνουν αντικείμενο έρευνας υδρογονανθράκων λόγω των μεγάλων ποσοτήτων που μπορούν να έχουν.

 

Οι 2 περιοχές που έχουμε σοβαρές επιστημονικές ενδείξεις είναι νότια της Κρήτης όπου υπάρχουν 9 λασποηφαίστεια και νοτιοανατολικά της Κρήτης, στην Ελληνική λεκάνη του Ηρόδοτου. Αναλυτικότερα:

Νοτίως της Κρήτης, ήτοι γύρω από τα λασποηφαίστεια θα πρέπει να υπάρχουν αποθέματα υδρογονανθράκων, κυρίως φυσικού αερίου, της τάξης των 1,5 τρις M3. κατ’ αναλογία με το τι έχει βρεθεί στον Κώνο του Νείλου, την Κασπία Θάλασσα (κοίτασμα Shah Deniz), τη Νορβηγία και αλλού.

Νοτιοανατολικά της Κρήτης υπάρχει η λεκάνη του Ηρόδοτου. Το ελληνικό τμήμα της λεκάνης θα πρέπει να έχει πιθανά αποθέματα της τάξης των περίπου 2 Τρις M3, κατ’ αντιστοιχία με τις ανακαλύψεις φυσικού αερίου στον Κώνο του Νείλου ( SHELL, BP), την πολύ πρόσφατη μελέτη της OMV και τις προβλέψεις των πιθανών αποθεμάτων φυσικού αερίου στο Κυπριακό τμήμα της λεκάνης του Ηρόδοτου που εφάπτεται του Ελληνικού τμήματος της λεκάνης του Ηρόδοτου. Τα ιζήματα είναι της ιδίας προέλευσης και οι γεωλογικοί σχηματισμοί πάρα πολύ παρεμφερείς. Από το σύνολο των πιθανών 3,5 Τρις M3 φυσικού αερίου αν αφαιρέσουμε μία ποσότητα 0,75 Τρις M3 για την απάλειψη εισαγωγής αργού πετρελαίου, για 25 χρόνια προκύπτει μία εξοικονόμηση της τάξης των $ 223.75 Δις.»

Αυτές τις περιοχές νότια της Κρήτης προσπαθεί να αρπάξει ο Σουλτάνος και γι΄ αυτό η κυβέρνηση της Τουρκίας ισχυρίζεται για χρόνια τώρα ότι η Ελλάδα δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο και πολλές φορές φτάνει να δείχνουν ότι η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ της Τουρκίας φτάνει μέχρι τη Γαύδο

Επίλογος

Η τραγική κατάσταση της πατρίδας μας απεικονίζεται σε αυτή την παράγραφο, γραμμένη από ένα ανώνυμο (ΠΚ) συγγραφέα αυτής της ιστοσελίδας:

«Η Ελλάδα λόγω σωρείας σφαλμάτων εδώ και χρόνια που όμως κλιμακώνονται τους τελευταίους μήνες με την πολιτική αδρανείας που ακολουθεί η κυβέρνηση και στα της εξωτερικής πολιτικής έχει επιτρέψει στην Τουρκία να έχει την απόλυτη πρωτοβουλία κινήσεων σε κάθε επίπεδο και να ζητά πλέον ανοικτά την αλλαγή μιας συνθήκης την οποία η χώρα μας αδυνατεί να υπερασπιστεί διπλωματικά, οικονομικά και ακόμα σε επίπεδο νοοτροπίας του ελληνικού λαού. Και δεν είναι μόνο το Αιγαίο αλλά και η Κύπρος που άρον – άρον βαδίζει προς τον σταυρό ενός συγκεκαλυμμένου νέου σχεδίου Ανάν και όπου με την συνέργεια της ελληνικής κυβέρνησης» διοργανώνει φιέστες στην κατεχόμενη Σαλαμίνα, την πόλη σύμβολο της ελληνικότητάς της. Και αν “πέσει” η Κύπρος το Αιγαίο δεν στέκει».

Ένας βετεράνος Αμερικανός διπλωμάτης μου θύμισε χθες ότι ένα από τα τραγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής μας είναι ότι, για δεκαετίες τώρα, αντιδρούμε στα σχέδια της Τουρκίας και ποτέ δεν παίρνουμε προδραστικές πρωτοβουλίες για κρίσιμα θέματα.

Μου είπε επί λέξει «You continue being reactive and never proactive». Ένας πρωτοετής φοιτητής στις διεθνείς σχέσεις θα κατανοούσε την τακτική της Τουρκίας, που βάζει τόσα θέματα στο τραπέζι, ώστε να κερδίσει έστω ένα από αυτά. Ήρθε η ώρα να αρχίσουμε και εμείς να βάζουμε θέματα στο τραπέζι. Το μόνο ισοβαρές είναι η ΑΟΖ. Η Τουρκία είναι τρομοκρατημένη από αυτά τα τρία γράμματα (ΑΟΖ) για πάνω από τρείς δεκαετίες, αλλά δυστυχώς διαθέτει οπαδούς και στην Ελλάδα, που θέλουν να συζητούν μόνο το θέμα της υφαλοκρηπίδας και να αγνοούν την ΑΟΖ παίζοντας έτσι το παιχνίδι της γείτονος. Χρειαζόμαστε μια νέα εξωτερική πολιτική, γιατί η Ανατολική Μεσόγειος έχει αρπάξει φωτιά επικίνδυνα για αρκετά χρόνια. Η Κύπρος διαθέτει ΑΟΖ, η Αίγυπτος διαθέτει ΑΟΖ, το Ισραήλ διαθέτει ΑΟΖ, αλλά για μας αυτή η ιδέα δεν είναι στις προτεραιότητες της πολιτικής ηγεσίας και της Βουλής μας. Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για την συνέχιση του φοβικού μας συνδρόμου, διαφορετικά κάποια στιγμή θα κινδυνεύσουμε σοβαρά να παραδώσουμε μια χώρα μικρότερη από αυτή που παραλάβαμε.

ΕΔΩ ΟΛΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: LOZANH-SYNTHIKH01

http://mignatiou.com/2016/10/i-lozani-i-ifalokripida-ke-to-fantasma-tis-aoz-an-pesi-i-kipros-tha-antexi-to-egeo/