Η
περιοχή του Εύξεινου Πόντου έχει αναδειχθεί ως ένα βασικότατο ζήτημα
για την αναμόρφωση μιας νέας ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ της Ρωσίας και
της Δύσης.
Η γεωπολιτική «μεγάλη σκακιέρα» στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου αναδιατάσσεται, με την Ευρω-Ατλαντική κοινότητα από τη μία πλευρά, και τη Ρωσία από την άλλη, να επιδιώκουν να αναμορφώσουν τις επικαλυπτόμενες σφαίρες επιρροής τους στον απόηχο των εξελίξεων στην Κριμαία.
Η κρίση στην Ουκρανία, η οποία οδήγησε στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το Μάρτιο του 2014, είχε άμεσο αντίκτυπο στη στρατηγική κατάσταση σε ολόκληρη την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η Ρωσία αναδεικνύεται ως ο δικαιούχος μεγάλου μερίσματος του Εύξεινου Πόντου, ως επί το πλείστον σε βάρος της Ουκρανίας. Η νέα κατάσταση θα έχει πλέον επιπτώσεις και σε άλλους περιφερειακούς παράγοντες, ιδίως στην Τουρκία και τη Ρουμανία, και θα οδηγήσει στην αύξηση της συμμετοχής των Ηνωμένων Πολιτειών στα επί τόπου δρώμενα. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον είναι πιθανό να προτιμήσει να στηρίξει τη Ρουμανία παρά την Τουρκία, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η δημιουργία ενός πιθανού ρωσο-τουρκικού γεωπολιτικού δυοπώλιου στην περιοχή.
Ο Εύξεινος Πόντος είναι μια κρίσιμη περιοχή διέλευσης, όπως περίπου το ήμισυ των εισαγωγών ενέργειας της Ευρώπης αναμένεται να διασχίζει την περιοχή τα επόμενα χρόνια. Τα περισσότερα κράτη του Ευξείνου Πόντου έχουν σημαντικές μετοχές στον τομέα της ενέργειας, από τα τεράστια συμφέροντα παραγωγής και διαμετακόμισης ενέργειας από την Ρωσία, και τη φιλοδοξία της Τουρκίας να γίνει η τέταρτη αρτηρία ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης.
Με την ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό το στρατηγικό αποτύπωμα της Ρωσίας στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Από στρατιωτικής άποψης, η χερσόνησος μπορεί να χρησιμεύσει ως ορμητήριο για την επέκταση της προβολής ισχύος προς την νότια Ουκρανία, τα Βαλκάνια και την Τουρκία. Τώρα που η στρατιωτική παρουσία της Μόσχας δεν περιορίζεται από τις πρώην νομικές συμφωνίες με την ουκρανική πλευρά, η Ρωσία μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως τη δυναμική της γεωστρατηγικής της Κριμαίας με την εφαρμογή ενός μεγάλου φάσματος στρατιωτικών δυνατοτήτων. Το πυραυλικό συγκρότημα επιφανείας-επιφανείας Iskander, για παράδειγμα, με 400 χιλιόμετρα εύρος λειτουργίας, μπορεί να καλύψει ολόκληρο το νότιο τμήμα της Ουκρανίας - συμπεριλαμβανομένων των σημαντικών βιομηχανικών πόλεων, ένα μεγάλο μέρος της Μολδαβίας, το σύνολο της ρουμανικής ακτής και ένα σημαντικό μέρος της τουρκικής ακτής του Εύξεινου Πόντου. Τα συστήματα επιφανείας-επιφανείας συπληρώνονται από περαιτέρω συγκροτήματα μεγάλου βεληνεκούς, αντιαεροπορικά βλήματα και κατά-πλοίων, που παρέχουν ένα πλήρες φάσμα δυνατοτήτων βομβαρδισμού επίγειων στόχων, απαγόρευσης της θαλάσσιας κυκλοφορίας και την επιβολή ζωνών απαγόρευσης πτήσεων.
Το εύρος της προβολής ισχύος μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω με τη χρήση αεροπορικών και ναυτικών δυνάμεων. Η Ρωσική Πολεμική Αεροπορία, μέσω των νέων αποκτημάτων στην Κριμαία, τα πρώην ουκρανικά αεροδρόμια, έχει τώρα μια ευρύτερη παρουσία που καλύπτει άνετα το σύνολο των ακτών του Εύξεινου Πόντου, την Υπερδνειστερία και τη νότια Ουκρανία. Αξίζει να τονιστεί ότι η χερσόνησο της Κριμαίας είναι ένα πολύ ελκυστικό μέρος για να τοποθετούν αερομεταφερόμενα στρατεύματα, πεζοναύτες και ειδικές δυνάμεις. Η ανάπτυξη των στρατευμάτων θα διευκολυνθεί περαιτέρω στο εγγύς μέλλον με την απόκτηση των γαλλικής προέλευσης αμφίβιων πλοίων επίθεσης Mistral, εκ των οποίων το ένα είναι να διατεθεί για το ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Η προσάρτηση της Κριμαίας έχει επίσης βελτιώσει ριζικά τις δυνατότητες του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Αυτός έχει αποκτήσει πλέον απρόσκοπτη πρόσβαση στη ναυτική βάση της Σεβαστούπολης μαζί ολόκληρη τη ναυτική υποδομή στη χερσόνησο.
Πριν από την κρίση της Κριμαίας, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας είχε δύο καταδρομικά, ένα αντιτορπιλικό, δύο φρεγάτες δέκα κορβέτες και ένα ντιζελοκίνητο υποβρύχιο και αποτελούσε σημαντική ναυτική δύναμη στην περιοχή. Το δυναμικό αυτό ξεπερνούσε μόνο ο τουρκικός στόλος, ο οποίος χωρίζει τις δυνάμεις του ανάμεσα στα θέατρα του Εύξεινου Πόντου και του Αιγαίου, ευρύτερα της Ανατολικής Μεσογείου. Το δυναμικό του στόλου της Μαύρης Θάλασσας θα αυξηθεί περαιτέρω μετά την ολοκλήρωση του υφιστάμενου φιλόδοξου προγράμματος εκσυγχρονισμού, το οποίο θα προσθέσει έξι νέες φρεγάτες, έξι νέα υποβρύχια, ένα αμφίβιο σκάφος επίθεσης Mistral και διάφορα άλλα μικρότερα πλοία. Υποθέτοντας ότι δεν θα σημειωθούν ριζικές αλλαγές στο ναυτικό δυναμικό των άλλων χωρών της περιοχής, ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας θα είναι σύντομα μεγαλύτερος από το συνδυασμένο στόλο όλων των άλλων παράκτιων κρατών του Εύξεινου Πόντου.
Εκτός από την αύξηση των επιθετικών δυνατοτήτων της, η Ρωσία είναι τώρα στην πλεονεκτική θέση να ενισχύσει σημαντικά και την αμυντική της ικανότητα. Η Κριμαία προσφέρει στη Ρωσία ένα ισχυρό προκεχωρημένο σημείο άμυνας, ιδίως έναντι δυνητικών αεροπορικών και ναυτικών απειλών στις νοτιοδυτικές περιοχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι δυνατότητες πολέμου επιφανείας και οι αντιαεροπορικές, του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, συμπληρώνονται από άλλα παρόμοια συστήματα που αναπτύσσονται χερσαία στη χερσόνησο, τα οποία από κοινού θα συγκροτήσουν μαζί μια ισχυρή γραμμή άμυνας μπροστά από την ηπειρωτική Ρωσία.
Αναδυόμενο δυοπώλιο;
Οι συνέπειες της κρίσης ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου αρνητικές για την Ουκρανία. Η Κριμαία ήταν το παράθυρο της Ουκρανίας στον Εύξεινο Πόντο και ο τόπος φιλοξενίας των δύο κυριότερων ναυτικών βάσεων, που έχουν πλέον χαθεί. Ο ουκρανικός στόλος έχει, τουλάχιστον προσωρινά, απωλέσει το μεγαλύτερο μέρος των πολεμικών πλοίων της κατά τη διάρκεια της κριμαϊκής κρίσης. Η απώλεια των ναυτικών βάσεων στην Κριμαία αφήνει την Οδησσό ως την πρωταρχική και τη μόνη εναλλακτική θέση για τον εξαρθρωμένο ουκρανικό στόλο. Ωστόσο, αυτή η ναυτική βάση είναι μέσα στο λειτουργικό φάσμα των πυραυλικών συστημάτων που βρίσκονται στην Κριμαία και λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ένας ναυτικός ρωσικός αποκλεισμός θα είναι σχετικά εύκολο να εκτελεστεί ανά πάσα στιγμή.
Η προσάρτηση της Κριμαίας έχει αλλάξει σημαντικά την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή προς την κατεύθυνση μιας διπολικής γεωπολιτικής ρύθμισης - μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας. Σε κάποιο βαθμό, η διάταξη αυτή μοιάζει με αυτή του 18ου ή του 19ου αιώνα. Από τουρκικής άποψης, η πρώτη επίδραση της κρίσης είναι μάλλον αρνητική, δεδομένου ότι η χώρα έχει να αντιμετωπίσει τώρα μια πιο ισχυρή και δυναμική ρωσική παρουσία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της σχετικής θέσης της Άγκυρας έναντι της Μόσχας. Η νέα διευρυμένη ρωσική στρατιωτική παρουσία κατά πάσα πιθανότητα θα θέσει την Τουρκία σε μια πιο αμυντική θέση στον Εύξεινο Πόντο.
Τα τελευταία χρόνια η Άγκυρα έχει εκφράσει συχνά τις ανησυχίες της για τις ρωσικές ενέργειες στην περιοχή, αλλά απέφυγε κάθε προκλητική ενέργεια απέναντι στη Μόσχα. Η προσέγγιση αυτή καθοδηγούνταν από την «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» τουρκική εξωτερική πολιτική, τις αυξανόμενες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών και τη σημαντική τουρκική εξάρτηση στον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία. Και οι δύο χώρες αναγνωρίζουν επίσης τη δύναμη και τη θέση του άλλου στην περιοχή και κατανοούν ότι μια άμεση αντιπαράθεση θα έχει εκτεταμένες συνέπειες, θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τεράστιες εκτάσεις σε όλο τον Εύξεινο Πόντο, τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία.
Η νέα ισορροπία δυνάμεων υπογραμμίζει επίσης τον ρόλο της Τουρκίας ως ο μοναδικός τοπικός φορέας που είναι ικανός να αντισταθεί σε δυνητικές προκλητικές ρωσικής επεκτάσεις στην περιοχή. Αυτό αυξάνει της σημασία της Άγκυρας στη διεθνή σκηνή και αυξάνει περαιτέρω την θέση της Άγκυρας για τις μικρότερες χώρες, ως εναλλακτική λύση απέναντι στη Μόσχα. Ως εκ τούτου, η κρίση προσφέρει την Τουρκία την ευκαιρία να επωφεληθεί από την κατάσταση μιας περιφερειακής δύναμης. Ωστόσο, το εύρος των επιπτώσεων θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές επιλογές των ΗΠΑ και το βαθμό στον οποίο η Ουάσιγκτον θα αποφασίσει πράγματι να στηρίξει την Άγκυρα ως ανάχωμα κατά Ρωσίας, με την ενίσχυση των άλλων φορέων της περιοχής.
Είναι
ήδη ορατό ότι ένα από τα αποτελέσματα της ουκρανικής κρίσης θα είναι η
αυξημένη παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή. Εκτός από τις πιο συχνές
ναυτικές επισκέψεις στη λεκάνη του Εύξεινου Πόντου, η Ουάσινγκτον θα
επεκτείνει πιθανόν διάφορες μορφές στήριξης προς τους συμμάχους της στο
ΝΑΤΟ. Αν και η Τουρκία είναι ο ισχυρότερος σύμμαχος, είναι πολύ πιθανό
ότι το Βουκουρέστι θα γίνει επίσης ένα σημαντικός, αν όχι ο κυριότερος
αποδέκτης της αυξανόμενης υποστήριξης των ΗΠΑ. Σε γενικές γραμμές, η
Ρουμανία είναι πιθανό να καθιερωθεί, λόγω της υποβάθμισης της Ουκρανίας,
ως η τρίτη δύναμη στην περιοχή, μετά τη Ρωσία και την Τουρκία. Από την
πλευρά των ΗΠΑ, η χώρα προσφέρει πολλά στρατηγικά πλεονεκτήματα. Είναι
το λιγότερο εξαρτώμενο από όλα τα άλλα παράκτια κράτη, από τη ρωσική
ενέργεια. Ήταν επίσης ιστορικά λιγότερο φιλορωσικό από ό, τι πολλές
άλλες βαλκανικές χώρες. Επιπλέον, η χώρα προσφέρει ένα καλό σημείο
πρόσβασης σε διάφορες κρίσιμες περιοχές στη Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη, όπως
βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τα Βαλκάνια, την Ουκρανία και τον
Εύξεινο Πόντο. Η βολική θέση της Ρουμανίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
κινητήρια δύναμη για να εξυπηρετήσει τις δυνάμεις των ΗΠΑ καθ 'οδόν προς
τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία. Η χώρα φιλοξενεί ήδη στρατιωτικό
προσωπικό των ΗΠΑ. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τη Ρουμανία έναν
καλό υποψήφιο για ένα ρυθμιστικό ρόλο για την μελλοντική ρωσική
επέκταση.
Γεωπολιτικές αλλαγές
Επιπλέον, οι ΗΠΑ μπορεί επίσης να έχουν και αποκλειστικά δικά τους στρατηγικά ενδιαφέροντα για να ευνοούν τη Ρουμανία αντί της Τουρκίας. Επιφανειακά μπορεί να φαίνεται ότι η Τουρκία αποτελεί την πιο φυσιολογική περίπτωση υποψήφιας δύναμης για τη λήψη των αμερικανικών μέτρων υποστήριξης, ως η πιο σημαντική περιφερειακή δύναμη που είναι ικανή να αντισταθεί στην ρωσική επιρροή. Ωστόσο, η περαιτέρω ενίσχυση της Τουρκίας εις βάρος των άλλων περιφερειακών χωρών θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ενός γεωπολιτικού δυοπώλιου, μετατρέποντας την περιοχή σε μια οιονεί ρωσο-τουρκική συγκυριαρχία. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων, επομένως δυνητικά μπορεί να οδηγήσει στην περιθωριοποίηση της επιρροής των ΗΠΑ στην περιοχή.
Επιπλέον, η Τουρκία, λόγω της στρατιωτικής και της οικονομικής ισχύος της, θα μπορούσε να είναι πιο δύσκολος εταίρος για τις ΗΠΑ. Είναι επίσης πολύ πιθανό ότι η Άγκυρα θα δεί την αυξημένη παρουσία των ΗΠΑ ως παράγοντα αποδυνάμωσης της θέση της στην περιφέρεια, και ένα δυνητικό εμπόδιο στην επιδίωξη των δικών της στόχων εξωτερικής πολιτικής. Το Βουκουρέστι, αντίθετα, θα είναι όχι μόνο λιγότερο πρόθυμο και σε θέση να αντιμετωπίσει την αμερικανική επιρροή, αλλά θα προτιμούσε να τη δει ως παράγοντα, ανεβάζοντάς τη δική του θέση στην περιοχή. Έτσι, η επέκταση της στήριξης προς τη Ρουμανία όχι μόνο δημιουργεί ένα είδος προστασίας έναντι του ενδεχόμενου της περαιτέρω επέκτασης της Ρωσίας, αλλά βοηθά επίσης να διατηρηθεί μια λιγότερο πυκνή ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει την Ουάσιγκτον να διατηρήσει μια πιο ευέλικτη και ανεμπόδιστη πρόσβαση στην περιοχή.
Η αλυσίδα των γεγονότων που εκδηλώθηκε λόγω της ουκρανικής κρίσης έχει οδηγήσει σε σημαντική αλλαγή στη στρατηγική κατάσταση στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η Τουρκία έχει να αντιμετωπίσει τώρα μια μεγαλύτερη και πιο δυναμική παρουσία της Ρωσίας, η οποία πιθανότατα θα συνεχίσει να αναπτύσσει περισσότερα στρατιωτικά στοιχεία στις βόρειες ακτές, και να εδραιώσει πλήρως την αμυντική θέση της στον Εύξεινο Πόντο. Αν και η Ρωσία, μετά από περισσότερα από 20 χρόνια, έχει καταφέρει να αποκαταστήσει μια σημαντική παρουσία στην περιοχή, δεν είναι - ακόμη - στο επίπεδο αυτό που είχε επιτευχθεί κατά την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά είναι πιο κοντά στην θέση που κατείχε κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Με βάση την προηγούμενη εμπειρία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, και τις μεγάλες αλλαγές που έχει φέρει η αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Κριμαίας, τα παράκτια κράτη καλούνται τώρα υπό τους αυστηρούς όρους της ρεαλπολιτίκ να λάβουν μέρος σε μια ολοκληρωμένη και δραστήρια περιφερειακή στρατηγική (και όχι συνέργεια) στον Εύξεινο Πόντο.
Η γεωπολιτική «μεγάλη σκακιέρα» στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου αναδιατάσσεται, με την Ευρω-Ατλαντική κοινότητα από τη μία πλευρά, και τη Ρωσία από την άλλη, να επιδιώκουν να αναμορφώσουν τις επικαλυπτόμενες σφαίρες επιρροής τους στον απόηχο των εξελίξεων στην Κριμαία.
Η κρίση στην Ουκρανία, η οποία οδήγησε στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το Μάρτιο του 2014, είχε άμεσο αντίκτυπο στη στρατηγική κατάσταση σε ολόκληρη την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η Ρωσία αναδεικνύεται ως ο δικαιούχος μεγάλου μερίσματος του Εύξεινου Πόντου, ως επί το πλείστον σε βάρος της Ουκρανίας. Η νέα κατάσταση θα έχει πλέον επιπτώσεις και σε άλλους περιφερειακούς παράγοντες, ιδίως στην Τουρκία και τη Ρουμανία, και θα οδηγήσει στην αύξηση της συμμετοχής των Ηνωμένων Πολιτειών στα επί τόπου δρώμενα. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον είναι πιθανό να προτιμήσει να στηρίξει τη Ρουμανία παρά την Τουρκία, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η δημιουργία ενός πιθανού ρωσο-τουρκικού γεωπολιτικού δυοπώλιου στην περιοχή.
Ο Εύξεινος Πόντος είναι μια κρίσιμη περιοχή διέλευσης, όπως περίπου το ήμισυ των εισαγωγών ενέργειας της Ευρώπης αναμένεται να διασχίζει την περιοχή τα επόμενα χρόνια. Τα περισσότερα κράτη του Ευξείνου Πόντου έχουν σημαντικές μετοχές στον τομέα της ενέργειας, από τα τεράστια συμφέροντα παραγωγής και διαμετακόμισης ενέργειας από την Ρωσία, και τη φιλοδοξία της Τουρκίας να γίνει η τέταρτη αρτηρία ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης.
Με την ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό το στρατηγικό αποτύπωμα της Ρωσίας στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Από στρατιωτικής άποψης, η χερσόνησος μπορεί να χρησιμεύσει ως ορμητήριο για την επέκταση της προβολής ισχύος προς την νότια Ουκρανία, τα Βαλκάνια και την Τουρκία. Τώρα που η στρατιωτική παρουσία της Μόσχας δεν περιορίζεται από τις πρώην νομικές συμφωνίες με την ουκρανική πλευρά, η Ρωσία μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως τη δυναμική της γεωστρατηγικής της Κριμαίας με την εφαρμογή ενός μεγάλου φάσματος στρατιωτικών δυνατοτήτων. Το πυραυλικό συγκρότημα επιφανείας-επιφανείας Iskander, για παράδειγμα, με 400 χιλιόμετρα εύρος λειτουργίας, μπορεί να καλύψει ολόκληρο το νότιο τμήμα της Ουκρανίας - συμπεριλαμβανομένων των σημαντικών βιομηχανικών πόλεων, ένα μεγάλο μέρος της Μολδαβίας, το σύνολο της ρουμανικής ακτής και ένα σημαντικό μέρος της τουρκικής ακτής του Εύξεινου Πόντου. Τα συστήματα επιφανείας-επιφανείας συπληρώνονται από περαιτέρω συγκροτήματα μεγάλου βεληνεκούς, αντιαεροπορικά βλήματα και κατά-πλοίων, που παρέχουν ένα πλήρες φάσμα δυνατοτήτων βομβαρδισμού επίγειων στόχων, απαγόρευσης της θαλάσσιας κυκλοφορίας και την επιβολή ζωνών απαγόρευσης πτήσεων.
Το εύρος της προβολής ισχύος μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω με τη χρήση αεροπορικών και ναυτικών δυνάμεων. Η Ρωσική Πολεμική Αεροπορία, μέσω των νέων αποκτημάτων στην Κριμαία, τα πρώην ουκρανικά αεροδρόμια, έχει τώρα μια ευρύτερη παρουσία που καλύπτει άνετα το σύνολο των ακτών του Εύξεινου Πόντου, την Υπερδνειστερία και τη νότια Ουκρανία. Αξίζει να τονιστεί ότι η χερσόνησο της Κριμαίας είναι ένα πολύ ελκυστικό μέρος για να τοποθετούν αερομεταφερόμενα στρατεύματα, πεζοναύτες και ειδικές δυνάμεις. Η ανάπτυξη των στρατευμάτων θα διευκολυνθεί περαιτέρω στο εγγύς μέλλον με την απόκτηση των γαλλικής προέλευσης αμφίβιων πλοίων επίθεσης Mistral, εκ των οποίων το ένα είναι να διατεθεί για το ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Η προσάρτηση της Κριμαίας έχει επίσης βελτιώσει ριζικά τις δυνατότητες του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Αυτός έχει αποκτήσει πλέον απρόσκοπτη πρόσβαση στη ναυτική βάση της Σεβαστούπολης μαζί ολόκληρη τη ναυτική υποδομή στη χερσόνησο.
Πριν από την κρίση της Κριμαίας, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας είχε δύο καταδρομικά, ένα αντιτορπιλικό, δύο φρεγάτες δέκα κορβέτες και ένα ντιζελοκίνητο υποβρύχιο και αποτελούσε σημαντική ναυτική δύναμη στην περιοχή. Το δυναμικό αυτό ξεπερνούσε μόνο ο τουρκικός στόλος, ο οποίος χωρίζει τις δυνάμεις του ανάμεσα στα θέατρα του Εύξεινου Πόντου και του Αιγαίου, ευρύτερα της Ανατολικής Μεσογείου. Το δυναμικό του στόλου της Μαύρης Θάλασσας θα αυξηθεί περαιτέρω μετά την ολοκλήρωση του υφιστάμενου φιλόδοξου προγράμματος εκσυγχρονισμού, το οποίο θα προσθέσει έξι νέες φρεγάτες, έξι νέα υποβρύχια, ένα αμφίβιο σκάφος επίθεσης Mistral και διάφορα άλλα μικρότερα πλοία. Υποθέτοντας ότι δεν θα σημειωθούν ριζικές αλλαγές στο ναυτικό δυναμικό των άλλων χωρών της περιοχής, ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας θα είναι σύντομα μεγαλύτερος από το συνδυασμένο στόλο όλων των άλλων παράκτιων κρατών του Εύξεινου Πόντου.
Εκτός από την αύξηση των επιθετικών δυνατοτήτων της, η Ρωσία είναι τώρα στην πλεονεκτική θέση να ενισχύσει σημαντικά και την αμυντική της ικανότητα. Η Κριμαία προσφέρει στη Ρωσία ένα ισχυρό προκεχωρημένο σημείο άμυνας, ιδίως έναντι δυνητικών αεροπορικών και ναυτικών απειλών στις νοτιοδυτικές περιοχές της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι δυνατότητες πολέμου επιφανείας και οι αντιαεροπορικές, του στόλου της Μαύρης Θάλασσας, συμπληρώνονται από άλλα παρόμοια συστήματα που αναπτύσσονται χερσαία στη χερσόνησο, τα οποία από κοινού θα συγκροτήσουν μαζί μια ισχυρή γραμμή άμυνας μπροστά από την ηπειρωτική Ρωσία.
Αναδυόμενο δυοπώλιο;
Οι συνέπειες της κρίσης ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου αρνητικές για την Ουκρανία. Η Κριμαία ήταν το παράθυρο της Ουκρανίας στον Εύξεινο Πόντο και ο τόπος φιλοξενίας των δύο κυριότερων ναυτικών βάσεων, που έχουν πλέον χαθεί. Ο ουκρανικός στόλος έχει, τουλάχιστον προσωρινά, απωλέσει το μεγαλύτερο μέρος των πολεμικών πλοίων της κατά τη διάρκεια της κριμαϊκής κρίσης. Η απώλεια των ναυτικών βάσεων στην Κριμαία αφήνει την Οδησσό ως την πρωταρχική και τη μόνη εναλλακτική θέση για τον εξαρθρωμένο ουκρανικό στόλο. Ωστόσο, αυτή η ναυτική βάση είναι μέσα στο λειτουργικό φάσμα των πυραυλικών συστημάτων που βρίσκονται στην Κριμαία και λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ένας ναυτικός ρωσικός αποκλεισμός θα είναι σχετικά εύκολο να εκτελεστεί ανά πάσα στιγμή.
Η προσάρτηση της Κριμαίας έχει αλλάξει σημαντικά την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή προς την κατεύθυνση μιας διπολικής γεωπολιτικής ρύθμισης - μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας. Σε κάποιο βαθμό, η διάταξη αυτή μοιάζει με αυτή του 18ου ή του 19ου αιώνα. Από τουρκικής άποψης, η πρώτη επίδραση της κρίσης είναι μάλλον αρνητική, δεδομένου ότι η χώρα έχει να αντιμετωπίσει τώρα μια πιο ισχυρή και δυναμική ρωσική παρουσία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της σχετικής θέσης της Άγκυρας έναντι της Μόσχας. Η νέα διευρυμένη ρωσική στρατιωτική παρουσία κατά πάσα πιθανότητα θα θέσει την Τουρκία σε μια πιο αμυντική θέση στον Εύξεινο Πόντο.
Τα τελευταία χρόνια η Άγκυρα έχει εκφράσει συχνά τις ανησυχίες της για τις ρωσικές ενέργειες στην περιοχή, αλλά απέφυγε κάθε προκλητική ενέργεια απέναντι στη Μόσχα. Η προσέγγιση αυτή καθοδηγούνταν από την «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες» τουρκική εξωτερική πολιτική, τις αυξανόμενες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών και τη σημαντική τουρκική εξάρτηση στον ενεργειακό εφοδιασμό από τη Ρωσία. Και οι δύο χώρες αναγνωρίζουν επίσης τη δύναμη και τη θέση του άλλου στην περιοχή και κατανοούν ότι μια άμεση αντιπαράθεση θα έχει εκτεταμένες συνέπειες, θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τεράστιες εκτάσεις σε όλο τον Εύξεινο Πόντο, τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία.
Η νέα ισορροπία δυνάμεων υπογραμμίζει επίσης τον ρόλο της Τουρκίας ως ο μοναδικός τοπικός φορέας που είναι ικανός να αντισταθεί σε δυνητικές προκλητικές ρωσικής επεκτάσεις στην περιοχή. Αυτό αυξάνει της σημασία της Άγκυρας στη διεθνή σκηνή και αυξάνει περαιτέρω την θέση της Άγκυρας για τις μικρότερες χώρες, ως εναλλακτική λύση απέναντι στη Μόσχα. Ως εκ τούτου, η κρίση προσφέρει την Τουρκία την ευκαιρία να επωφεληθεί από την κατάσταση μιας περιφερειακής δύναμης. Ωστόσο, το εύρος των επιπτώσεων θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις πολιτικές επιλογές των ΗΠΑ και το βαθμό στον οποίο η Ουάσιγκτον θα αποφασίσει πράγματι να στηρίξει την Άγκυρα ως ανάχωμα κατά Ρωσίας, με την ενίσχυση των άλλων φορέων της περιοχής.
Είναι
ήδη ορατό ότι ένα από τα αποτελέσματα της ουκρανικής κρίσης θα είναι η
αυξημένη παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή. Εκτός από τις πιο συχνές
ναυτικές επισκέψεις στη λεκάνη του Εύξεινου Πόντου, η Ουάσινγκτον θα
επεκτείνει πιθανόν διάφορες μορφές στήριξης προς τους συμμάχους της στο
ΝΑΤΟ. Αν και η Τουρκία είναι ο ισχυρότερος σύμμαχος, είναι πολύ πιθανό
ότι το Βουκουρέστι θα γίνει επίσης ένα σημαντικός, αν όχι ο κυριότερος
αποδέκτης της αυξανόμενης υποστήριξης των ΗΠΑ. Σε γενικές γραμμές, η
Ρουμανία είναι πιθανό να καθιερωθεί, λόγω της υποβάθμισης της Ουκρανίας,
ως η τρίτη δύναμη στην περιοχή, μετά τη Ρωσία και την Τουρκία. Από την
πλευρά των ΗΠΑ, η χώρα προσφέρει πολλά στρατηγικά πλεονεκτήματα. Είναι
το λιγότερο εξαρτώμενο από όλα τα άλλα παράκτια κράτη, από τη ρωσική
ενέργεια. Ήταν επίσης ιστορικά λιγότερο φιλορωσικό από ό, τι πολλές
άλλες βαλκανικές χώρες. Επιπλέον, η χώρα προσφέρει ένα καλό σημείο
πρόσβασης σε διάφορες κρίσιμες περιοχές στη Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη, όπως
βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με τα Βαλκάνια, την Ουκρανία και τον
Εύξεινο Πόντο. Η βολική θέση της Ρουμανίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
κινητήρια δύναμη για να εξυπηρετήσει τις δυνάμεις των ΗΠΑ καθ 'οδόν προς
τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία. Η χώρα φιλοξενεί ήδη στρατιωτικό
προσωπικό των ΗΠΑ. Όλοι αυτοί οι παράγοντες καθιστούν τη Ρουμανία έναν
καλό υποψήφιο για ένα ρυθμιστικό ρόλο για την μελλοντική ρωσική
επέκταση.Γεωπολιτικές αλλαγές
Επιπλέον, οι ΗΠΑ μπορεί επίσης να έχουν και αποκλειστικά δικά τους στρατηγικά ενδιαφέροντα για να ευνοούν τη Ρουμανία αντί της Τουρκίας. Επιφανειακά μπορεί να φαίνεται ότι η Τουρκία αποτελεί την πιο φυσιολογική περίπτωση υποψήφιας δύναμης για τη λήψη των αμερικανικών μέτρων υποστήριξης, ως η πιο σημαντική περιφερειακή δύναμη που είναι ικανή να αντισταθεί στην ρωσική επιρροή. Ωστόσο, η περαιτέρω ενίσχυση της Τουρκίας εις βάρος των άλλων περιφερειακών χωρών θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ενός γεωπολιτικού δυοπώλιου, μετατρέποντας την περιοχή σε μια οιονεί ρωσο-τουρκική συγκυριαρχία. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων, επομένως δυνητικά μπορεί να οδηγήσει στην περιθωριοποίηση της επιρροής των ΗΠΑ στην περιοχή.
Επιπλέον, η Τουρκία, λόγω της στρατιωτικής και της οικονομικής ισχύος της, θα μπορούσε να είναι πιο δύσκολος εταίρος για τις ΗΠΑ. Είναι επίσης πολύ πιθανό ότι η Άγκυρα θα δεί την αυξημένη παρουσία των ΗΠΑ ως παράγοντα αποδυνάμωσης της θέση της στην περιφέρεια, και ένα δυνητικό εμπόδιο στην επιδίωξη των δικών της στόχων εξωτερικής πολιτικής. Το Βουκουρέστι, αντίθετα, θα είναι όχι μόνο λιγότερο πρόθυμο και σε θέση να αντιμετωπίσει την αμερικανική επιρροή, αλλά θα προτιμούσε να τη δει ως παράγοντα, ανεβάζοντάς τη δική του θέση στην περιοχή. Έτσι, η επέκταση της στήριξης προς τη Ρουμανία όχι μόνο δημιουργεί ένα είδος προστασίας έναντι του ενδεχόμενου της περαιτέρω επέκτασης της Ρωσίας, αλλά βοηθά επίσης να διατηρηθεί μια λιγότερο πυκνή ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει την Ουάσιγκτον να διατηρήσει μια πιο ευέλικτη και ανεμπόδιστη πρόσβαση στην περιοχή.
Η αλυσίδα των γεγονότων που εκδηλώθηκε λόγω της ουκρανικής κρίσης έχει οδηγήσει σε σημαντική αλλαγή στη στρατηγική κατάσταση στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Η Τουρκία έχει να αντιμετωπίσει τώρα μια μεγαλύτερη και πιο δυναμική παρουσία της Ρωσίας, η οποία πιθανότατα θα συνεχίσει να αναπτύσσει περισσότερα στρατιωτικά στοιχεία στις βόρειες ακτές, και να εδραιώσει πλήρως την αμυντική θέση της στον Εύξεινο Πόντο. Αν και η Ρωσία, μετά από περισσότερα από 20 χρόνια, έχει καταφέρει να αποκαταστήσει μια σημαντική παρουσία στην περιοχή, δεν είναι - ακόμη - στο επίπεδο αυτό που είχε επιτευχθεί κατά την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά είναι πιο κοντά στην θέση που κατείχε κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Με βάση την προηγούμενη εμπειρία στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου, και τις μεγάλες αλλαγές που έχει φέρει η αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Κριμαίας, τα παράκτια κράτη καλούνται τώρα υπό τους αυστηρούς όρους της ρεαλπολιτίκ να λάβουν μέρος σε μια ολοκληρωμένη και δραστήρια περιφερειακή στρατηγική (και όχι συνέργεια) στον Εύξεινο Πόντο.
