Την υποχρέωση να καταργήσει τη χρήση μετρητών στις πληρωμές της πλειονότητας των κοινωνικών επιδομάτων, από τα επιδόματα τέκνων ως τα επιδόματα ανεργίας, έχει αναλάβει η κυβέρνηση, στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων που αποτελούν προαπαιτούμενα για την αποδέσμευση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης. Μάλιστα, αυτό το προαπαιτούμενο θα πρέπει να ολοκληρωθεί ως το τέλος του πρώτου τριμήνου 2022, αλλά φαίνεται αμφίβολο, με βάση την προεργασία που έχει γίνει, αν η κυβέρνηση θα εκπληρώσει έγκαιρα την υποχρέωση.
Όπως προκύπτει από το σχετικό έγγραφο δεσμεύσεων, το οποίο έχει ενσωματωθεί στο εγκεκριμένο από την Ε.Ε. πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης, «η πλειονόητα των κοινωνικών επιδομάτων θα πρέπει να πληρώνονται μέσω προπληρωμένων καρτών». Όπως αναφέρεται, το ελληνικό κράτος δαπανά περίπου 3% του ΑΕΠ σε κοινωνικά επιδόματα και επιδόματα ανεργίας και η συντριπτική πλειονότητά τους πληρώνονται με τη μορφή της κατάθεσης σε λογαριασμό. Η Ελλάδα, τονίζεται, έχει πολύ μεγάλο κενό στις εισπράξεις του ΦΠΑ, γύρω στο 30% και για να καταπολεμηθεί καλύτερα η φοροδιαφυγή θα πρέπει να αρχίσουν να πληρώνονται τα περισσότερα επιδόματα μέσω προπληρωμένων καρτών.
Μία μεγάλη πρόκληση, όπως αναγνωρίζεται στο έγγραφο δεσμεύσεων, είναι η έλλειψη διαφάνειας στο σημερινό μοντέλο πληρωμής των κοινωνικών επιδομάτων, η οποία διευκολύνει τις αδήλωτες και σκιώδεις συναλλαγές. Με τη μεταρρύθμιση που θα γίνει, σημειώνεται, θα βελτιωθεί η διαφάνεια των συναλλαγών που γίνονται από δικαιούχους επιδομάτων και θα δοθούν πρόσθετα πλεονεκτήματα στους χρήστες των προπληρωμένων καρτών.
Ειδικότερα, αναφέρεται ότι η πληρωμή της πλειονότητας των επιδομάτων του ΟΠΕΚΑ και του ΟΑΕΔ θα γίνεται με προπληρωμένες κάρτες, ενώ σήμερα μόνο το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης πληρώνονται από τον ΟΠΕΚΑ μέσω κάρτας. Όλα τα υπόλοιπα επιδόματα του ΟΠΕΚΑ και τα επιδόματα ανεργίας του ΟΑΕΔ πληρώνονται μέσω κατάθεσης σε λογαριασμό του δικαιούχου. Οι αλλαγές που θα γίνουν έχουν ως εξής:
- Θα καθιερωθούν προπληρωμένες κάρτες και για τα άλλα σημαντικά επιδόματα του ΟΠΕΚΑ, όπως το επίδομα τέκνου και το επίδομα για τη γέννηση,
- Θα πληρώνονται με κάρτες τα βασικά επιδόματα ανεργίας του ΟΑΕΔ,
- Θα καθιερωθούν όρια ανάληψης μετρητών για τις προπληρωμένες κάρτες και το ποσό που θα μένει πέραν του ορίου θα μπορεί να δαπανάται μόνο με ηλεκτρονικές πληρωμές, δηλαδή με αγορές μέσω POS, αγορές μέσω e-banking κ.α.
- Θα δοθούν κίνητρα για τη χρήση των προπληρωμένων καρτών για συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες (όπως οι δαπάνες για τα παιδιά ή για τον τοκετό) και θα απαγορευθούν άλλες δαπάνες, όπως για τζόγο ή όπλα (σ.σ.:!!!). Δηλαδή, η προπληρωμένη κάρτα θα «χτυπάει» κάθε φορά που ο δικαιούχος επιχειρεί να κάνει μία απαγορευμένη δαπάνη και δεν θα μπορεί να διεκπεραιώνει τη συναλλαγή.
Όπως τονίζεται, η εφαρμογή του νέου συστήματος απαιτεί τη συνεργασιά με τα τραπεζικά ιδρύματα, που θα πρέπει να αναλάβουν τις προδιαγραφές των νέων καρτών, την έκδοση και διανομή τους. Εκτιμάται ότι οι τράπεζες θα πρέπει να λάβουν ένα ποσό της τάξεως των 10 εκατ. ευρώ για αυτή τη συνεργασία κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής της μεταρρύθμισης.
Η μεταρρύθμιση μπορεί να δημιουργεί ένα νέο καθεστώς επιτήρησης των δικαιούχων κοινωνικών επιδομάτων, που αναμφίβολα θα προκαλέσει αντιδράσεις, όμως στο έγγραφο τονίζεται ότι θα γίνουν πιο εύκολες οι συναλλαγές για τους δικαιούχους και, ταυτόχρονα, θα αυξηθούν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές και η χρήση προπληρωμένων καρτών, ώστε να περιορισθεί και η χρήση μετρητών, κάτι που θα βελτιώσει τη χρηματοοικονομική βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής προστασίας.
