Μία μορφή δουλείας, πού για ένα μεγάλο διάστημα κυριάρχησε κατά το παρελθόν, ήταν και ο φεουδαρχισμός.
Τα ακίνητα πλούτη
ΤΙ ΗΤΑΝ ο φεουδαρχισμός; Ήταν η συγκέντρωσις τεραστίων εκτάσεων γης στα χέρια λίγων ανθρώπων. αυτοί οι λίγοι μεταχειρίζονταν ως ανδράποδα τούς άλλους, τούς πολλούς, πού ήταν ακτήμονες και δεν εξουσίαζαν μια λωρίδα γης ούτε για να ταφούν. τα πλούσια εισοδήματα των γαιών μαζεύονταν και κλείνονταν στις αποθήκες των γαιοκτημόνων, πού ήταν πιστά αντίγραφα τού άφρονος πλουσίου τού Ευαγγελίου. Και οι δουλοπάροικοι, πού δούλευαν ακατάπαυστα στα κτήματα, δεν απολάμβαναν τίποτε σχεδόν και ζούσαν χωρίς κάποια στοιχειώδη άνεση. Έτσι οι κόποι έπεφταν στους πολλούς, και τα κέρδη στους ολίγους.
Ο φεουδαρχισμός, το ανελεύθερο και άδικο αυτό σύστημα, κυριάρχησε επί αιώνες και με την επικράτησή του συνέθλιψε την ανθρώπινη ελευθερία και άφησε αλγεινή ανάμνηση. Μετά όμως από τη διανομή τής γης στους πολλούς ο φεουδαρχισμός διαλύθηκε και φάνηκε ότι η ανθρωπότης θα ανέπνεε πλέον ελεύθερη· ή δουλεία εκείνη είχε πέσει, είχε εξαφανισθεί. Αλλά το κακό δεν βρίσκεται στην επιφάνεια, ώστε να είναι εύκολο να ξεριζωθεί.Κρύβεται στα βάθη. Και απ' εκεί, όταν βρίσκει ευκαιρία, βγαίνει στην επιφάνεια, όπως ο λεβιάθαν των θαλασσών. Η πλεονεξία είναι εύστροφη, πολυμήχανη, πολυδαίδαλη...Μετά λοιπόν την κατάλυση του φεουδαρχικού συστήματος η πλεονεξία στράφηκε προς άλλη κατεύθυνση, προς άλλη πηγή πλουτισμού: το χρήμα. Οι πλεονέκτες είπαν:
ΔΕΝ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ να κατέχουμε απέραντες εκτάσεις γης; Πολύ καλά. θα συνεχίσουμε το έργο μας με άλλη μέθοδο. Τώρα η αγέλη των ανθρώπων θ' αρμέγεται και θα κουρεύεται με άλλο τρόπο, επιστημονικώτερο. Αντί για ακίνητα, πού εύκολα μπορούν να κατασχεθούν, θα επιδιώξουμε να έχουμε στην κατοχή μας κάτι μικρά στρογγυλά κομμάτια πολυτίμου μετάλλου! Μ' αυτά, μπορεί να μην έχουμε ούτε ένα στρέμμα γης, αλλά θα είμαστε ασυγκρίτως πλουσιώτεροι και ισχυρότεροι από τούς παλαιούς φεουδάρχες πού κατείχαν χιλιάδες στρέμματα. Ο πλούτος μας αυτή τή φορά θα είναι ρευστός. Έτσι, στην πρώτη εμφάνιση του κινδύνου, εύκολα θα μετακινήται και θα ταξιδεύει από χώρα σε χώρα. Ο πλούτος μας, σαν λεπτότατη άμμος, θα εισχωρήσει ανεπαίσθητα σε όλους τούς αρμούς τού κοινωνικού συστήματος.
Η γη φαινομενικά θ' ανήκει στους γεωργούς. Αλλά τα διάφορα έργα πού θα γίνονται επάνω στην επιφάνειά της (αρδεύσεως και λοιπών εγγείων βελτιώσεων, ηλεκτρισμού κ.ά.), με τα όποια θ' αξιοποιούνται τα εδάφη, θ' ανήκουν σ' εμάς. θα εισπράττουμε για το νερό και για το ηλεκτρικό ρεύμα όσο θέλουμε... Όσο για τα προϊόντα; Και σ' αυτά θ' απλώνεται το χέρι μας. Όταν έρχεται η ώρα της πωλήσεως των προϊόντων, εμείς σε συσκέψεις θα κανονίζουμε έτσι τα πράγματα, ώστε οι χωρικοί αντί πινακίου φακής να παραδίδουν σ' εμάς τούς κόπους τους. Θ' αδειάζουμε τις αποθήκες των αγροτών και θα γεμίζουμε τις δικές μας. Θ' αγοράζουμε σε χαμηλές τιμές, και θα πουλάμε σε τιμές πού εμείς με το σύστημα μας ξέρουμε να υψώνουμε στην κατάλληλη στιγμή. Εν ανάγκη ρίχνουμε στα ποτάμια το γάλα και καίμε το σιτάρι για να μην πέσουν οι τιμές... με το χρήμα, το άφθονο χρήμα πού θα 'χουμε στα χέρια μας, θα ρυθμίζουμε τις τιμές τής αγοράς σύμφωνα με τα συμφέροντα μας.
Ως εξουσιασταί τής γεωργίας, τής κτηνοτροφίας, του εμπορίου, θα είμαστε ταυτοχρόνως και εξουσιασταί τής βιομηχανίας. Η βιομηχανία δεν θ' ανήκει στο λαό αλλά σ' εμάς πού κατέχουμε το κίτρινο νόμισμα. Μ' αυτό θα χτίσουμε εργοστάσια, θα φτιάξουμε μηχανήματα πού θ' αχρηστέψουν πλήθος εργατικά χέρια, για τα όποια τώρα φεύγουν τόσα περιττά έξοδα...
Θα συμβληθούμε με άλλους κεφαλαιούχους, θα συμπήξουμε εταιρείες, ενώσεις εταιρειών. θα κλείσουμε μυστικές συμφωνίες, θα οργανώσουμε ενιαίο μέτωπο, μεγάλα «τραστ», και έτσι τα πλούσια κέρδη θα τα μοιράζουμε μεταξύ μας. Οι εργάτες θα πάρουν μερικά ψίχουλα, και γι' αυτά πρέπει να μας ευγνωμονούν. Διότι να, χιλιάδες άνεργοι νέοι χτυπούν τις πόρτες των εργοστασίων μας...
«το τρομερώτερο αντικείμενο»
Αυτός ΕΙΝΑΙ ο καπιταλισμός, ο άνευ Θεού θησαυρισμός, η νέα μορφή δουλείας, η αναίσχυντη κλοπή και ληστεία.
Με την κατοχή και εκμετάλλευση της γης κυριαρχούσε τα παλιά χρόνια ο φεουδάρχης. με την κατοχή και εκμετάλλευση του χρήματος κυριαρχεί σήμερα ο κεφαλαιοκράτης. Ποσά μεγάλα, μυθώδη, πού προκαλούν τον ίλιγγο, έχουν συγκεντρωθεί στα χέρια των ολίγων. αϊτοί είναι οι μεγιστάνες τού πλούτου, οι βασιλείς του χρήματος. Και ο καθένας απ' αυτούς, ανάλογα με την οικονομική του δύναμη, παίρνει μια θέση στην κλίμακα, στην ιεραρχία τους. Αλλά ο πυρετώδης οργασμός, πού αναπτύσσεται σέ όλους τούς τομείς τής παραγωγικής δραστηριότητος, ιδίως δε στη βιομηχανία, στην ανακάλυψη και εκμετάλλευση πηγών πλούτου (όπως π.χ. οι πετρελαιοπηγές, τα ορυχεία χρυσού, τα κοιτάσματα ουρανίου κ.ά.), στις χρηματιστικές και τόσες άλλες επιχειρήσεις, μπορεί να φέρει διάφορες αλλαγές και ανακατατάξεις στην κλίμακα των «διεθνών βασιλέων του χρήματος».
Πώς συσσωρεύεται τόσο χρήμα! Πώς το χρήμα γεννά νέο χρήμα! Πώς μ' αυτό καταδυναστεύεται ή ανθρωπότης και διαφθείρεται ένας κόσμος ολόκληρος!
Ο διάσημος συγγραφεύς Τζιοβάννι Παπίνι, παρατηρώντας την επίδραση και τα φρικτά αποτελέσματα της φιλοχρηματίας στον κόσμο, ονομάζει το χρήμα κοπριά τού δαίμονος. μεταξύ των άλλων γράφει χαρακτηριστικά τα εξής:
«Ο Ιησούς δέν θέλησε ν' αγγίξει με τα χέρια του νόμισμα... Από τα πιο ακάθαρτα πράγματα πού έφτιασε ο άνθρωπος για να μολύνεται και να μολύνει, το πιο ακάθαρτο είναι το νόμισμα.
Αυτές οι μεταλλικές στρογγυλές εικόνες, πού περνούν και ξαναπερνούν κάθε μέρα από χέρια πού δέν στέγνωσε ακόμα πάνω τους ο ιδρώτας και το αίμα, πού τις χαϊδεύουν τ' αρπαχτικά χέρια των κλεφτών, των έμπορων, των τραπεζιτών, των τοκογλύφων, πού όλοι τις επιθυμούν, τις ζητούν, τις κλέβουν, τις ζηλεύουν, τις αγαπούν πάνω από κάθε άλλη αγάπη και συχνά πάνω κι από τη ζωή· αυτά τα βρώμικα κομμάτια τού μετάλλου με τα όποια ο πολιτικός πληρώνει τον δολοφόνο, ο τοκογλύφος τον πεινασμένο, ο ακόλαστος την πόρνη, ο εχθρός τον προδότη- αυτοί οι γλοιώδεις και μολυσμένοι φορείς τού εγκλήματος, πού αναγκάζουν το παιδί να σκοτώσει τον πατέρα, τη γυναίκα να προδώσει τον άντρα, τον αδελφό ν' απατήσει τον αδελφό, τον κακό φτωχό να πνίξει τον κακό πλούσιο, τον υπηρέτη να ξεγελάσει τον αφέντη, τον κακοποιό να ξεγυμνώσει τον διαβάτη, τα έθνη να πολεμήσουν μεταξύ τους αυτά τα σύμβολα της ύλης τα μετάλλινα είναι, από τα τρομερώτερα, το τρομερώτερο αντικείμενο πού επινόησε ο άνθρωπος» (Ιστορία τού Χριστού, μετάφρασι Βασ. Μουστακη, έκδοσις «Αστέρος», σελ. 118 -120).
Αντιχριστιανικός ο καπιταλισμός
ΕΙΝΑΙ ΤΩΡΑ ΑΝΑΓΚΗ να πούμε, ότι η νέα αυτή μορφή πρωτοφανούς πλουτισμού, πού δεν εγνώρισαν οι παλαιότεροι αιώνες, είναι αντίθετη με το πνεύμα της Κ. Διαθήκης, με τή διδασκαλία τού Χριστού; Και μόνο η φωνή εκείνη τού Ιησού, «Ού δύνασθε Θεώ δουλεύειν και μαμμωνά» (Ματθ. 6, 24), φτάνει για να δείξει επάνω σέ ποιες αντιχριστιανικές βάσεις στηρίζεται το όλο οικοδόμημα τού καπιταλισμού.
Αλλά και ό απόστολος Παύλος επισημαίνει- «Ρίζα πάντων των κακών έστιν ή φιλαργυρία» (Α' Τιμ. 6, 10). Η μανία συγκεντρώσεως όσο το δυνατόν περισσοτέρου χρήματος στα χέρια των ολίγων είναι η θανατηφόρος πηγή όλων των συμφορών της ανθρωπότητας.
Αυτές οι δύο μαρτυρίες είναι αρκετές για να φανεί καθαρά, πώς πρέπει να κρίνεται και να χαρακτηρίζεται ο καπιταλισμός με βάση το Ευαγγέλιο, τον θεόπνευστο λόγο της Γραφής. Αλλά με την θέση αυτή τού αλαθήτου θείου λόγου συμφωνεί και ο κοινός ανθρώπινος νους.
Αίτιος διακρίσεων ο καπιταλισμός
ΕΙΝΑΙ ΦΑΝΕΡΟ, ότι η συσσώρευση τόσου χρήματος στα χέρια των ολίγων και ή κυριαρχία, με το χρήμα, σε όλους τούς ζωτικούς χώρους τής οικονομικής ζωής εγκυμονεί κίνδυνο για την ενότητα τής κοινωνίας. Η κοινωνία αυτομάτως διαιρείται σε δύο παρατάξεις, σ' αυτούς πού έχουν τα πλούτη και σ' αυτούς πού μόλις κατορθώνουν να συντηρούνται.
Το αίσθημα τού δικαίου, πού υπάρχει έμφυτο στον άνθρωπο, επαναστατεί εναντίον μιας τέτοιας άνισης κατανομής τού χρήματος. Όπως το έδαφος τής γής μιάς χώρας, πού είναι για να εξυπηρετήται το σύνολο των πολιτών, δεν επιτρέπεται να περιέλθει στην κατοχή και εκμετάλλευση ολίγων ατόμων, έτσι και το χρήμα, πού υπάρχει για την διευκόλυνση όλων των ανθρώπων, δέν επιτρέπεται να περιέλθει στα χέρια μιάς προνομιούχου μειοψηφίας, πού αυτοί και μόνο θα διαχειρίζωνται τα πλούτη. Η ανθρωπότης δεν ανέχθηκε τούς φεουδάρχες κατά το παρελθόν. Πώς λοιπόν θα ανεχθεί τούς σημερινούς κεφαλαιοκράτες, πού δεν έχουν μεν μεγάλες κτηματικές περιουσίες, αλλ' έχουν τόσο χρήμα, ώστε μπορούν μ' αυτό ν' αγοράσουν όχι πεντακόσια και χίλια στρέμματα αλλά νησιά και επαρχίες και νομούς ολόκληρους;
Το απάνθρωπο δίκτυο τής πλεονεξίας τους είναι ξαπλωμένο παντού. Φορολογούν ανελέητα και αδιάκριτα όλους. Διότι και ο πιο φτωχός από τούς ανθρώπους συνεισφέρει για την επαύξηση των κεφαλαίων των κυρίων αυτών, αφού είναι αναγκασμένος ν' αγοράζει τα προϊόντα των επιχειρήσεών τους.
Άδικος ο καπιταλισμός
ΕΑΝ το εθνικό εισόδημα από τις διάφορες πηγές ανέρχεται στο ποσό Α, το ποσό αυτό πρέπει να κατανέμεται με δικαιοσύνη μεταξύ όλων των εργαζόμενων. Διαφορετικά, εάν δεν γίνεται δικαία κατανομή του εθνικού εισοδήματος, άλλα λίγοι καρπώνονται τα τεράστια κέρδη, τότε ο λαός, πού δεν διαθέτει μεν χρήμα, αλλά διαθέτει κάτι πολύ σπουδαιότερο από το χρήμα, τον εαυτό του, την εργασία του, αυτός ο λαός θα κοπιάζει, θα χτίζει οικοδομές και εργοστάσια, θα διπλασιάζει και θα τριπλασιάζει την γεωργική, κτηνοτροφική και βιομηχανική παραγωγή, αλλά ο ίδιος θα δυστυχή περισσότερο απ' ό,τι δυστυχούσε όταν ή παραγωγή λόγω ελλείψεως μηχανικών μέσων ήταν μικρότερη.
Η πλεονεξία των ολίγων δέν αφήνει να διοχετεύεται το αυξανόμενο εθνικό εισόδημα στους πολλούς. το κρατούν και το νέμονται αυτοί. Εξαιτίας δε τής άνισης αυτής κατανομής ένα κράτος κινδυνεύει να πάθη ό,τι και το ανθρώπινο σώμα, όταν το αίμα, πού έχει προορισμό να τροφοδοτεί ολόκληρο τον οργανισμό μέχρι το τελευταίο κύτταρο, δεσμεύεται και συσσωρεύεται όλο στην καρδιά. Κινδυνεύει να πάθη συμφόρηση, σηψαιμία και να καταλήξει σέ θάνατο ο οργανισμός πού το αίμα του δέν έχει κανονική κυκλοφορία. Αλλά σέ μεγαλύτερα κακά θα περιπέσει το κράτος εκείνο, στο οποίο το χρήμα δεν κυκλοφορεί ομαλά.
Η ιστορία περιγράφει κοινωνικές διαταραχές και εμφυλίους σπαραγμούς πού συνέβησαν στο παρελθόν. Εναντίον εκείνων, πού κατέλαβαν τις πηγές του εισοδήματος και τις νέμονταν και τις εκμεταλλεύονταν για το συμφέρον τους, ξεσηκώθηκαν οι καταδυναστευόμενοι λαοί, άρπαξαν τα όπλα, και βάφτηκαν με αίμα δρόμοι και πλατείες πόλεων, και κράτη και αυτοκρατορίες πού θεωρούνταν πανίσχυρες διαλύθηκαν και καταστράφηκαν. Γιατί; Διότι δέν είχαν ως άσειστο θεμέλιο την κοινωνική δικαιοσύνη.
Ποια είναι ή λύσις;
ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ από τον φεουδαρχισμό ο καπιταλισμός. Είναι κρύφιος και ύπουλος. Πολλές φορές παρουσιάζεται και με τα κουρέλια τού ζητιάνου, για να ελκύσει τη συμπάθεια των ανόητων. Κηρύττει πτωχεύσεις, προβαίνει σε δόλιες χρεοκοπίες, για να καταβρόχθιση τις μικροκαταθέσεις εκείνων πού είχαν την αφέλεια να πιστέψουν στις υποσχέσεις του μαμωνά.
Έπειτα, η μεν γη εύκολα διανέμεται και περιέρχεται στους πολλούς, άλλα το χρήμα; Ποιος τρόπος μπορεί να βρεθεί, ώστε το χρήμα να μη συσσωρεύεται επικίνδυνα σε ορισμένα οικονομικά συγκροτήματα, αλλά ν' ανοίγουν οι κρουνοί και με δικαία αναλογία να διασκορπίζεται και να διανέμεται σε όλη την κοινωνία; Εδώ σπάζουν τα κεφάλια τους οι μεγαλύτεροι κοινωνιολόγοι.
Πολλοί από τούς οικονομολόγους και κοινωνιολόγους φθάνουν μέχρι το σημείο να προτείνουν την τελεία κατάργηση του χρήματος ως μέσου συναλλαγής. Αλλ' είναι αυτό εύκολο; Και ποιά κατάσταση θα προκύψει μετά απ' αυτό; Νέες απορίες, νέα προβλήματα.
Να σβήσουν τα πάθη!
ΛΕΝΕ, ότι ο Λυκούργος, ο σοφός νομοθέτης τής αρχαίας Σπάρτης, θέλοντας να καταπολεμήσει τον εύκολο πλουτισμό, πού αποβαίνει εις βάρος του κοινωνικού συνόλου, θέσπισε ως προς τα νομίσματα της Σπάρτης να μην είναι μικρά και ελαφρά, αλλά μεγάλα και βαρειά. Μ' αυτό τον τρόπο νόμιζε ότι θα λυθεί το πρόβλημα.
Αλλά το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Χωρίς ν' αρνούμεθα, ότι με νομοθετικά μέτρα θα μπορούσαμε να πετύχουμε κάποια μεταρρύθμιση των οικονομικών όρων και συνθηκών προς ανακούφιση τού συνόλου, εν τούτοις πρέπει να καταλάβουμε ότι: Εφόσον στην καρδιά όλων των ανθρώπων ελλοχεύει η ιδιοτέλεια, η φιλαργυρία και η πλεονεξία, το κοινωνικό κακό, πού επί αιώνες μαστίζει την ανθρωπότητα, μπορεί ίσως με ριζοσπαστικά και σκληρά μέτρα να περιστέλλεται αρκετά και μερικές εξωτερικές εκδηλώσεις του να κόβωνται, αλλά το κακό, πολυμήχανο, θα βρίσκει πάντοτε νέους τρόπους για να εξακολουθεί το έργο τής αδικίας υπό νέες μορφές.
Γι' αυτό ακριβώς οι Χριστιανοί, όσοι δοκίμασαν την εν Χριστώ ελευθερία και ποθούν να δουν την δικαιοσύνη να νικά και να θριαμβεύει, δεν θα παύσουν, σ' οποιονδήποτε αιώνα και αν ζουν, να αγωνίζονται και στον τομέα αυτόν, της κοινωνικής δικαιοσύνης, εναντίον κάθε μορφής δουλείας πού απειλεί να καταδυναστεύσει το ανθρώπινο γένος. Η δε ευστοχώτερη βολή είναι εκείνη πού αρχίζει από την εξόντωση των παθών πού φωλιάζουν στην καρδιά.
Δεν αλλάζουν οι κοινωνίες, αν δεν αλλάξουν οι καρδιές, και δεν ελευθερώνεται ο άνθρωπος αν δεν εξοντωθούν τα πάθη.
(Από το βιβλίο ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ; του τ.Επισκόπου Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτη, σελ. 89-106)
