Τα τρομαχτικά και συγχρόνως εντυπωσιακά που λαμβάνουν χώρα στη Μέση Ανατολή με κέντρο – αυτή τη στιγμή – το Ιράκ και την Συρία επιβεβαιώνουν όλα αυτά που γράφουμε τόσο καιρό συνδέονται αναπόσπαστα με δύο τρεις βασικές παραδοχές…
Του Δρ. Γεωργίου Κ. Φίλη
Πρώτον, ο υδάτινος άξονας Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μία ενιαία γεωπολιτική χωρική οντότητα όπου οτιδήποτε συμβαίνει μέσα σε αυτόν, έχει άμεση συνέπεια στην συνολική κατανομή και ισορροπία ισχύος με αποτέλεσμα να υπάρχουν «αντίρροπες» – «εξισορροπητικές» κινήσεις σε μία άλλη γωνία του σημαντικότερου άξονα της Ευρασίας.
Με βάση τη συγκεκριμένη παρατήρηση θα υπενθυμίσουμε τα γραφόμενά μας με το ξέσπασμα της κρίσης στην Ουκρανία, όπου επιστήσαμε την προσοχή στο ότι το πιθανότερο σενάριο θα είναι η κρίση αυτή να αναζωπυρώσει το μέτωπο της Μέσης Ανατολής, αφού οι όροι του παιχνιδιού στη στέπα της Ουκρανίας είναι «σκανδαλωδώς» υπέρ της Μόσχας. Με άλλα λόγια, εκεί, η «Δύση» (αγγλοσαξονική και γερμανική) παίζουν στην ουσία «εκτός έδρας».
Και ω του θαύματος, βλέπουμε η προσοχή της διεθνούς κοινότητας να στρέφεται σταδιακά αλλά σταθερά, πρώτα στη Συρία – την οποία από τη συμφωνία του Σεπτεμβρίου του 2013 την είχαμε «όγδοη είδηση», κάτι που αλλάζει μετά τον Μάρτιο του 2014 και την ενσωμάτωση της Κριμαίας στην Ρωσία, ενώ τώρα επιστρέφουμε στη Μέση Ανατολή.
Δεύτερον, η κατάσταση στη Συρία βαίνει όλο και περισσότερο υπέρ των δυνάμεων της Δαμασκού, ενώ οι ισλαμοφασίστες του ISIL και όλων των άλλων «ευαγών ιδρυμάτων» που συντηρούσαν την κατάσταση επί του εδάφους χάνουν συνεχώς έδαφος.
Μπροστά στο φάσμα την ολοκληρωτικής ήττας στην Συρία, εκτιμούμε ότι το ISIL προβαίνει σε μία κίνηση η οποία μπορεί και να ανατρέψει τις ισορροπίες και να ανακατέψει την τράπουλα σε τέτοιο σημείο, ώστε από ένα σημείο και μετά να αρχίσει να δρέπει ακόμα και καρπούς επιτυχίας: H κίνηση των δυνάμεών του να καταλάβουν στην ουσία ολόκληρη την περιοχή με σουνιτική πλειοψηφία στο Ιράκ, δηλαδή τις δυτικές περιοχές και τις κεντρικές, μόνο ως εντυπωσιακή αλλά και καλά μελετημένη και σχεδιασμένη μπορεί να χαρακτηριστεί.
Ακόμα και η υπόνοια πως θα εγκατασταθεί στην περιοχή της Νινευή και της πλούσιας σε πετρέλαιο Μοσούλης, ενώ θα απειληθεί και η ίδια η Βαγδάτη μόνο «ανατριχίλα» μπορεί να φέρει σε όλους τους εμπλεκόμενους, αλλά και να θέσει σε κίνηση όλες τις δυνάμεις που συγκρούονται σε έναν πόλεμο «όλων εναντίον όλων» στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Τρίτον, το τι θα μπορούσε να συμβεί στην ευρύτερη περιοχή μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνο εάν κάποιος κατανοήσει ότι η περιοχή προσιδιάζει την Ευρώπη του μεσαίωνα, όπου στον πόλεμο για την εξουσία λάμβαναν μέρος εθνικοί δρώντες (έθνη-κράτη, Γαλλία, Βουλγαρία, Ουγγαρία), υπερεθνικά κράτη (Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Αγία Ρωμαίκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους) και θεσμοί (Καθολική εκκλησία και Πάπας, Ορθόδοξοι και Πατριάρχης), υποεθνικοί σχηματισμοί και δομές (διάφοροι αριστοκράτες με τους προσωπικούς τους στρατούς, φεουδάρχες, μοναστικά τάγματα «Σταυροφόροι»), ενώ την όλη εικόνα συμπλήρωναν και εξωγενείς παράγοντες όπως επιδρομείς τουρκογενών φίλων από την Ασία, οι Σκανδιναβοί, οι Μογγόλοι κ.λπ.
Με άλλα λόγια η όλη κατάσταση στην περιοχή προσιδιάζει των χειρότερων εποχών της γνωστής σε εμάς ιστορικής περιόδου. Όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν, ο όρος έχει αναφερθεί από τον μεγάλο στοχαστή και καθηγητή Χέντλεϊ Μπουλ και λέγεται «Νέο-Μεσαιωνισμός» (neo-Medievalism), δηλαδή οδηγούμαστε σε μία περίοδο όπου υποεθνικές, εθνικές, μεταεθνικές, υπερεθνικές και άλλες μορφές εξουσίας θα δημιουργήσουν ένα χαοτικό πλέγμα, το οποίο όταν θα συγκρουστεί, θα οδηγήσει σε μία κατάσταση πλήρους αναρχίας και ενός πολέμου «όλων εναντίον όλων».
Για να το «ελαφρύνουμε ολίγον τι, κάτι δηλαδή παρεμφερές με το… «Game of Thrones», όπου ο τηλεθεατής βλέπει στον «φανταστικό» κόσμο του έργου και της σειράς να αλλάζουν οι ισορροπίες και οι πρωταγωνιστές με έναν καταιγιστικό ρυθμό – οι αποχωρούντες φυσικά δεν το κάνουν εκούσια, αλλά επειδή κάποιο μέλος του σώματός τους αποχωρίζετε το υπόλοιπο!
Σήμερα, σε έναν κόσμο ο οποίος μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολιτικά πολυπολικός και οικονομικά παγκοσμιοποιημένος, μοιάζει πολύ με την «νέο-μεσαιωνική» οπτική του Χ. Μπούλ και το Ανατολικό Ζήτημα έχει επανέλθει στην πολυπλοκότητα του 18ου και 19ου αιώνα.
Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις μπορεί να γίνει κατανοητό πως οι εξελίξεις στο Ιράκ και την Συρία θα φέρουν σε άμεση επαφή (συγκρουσιακή ή/και συνεργατική) δυνάμεις όπως: Σιιτική Κυβέρνηση του Ιράκ, Κούρδοι του Βορείου Ιράκ, Σουνίτες του Ιράκ, ISIL, κάθε εκδοχή ισλαμικού εξτρεμιστικού… τάγματος κάθε δόγματος, τους Κούρδους της Συρίας, την Δαμασκό, την Τεχεράνη, την Άγκυρα (η οποία από τη μία βοήθησε και εξέθρεψε τους δολοφόνους του ISIL από την άλλη ζητάει τώρα μέτρα εναντίον τους), και φυσικά σε έναν δεύτερο κύκλο, το Ισραήλ, τον Λίβανο, την Ιορδανία, την Σαουδική Αραβία και τα σουλτανάτα του Κόλπου καθώς φυσικά και τις ΗΠΑ, την Ρωσία την Κίνα και την ΕΕ.
Το πώς θα «σταυρώσουν» τα διάφορα από αυτά τα «ζευγάρια» και το πώς θα δημιουργηθούν οι συμμαχίες θα το δούμε στο άμεσο μέλλον, ενδιαφέρον θα έχει φυσικά να δούμε τι θα γίνει στην περίπτωση που επίλεκτες δυνάμεις του Ιράν εμπλακούν στον πόλεμο κατά του ΙSIL και για αεροπορική υποστήριξη σπεύσουν μαχητικά από το αεροπλανοφόρο George W. Bush! Όπως μπορεί να γίνει κατανοητό κάτι τέτοιο θα αποτελούσε σενάριο επιστημονικής φαντασίας, όμως εάν λάβουμε τοις μετρητοίς όσα δημοσίως λέει ο καθένας, τότε οι ΗΠΑ και το Ιράν σε αυτή την υπόθεση δείχνουν να βρίσκονται στην ίδια πλευρά…
Εδώ
βέβαια να θυμίσουμε πως εάν κάτι τέτοιο συνέβαινε, μόνο ως τακτική
κίνηση θα μπορούσε να εκληφθεί με τα σημερινά δεδομένα. Υπενθυμίζουμε,
ότι στους Βαλκανικούς Πολέμους η Βουλγαρία δέχτηκε την Ελλάδα στην
συμμαχία θέλοντας να εκμεταλλευτεί το Ναυτικό της, ενώ εκτιμούσε ότι μας
είχε «του χεριού της» στον δεύτερο γύρο που θα ακολουθούσε για το
μοίρασμα των εδαφών της Μακεδονίας. Άρα, ενώ λίγα χρόνια πριν
σκοτωνόμασταν στην λίμνη των Γιαννιτσών, για έξι μήνες πολεμήσαμε μαζί
τον κοινό εχθρό και μετά γυρίσαμε στα ίδια…
Το επιχείρημα, με άλλα λόγια είναι πως οι συμμαχίες επί του πεδίου θα διαμορφωθούν σε σχέση με το που θα «σκάσει» πρώτα η ιστορία.
Δηλαδή, άλλο θα συμβεί εάν οι Κούρδοι για παράδειγμα αφού ελέγχουν το
Κιρκούκ το συμπεριλάβουν στην αυτόνομη περιοχή τους και κηρύξουν
ανεξαρτησία και άλλο θα συμβεί εάν οι Κούρδοι σε αγαστή συνεργασία με τη
Βαγδάτη χτυπήσουν αποφασιστικά το ISIL. H Τουρκία για
παράδειγμα θα έχει μεγάλο πρόβλημα στην πρώτη περίπτωση αφού θα
αναγκαστεί να θεωρήσει ως πρωτεύοντα κίνδυνο του Κούρδους και όχι το
ISIL, ενώ στην δεύτερη περίπτωση θα της είναι πιο εύκολο να ενισχύσει
τους Κούρδους σε σχέση με το ISIL. 
Μπορούμε
να απαριθμήσουμε δεκάδες σενάρια και «ζευγαρώματα» (μιας και είμαστε
και σε εποχή Μουντιάλ), αυτό όμως το «ζευγάρι που δεν πρόκειται να το
δούμε να συνεργάζεται με τίποτα είναι οι Σιίτες με το ISIL και οι
Κούρδοι με το ISIL, όλα τα άλλα μπορούμε να τα δούμε…
Κλείνουμε το σημείωμα αυτό, με ένα ακόμα «σίγουρο», το οποίο εάν
κάποιος τα αντιλαμβάνεται – θα προετοιμαστεί κατάλληλα, έτσι ώστε «να
πάει ταμείο» και όχι στον «κουβά»: To Ανατολικό Ζήτημα, εξ
ορισμού σημαίνει αλλαγή συνόρων στην περιοχή και στην εμπλοκή εξωτερικών
παραγόντων σε έναν προαιώνιο εσωτερικό πολιτισμικό πόλεμο, τον οποίο
και θα φουντώσουν για τα δικά τους συμφέροντα.
Θα
πρέπει λοιπόν ως χώρα, έστω και την δωδεκάτη ώρα, να αντιληφθούμε ότι η
περιοχή μας είναι έτοιμη να τιναχτεί στον αέρα συνολικότερα, αφού κι
εμείς στον υδάτινο χώρο Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος
βρισκόμαστε και μάλιστα ακριβώς στο κέντρο του. Εμείς μαζί με την
Τουρκία, της οποίας η πολεμική εμπλοκή στο ζήτημα της Συρίας-Ιράκ είναι
πλέον θέμα χρόνου να συμβεί.
