Η επονομαζόμενη πανδημία της Covid που κήρυξε ο ΠΟΥ (και ξέχασε να αποκηρύξει) αποκάλυψε την πλήρη αποτυχία του οργανισμού αυτού στον επίσημα διακηρυγμένο στόχο του να διατηρήσει και να βελτιώσει την ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο,
οι στόχοι του για τον τεράστιο πλουτισμό της φαρμακοβιομηχανίας και των μετόχων της, καθώς και για την εγκαθίδρυση μιας παγκόσμιας δικτατορίας υγείας εφαρμόστηκαν με μεγάλη επιτυχία.
Οι τελευταίες “επιτυχίες” πρόκειται τώρα να επεκταθούν μαζικά και να μετατραπούν σε κανονισμούς που είναι δεσμευτικοί βάσει του διεθνούς δικαίου. Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι τίποτα λιγότερο από τη μεταβίβαση της κυριαρχίας όλων των κρατών μελών σε μια μη εκλεγμένη κοινοπραξία φαρμακευτικών που αποτελείται από λομπίστες και εκπροσώπους του χρηματιστικού κεφαλαίου στην ηγεσία του ΠΟΥ, καθώς και η κατάργηση των θεμελιωδών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τα μέσα για αυτό είναι οι αλλαγές στους Διεθνείς Υγειονομικούς Κανονισμούς (International Health Regulations – IHR) και η “Συνθήκη για την Πανδημία”.
Η βρετανική οργάνωση UsForThem – Childrens First συνέταξε ένα ολοκληρωμένο ενημερωτικό έγγραφο, η μετάφραση του οποίου δημοσιεύεται εδώ.
Αυτό το δυστοπικό σχέδιο θα συνεχίσει να αποτελεί το επίκεντρο των μελλοντικών μας δημοσιεύσεων που σκοπό έχουν, να ενημερωθεί ο πολίτης και να επιλέξει τελικά τι θέλει: κυβερνήσεις που θα επιβάλλουν τι θα κάνει με το σώμα του (και στο τέλος θα κάνουν πάντα λάθος και θα πέφτουν έξω) ή ελευθερία επιλογής; Θέλετε να ζήσετε την απόλυτη δικτατορία ή επιτέλους να ξεφύγουμε από τα δεσμά των πολυεθνικών λόμπι και πολιτικών που φαίνεται να αδιαφορούν και να ζουν σε δικό τους πλανήτη;
Απορίας άξιο είναι τι πραγματικά σκέφτονται να κάνουν οι εκπρόσωποι των κρατών με το δικό τους σύνταγμα και τα δικαιώματα των πολιτών υποστηρίζοντας αυτό το έργο.
Αξίζει δε να αναφερθεί επίσης ότι οι “ειδικοί” που διαπραγματεύονται με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τη συνθήκη, από πλευράς Ελληνικής κυβέρνησης είναι οι ακόλουθοι (όπως μας πληροφορεί το επίσημο έγγραφο του Οργανισμού):
-Αθανάσιος Πλεύρης, υπουργός Υγείας
-Παναγιώτης Στουρνάρας, πρώην Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη και υπάλληλος του Υπουργείου Εξωτερικών
-Μίνα Γκάγκα, αναπληρώτρια υπουργός Υγείας
-Ζωή Ράπτη, υφυπουργός Υγείας
-Ιάκωβος Ιακωβίδης, Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στα Ηνωμένα Έθνη
-Μαρία Ντόλκα, υπάλληλος γραφείου της αντιπροσωπίας στα Ηνωμένα Έθνη
-Παναγιώτης Τσίγγανος, Διευθυντής του γραφείου της υφυπουργού Υγείας Ζωής Ράπτη και προσωπικός της φίλος
-Τατιάνα Μόρμορη, Επιστημονική Συνεργάτιδα της Υφυπουργού Υγείας
-‘Αννα-Μαρία Κατσαρού, μάλλον (Permament??) στα Ηνωμένα Έθνη
———————————————————-
1. Εισαγωγή
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναπτύσσει επί του παρόντος δύο διεθνή νομικά μέσα που αποσκοπούν στη σημαντική αύξηση της εξουσίας του στη διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων των πανδημιών:
- Τροποποιήσεις των Διεθνών Υγειονομικών Κανονισμών (IHR-International Health Regulations) του 2005 (Τροπολογίες IHR) και
- Μια συνθήκη για την πανδημία, η οποία αποκαλείται “ÇA+” από τον ΠΟΥ (η Συνθήκη)
Το τρέχον σχέδιο τροποποιήσεων των IHR προτείνει σημαντικές νέες υπερεθνικές εξουσίες που θα ασκούνται αποκλειστικά από τον ΠΟΥ κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία και διευρύνει και επισπεύδει χρονικά τις περιστάσεις υπό τις οποίες θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν οι εξουσίες αυτές.
Το σχέδιο της συνθήκης έχει ως στόχο να υποστηρίξει τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, τη χρηματοδότηση και τη διακυβέρνηση που θα χρειαστούν για να στηρίξουν τις διευρυμένες IHR και, ως εκ τούτου, έχει κυρίως (αν και όχι αποκλειστικά) πρακτικό χαρακτήρα.
Οι τροποποιήσεις των IHR, εάν υιοθετηθούν, θα αλλάξουν ριζικά τη σχέση μεταξύ των εθνικών κυβερνήσεων και του ΠΟΥ και θα ενσωματώσουν στο διεθνές δίκαιο μια υπερεθνική προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω στη δημόσια υγεία – ιδίως όσον αφορά τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος – συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών ετοιμότητας για πανδημίες και αντιμετώπισης πανδημιών. Θα τοποθετήσει τον ΠΟΥ στο τιμόνι αυτής της προσέγγισης, δίνοντας σε έναν μη εκλεγμένο και δημοκρατικά μη υπόλογο οργανισμό όλες τις εξουσίες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο να ελέγχει, να κατευθύνει και να παρεμβαίνει στις υποθέσεις των κρατών μελών του και να παρακάμπτει τα θεμελιώδη δικαιώματα των μεμονωμένων πολιτών.
Ενώ μέχρι σήμερα ο ΠΟΥ είχε την εξουσία να εκδίδει συστάσεις, οι προτεινόμενες επικαιροποιήσεις θα δώσουν στον ΠΟΥ την εξουσία να δίνει νομικά δεσμευτικές κατευθύνσεις που ισχύουν σε επίπεδο μεμονωμένων κρατών, περιφερειών ή σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως για παράδειγμα:
- εντολή οικονομικών συνεισφορών για τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων αντιμετώπισης της πανδημίας
- απαίτηση της παράδοσης της πνευματικής ιδιοκτησίας και των τεχνολογιών
- εντολή για την κατασκευή και τη διεθνή ανταλλαγή εμβολίων και άλλων προϊόντων υγείας ικανών να “βελτιώσουν την ποιότητα ζωής”.
- παράκαμψη των εθνικών διαδικασιών έγκρισης ασφάλειας για εμβόλια, θεραπείες με βάση τα γονίδια, ιατρικές συσκευές και διαγνωστικά
- να απαιτούν από τους πολίτες να αποκαλύπτουν την ιατρική τους κατάσταση
- βίαιη απομόνωση ή παρεμπόδιση των πολιτών να ταξιδέψουν
- ιατρικές εξετάσεις, ενέσεις ή άλλες φαρμακευτικές αγωγές σε πολίτες
Οι προτάσεις αυτές, εάν υιοθετηθούν, θα επεκτείνουν επίσης σημαντικά τον μηχανισμό επιτήρησης της δημόσιας υγείας του ΠΟΥ με ένα παγκόσμιο εργατικό δυναμικό του οποίου η συνεχής απασχόληση θα εξαρτάται από την ανάγκη (πραγματική ή αντιληπτή) να εντοπιστούν περισσότεροι ιοί και παραλλαγές που προκαλούν ανησυχία. Αυτό το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό θα επιδοτείται από τα κονδύλια των φορολογουμένων, αλλά μπορεί επίσης να αναμένει σημαντική χρηματοδότηση από ιδιωτικά και εταιρικά συμφέροντα που θα επωφεληθούν από τις αντιδράσεις με βάση τα εμβόλια που προβλέπονται για τις επιδημίες μολυσματικών ασθενειών.
Στόχος του ΠΟΥ είναι να είναι έτοιμα προς έγκριση τόσο το κείμενο της Συνθήκης όσο και οι τροποποιήσεις των IHR κατά την 77η συνεδρίαση της Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας (ΠΣΥ, World Health Assembly – WHA) τον Μάιο του 2024 (1)
Διαδικασία και χρονοδιάγραμμα
Και τα δύο σχέδια περνούν επί του παρόντος από την καθιερωμένη διαδικασία του ΠΟΥ με ανοικτές και κλειστές συνεδριάσεις επιτροπών και εσωτερικές και εξωτερικές αναθεωρήσεις, μετά την υποβολή προτάσεων από τα ενδιαφερόμενα κράτη.
Η IHR είναι ένα υφιστάμενο νομικό εργαλείο, οπότε για να περάσει αυτές τις τροποποιήσεις το WHA, το όργανο λήψης αποφάσεων του ΠΟΥ, θα χρειαστεί μόνο μια απλή πλειοψηφία των κρατών μελών. Όλοι οι υφιστάμενοι υπογράφοντες των IHR (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) θα έχουν στη συνέχεια 10 μήνες στη διάθεσή τους για να αποχωρήσουν ή διαφορετικά να θεωρηθεί ότι αποδέχθηκαν τις τροποποιήσεις του (2).
Η Συνθήκη θα είναι μια νέα νομική συμφωνία. Ως νέα συνθήκη, η υιοθέτησή της από το WHA απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων των κρατών μελών. Στη συνέχεια, κάθε κράτος θα πρέπει να συμμορφωθεί με τις δικές του εθνικές διαδικασίες επικύρωσης της συνθήκης.
Οι επικριτές έχουν αναφέρει ήδη (3) ότι και οι δύο διαδικασίες φαίνονται βιαστικές και ότι η διαπραγμάτευση μιας νέας πολυμερής συνθήκης σε λιγότερο από τρία χρόνια είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη, όπως και το γεγονός ότι δόθηκε στα κράτη προθεσμία μόλις τεσσάρων μηνών για την υποβολή τροπολογιών στις IHR.
Μέχρι σήμερα, ο δημόσιος σχολιασμός που έχει γίνει έχει επικεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό στη Συνθήκη. Ωστόσο, και ενώ τα δύο συμπληρωματικά σύνολα προτάσεων πρέπει να αξιολογηθούν μαζί, από πολλές απόψεις, οι τροποποιήσεις των IHR είναι αυτές που περιέχουν τις πιο ανησυχητικές προτάσεις από την άποψη της εθνικής κυριαρχίας και των ατομικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Για να εκτιμηθεί η σημασία τους, τα δύο αυτά έγγραφα πρέπει να αξιολογηθούν στο πλαίσιο μιας εξελισσόμενης (και ολοένα και περισσότερο ιδιωτικοποιημένης) δομής χρηματοδότησης του ΠΟΥ, η οποία, σύμφωνα με γνώστες του Οργανισμού, επηρεάζει το ήθος και τον αυτοπροσδιοριζόμενο σκοπό του οργανισμού. Σημαντική σημασία έχει επίσης η μετοχοποίηση της δημόσιας υγείας, και ιδίως στον τομέα της ετοιμότητας για πανδημίες, όπου οι αξιωματούχοι της δημόσιας υγείας μπορούν να γίνουν διάσημοι και να κάνουν καριέρα και όπου πολλές από τις σημαντικότερες οικονομικές ευκαιρίες βρίσκονται για τους ιδιώτες επενδυτές.
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται στο παράρτημα στο τέλος του παρόντος ενημερωτικού εγγράφου
3. Οι προτάσεις
3.1 Μια υπερεθνική αρπαγή γης
Αν και τοποθετείται ως ένα απαραίτητο επόμενο βήμα για την επίτευξη παγκόσμιου συντονισμού και συνεργασίας στον τομέα της δημόσιας υγείας, καθώς και για την ισότιμη κατανομή πόρων και γνώσεων κατά τη διάρκεια έκτακτων καταστάσεων υγείας – φαινομενικά μια ευχάριστη απάντηση σε απειλές για την υγεία που δεν γνωρίζουν σύνορα – οι προτεινόμενες τροποποιήσεις των IHR , εάν υιοθετηθούν, θα διευρύνουν σημαντικά τις εξουσίες του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων υγείας και τη βιοεπιτήρηση, και ιδίως εκείνες που χορηγούνται στον Γενικό Διευθυντή του (ΓΔ – director general), ο διορισμός του οποίου καθορίζεται με μια μη δημοκρατική διαδικασία μεταξύ των κρατών μελών του ΠΟΥ (στην πράξη επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις προτιμήσεις των ισχυρότερων κρατών).
Αν και δεν αναγνωρίζεται επίσημα, σημειώνεται από τους σχολιαστές και επιβεβαιώνεται από τους ειδικούς στα θέματα του ΠΟΥ ότι η φύση του διορισμού του ΓΔ και των ανώτερων υπαλλήλων που αναφέρονται και υποστηρίζουν τον ΓΔ, εκθέτει τα άτομα αυτά στην επιρροή της ήπιας ισχύος των κρατών και των δημόσιων λειτουργών με επιρροή, καθώς και στα συμφέροντα των επενδυτών και των επιχειρήσεων που συνδέονται με τα κράτη αυτά και υποστηρίζονται από αυτά. (4)
Η εμπειρία της πανδημίας Covid απέδειξε σαφώς ότι η ετοιμότητα και η αντιμετώπιση πανδημιών δεν είναι μόνο ένας δυναμικός και πρωτοποριακός τομέας της δημόσιας υγείας, όπου οι οργανισμοί και οι αξιωματούχοι της δημόσιας υγείας μπορούν να κερδίσουν διακρίσεις και προαγωγή και μπορούν να έχουν (ή τουλάχιστον να θεωρηθεί ότι έχουν) ταχεία επίδραση σε σχέση με τους παραδοσιακούς τομείς εστίασης της παγκόσμιας υγείας, όπως η ανακούφιση του υποσιτισμού, η εξάλειψη της πολιομυελίτιδας και της ελονοσίας και η ανάπτυξη τοπικών συστημάτων υγείας που παρέχουν πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, αλλά είναι επίσης ο τομέας για τον οποίο η αγορά φαρμακευτικών παρεμβάσεων (ιδίως εμβολίων) είναι πιθανότατα η μεγαλύτερη και πιο κερδοφόρα.
Από τη φύση της Συνθήκης και των τροποποιήσεων του IHR προκύπτει ότι ο ΠΟΥ, με την ενθάρρυνση και τη βοήθεια των ενδιαφερόμενων κρατών και των μεγάλων παγκόσμιων επιχειρήσεων, επιδιώκει τώρα να εδραιωθεί ως ο αποκλειστικός παγκόσμιος ελεγκτής όχι μόνο του εντοπισμού των πανδημιών ή των δυνητικών πανδημιών (βλέπε επόμενες παραγράφους) αλλά και του σχεδιασμού και της εκτέλεσης των αντιδράσεων κατά της πανδημίας, συμπεριλαμβανομένων των φαρμακευτικών παρεμβάσεων. Εάν δεν ελεγχθεί, αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί “μια αρπαγή γης” για τη δημόσια υγεία αξιοσημείωτων διαστάσεων και σε αντίθεση με τα πρότυπα της προσωπικής αυτονομίας και της υπεύθυνης κυρίαρχης κυβέρνησης στα οποία είχαμε συνηθίσει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και σε άλλες λεγόμενες φιλελεύθερες δημοκρατίες.
3.2 Παροχή στον ΠΟΥ και στον ΓΔ του παγκόσμιων δεσμευτικών εξουσιών έκτακτης ανάγκης για την υγεία
Ως δεσμευτικό πολυμερές νομικό μέσο, οι Διεθνείς Υγειονομικοί Κανονισμοί έχουν επί του παρόντος ισχύ σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Ενώ, επομένως, είναι νομικά δεσμευτικοί για τα κράτη μέλη του ΠΟΥ (και ενώ πολλά κράτη έχουν ενσωματώσει τις IHR στην εσωτερική τους νομοθεσία), επί του παρόντος οι συστάσεις που εκδίδει ο ΓΔ του ΠΟΥ (με την υποστήριξη μιας επιτροπής έκτακτης ανάγκης) μόλις κηρύξει μια έκτακτη ανάγκη δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος (PHEIC – public health emergency of international concern), δεν είναι δεσμευτικές βάσει του διεθνούς δικαίου.
Αυτό θα αλλάξει σύμφωνα με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις, οι οποίες αναφέρουν συγκεκριμένα ότι τα κράτη μέλη θα αναγνωρίσουν την ΠΟΥ ως την καθοδηγητική και συντονιστική αρχή της διεθνούς αντίδρασης της δημόσιας υγείας κατά τη διάρκεια των PHEIC (5), τροποποιούν τον ορισμό των “συστάσεων” από την τρέχουσα μορφή τους ως μη δεσμευτικές προσωρινές συστάσεις σε φαινομενικά δεσμευτικές συστάσεις τις οποίες τα κράτη μέλη της ΠΟΥ θα “αναλαμβάνουν να ακολουθούν… κατά τη διεθνή κοινή αντίδρασή τους στη δημόσια υγεία”.
Επιπλέον, όπως εξηγείται εκτενέστερα παρακάτω, οι τροποποιήσεις των IHR διευρύνουν σημαντικά το πεδίο των καταστάσεων στις οποίες o ΓΔ του ΠΟΥ θα μπορούσε να κηρύξει την εμφάνιση μιας PHEIC.
Το αποτέλεσμα αυτών των τροπολογιών είναι να βρίσκεται ο ΠΟΥ πάνω από τα εθνικά υπουργεία υγείας και ουσιαστικά να αναβαθμιστεί το καθεστώς του ΠΟΥ από συμβουλευτικό οργανισμό δημόσιας υγείας σε υπερεθνικό εκτελεστικό όργανο δημόσιας υγείας. Παρέχουν στον ΠΟΥ, στις εκτελεστικές επιτροπές του και στον Γενικό Διευθυντή του εξουσίες θέσπισης κανόνων τις οποίες, με εξαίρεση το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που ενεργεί βάσει του κεφαλαίου VII του Χάρτη του ΟΗΕ, κανένα άλλο όργανο του ΟΗΕ ή εξειδικευμένος οργανισμός του ΟΗΕ δεν διαθέτει, πόσο μάλλον ο μεμονωμένος ΓΔ ενός από αυτούς τους εξειδικευμένους οργανισμούς.
Σύμφωνα με την παραχώρηση της εθνικής κυριαρχίας που συνεπάγεται αυτή η νέα ρύθμιση, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διορίσει μια “εξουσιοδοτημένη υπεύθυνη αρχή”, με την οποία ο ΠΟΥ – ένας μη εκλεγμένος διεθνής οργανισμός που απαιτεί τη συμμόρφωση των εθνικών κυβερνήσεων με τους κανόνες του, όχι πλέον “υποδεικνύοντας” ή “υποστηρίζοντας” – θα έχει το δικαίωμα να συνεργάζεται για να επιτύχει τη συμμόρφωση σε εθνικό επίπεδο και τη συντονισμένη δράση. (6)
3.3 Κατάργηση της απαίτησης για πραγματική έκτακτη ανάγκη υγείας
Επί του παρόντος, ο ΓΔ, ο οποίος συμβουλεύεται από μια επιτροπή έκτακτης ανάγκης, έχει την εξουσία να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος – μια απόφαση με τεράστιες επιπτώσεις στην υγεία, την κοινωνία και την οικονομία, η οποία προκαλεί πολυάριθμες νομικές και πρακτικές συνέπειες. Σαφώς, πολλά εξαρτώνται από τον ορισμό της PHEIC και από το ποιος την προσδιορίζει.
Οι τροποποιήσεις των IHR θα καταργήσουν την απαίτηση να υπάρχει επιβεβαιωμένη επείγουσα κατάσταση υγείας στην οποία οι άνθρωποι υφίστανται υπολογίσιμη βλάβη ή κίνδυνο βλάβης, επιτρέποντας αντ’ αυτού τις συνέπειες αυτές να απορρέουν από τον προσδιορισμό της απλής “πιθανότητας” για επείγουσα κατάσταση δημόσιας υγείας. Οι τροποποιήσεις θα καταργήσουν επίσης την απαίτηση να συμφωνεί το (τα) επηρεαζόμενο(-α) κράτος(-τα) ότι έχει προκύψει έκτακτη ανάγκη, και παρόλο που ο ΓΔ θα ζητά τις απόψεις μιας επιτροπής έκτακτης ανάγκης πριν κηρύξει μια PHEIC, η τελική διακριτική ευχέρεια για την κήρυξη ενός τέτοιου γεγονότος ανήκει αποκλειστικά στον ΓΔ (7).
Το συνδυασμένο αποτέλεσμα αυτών των επικαιροποιήσεων των IHR θα ήταν να διευρυνθούν κατά πολύ οι εξουσίες του ΠΟΥ για τον εντοπισμό και την κήρυξη μιας PHEIC (8) και να δοθεί η δυνατότητα στο ΓΔ να παρακάμψει τις τρέχουσες διαδικασίες του ΠΟΥ που εξασφαλίζουν, τουλάχιστον στα χαρτιά, την αναζήτηση και τεκμηρίωση μιας σειράς δεδομένων και τη στάθμιση μιας σειράς αποδεικτικών στοιχείων ως προς την αξιοπιστία τους, πριν από την ενεργοποίηση των εξουσιών έκτακτης ανάγκης δημόσιας υγείας.
Όπως αναλύεται παρακάτω, τέτοια ευρεία δικαιώματα παρέμβασης και ελέγχου έχουν τεράστιες δυνατότητες όχι μόνο για την κρατική θέσπιση κανόνων και τη λήψη αποφάσεων, αλλά και για την ακεραιότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των κανόνων που θεωρούμε θεμελιώδη και αναφαίρετα. Επιτρέπει στον ΠΟΥ και στον ΓΔ του να παρεμβάλλεται και να δίνει δεσμευτικές συστάσεις σε σχέση με σχεδόν οτιδήποτε αφορά την κοινωνική ζωή (η υγεία, στον ορισμό του ΠΟΥ, ερμηνεύεται ευρέως και περιλαμβάνει τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευημερία). Δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός εποπτείας της λήψης αποφάσεων του ΠΟΥ από εκλεγμένο κοινοβούλιο ή ισοδύναμο όργανο και καμία αποτελεσματικά εφαρμοσμένη νομική δικαιοδοσία, με τους κανόνες και τα πρότυπα της οποίας πρέπει να συμμορφώνεται ο ΠΟΥ όταν ασκεί τις ευρείες διακριτικές του εξουσίες.
3.4 Επέκταση του πεδίου εφαρμογής των εξουσιών έκτακτης ανάγκης του ΠΟΥ
Άλλες προτάσεις στις τροποποιήσεις των IHR επιδιώκουν να επεκτείνουν σημαντικά τις θεσμικές ικανότητες του ΠΟΥ (κατά τη διάρκεια μιας PHEIC) και τις ικανότητες βιοεπιτήρησης (ανά πάσα στιγμή)- και, συναφώς, το πεδίο εφαρμογής και το περιεχόμενο των δεσμευτικών συστάσεων που θα μπορεί να εκδίδει προς τα κράτη μέλη του κατά τη διάρκεια μιας PHEIC.
Προτείνεται να δοθεί στον ΠΟΥ ο έλεγχος ορισμένων βασικών εθνικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων δεσμευτικών απαιτήσεων για οικονομικές συνεισφορές από τα κράτη μέλη, καθώς και η παράδοση της πνευματικής ιδιοκτησίας, της τεχνογνωσίας και των τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων των διαγνωστικών και άλλων συσκευών, των PPE, των εμβολίων (9) και της προμήθειας προϊόντων υγείας – ο ορισμός των οποίων θα περιλαμβάνει κάθε εμπόρευμα ή διαδικασία που μπορεί να έχει αντίκτυπο στην αντιμετώπιση της δημόσιας υγείας ή που θα “βελτιώσει την ποιότητα ζωής” (φαίνεται πιθανό ότι αυτές οι τελευταίες δρακόντειες διατάξεις που σχετίζονται με την πνευματική ιδιοκτησία δεν θα συμφωνηθούν από κράτη όπως οι ΗΠΑ που ακολουθούν επιθετική γραμμή στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας).
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΠΟΥ θα δίνει επίσης δεσμευτικές οδηγίες για να απαιτήσει από τα κράτη μέλη που διαθέτουν εγκαταστάσεις παραγωγής να αυξήσουν την παραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων υγείας για να βοηθήσουν την αντίδραση του ΠΟΥ στις PHEICs.(10)
3.5 Τα ανθρώπινα δικαιώματα μετατρέπονται σε μια γενική και σχετική έννοια
Στην τρέχουσα μορφή τους οι IHR προβλέπουν ότι:
“Η εφαρμογή των παρόντων κανονισμών γίνεται με πλήρη σεβασμό της αξιοπρέπειας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών των προσώπων”.
Αυτό συνάδει με την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που συμφωνήθηκε από τον ΟΗΕ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι διατάξεις της οποίας αποτελούν τη βάση για το σύγχρονο διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κατά την αντιμετώπιση των ατομικών δικαιωμάτων, ωστόσο, οι τροποποιήσεις των IHR θα εγκαταλείψουν την προσήλωση του ΠΟΥ στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τροποποιώντας την παραπάνω θεμελιώδη διάταξη ως εξής: “Η εφαρμογή των παρόντων κανονισμών βασίζεται στις αρχές της ισότητας, της συμμετοχικότητας, της συνοχής και σύμφωνα με τις κοινές αλλά διαφοροποιημένες ευθύνες των [κρατών μελών], λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνική και οικονομική τους ανάπτυξη”(11).
Αυτό σηματοδοτεί μια θεμελιώδη αλλαγή στην προσέγγιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διέπει τον ΠΟΥ και στην οποία έχουν υπογράψει όλες οι χώρες του ΟΗΕ. Υπονοεί ότι οι πλούσιοι και οι φτωχοί έχουν διαφορετικά δικαιώματα και ότι υπάρχει μια ιεραρχία “ανάπτυξης” που καθορίζει τα δικαιώματα του καθενός.
Μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι οι τροπολογίες των IHR προτείνουν στη συνέχεια να αναβαθμιστούν οι υφιστάμενες εξουσίες της ΠΟΥ να διατυπώνει συστάσεις σχετικά με την εκτελεστική αντίδραση σε μια κατάσταση πανδημίας που θα μπορούσε να επηρεάσει βαθιά τα ατομικά δικαιώματα από μη δεσμευτικές σε δεσμευτικές συστάσεις. Αυτές περιλαμβάνουν εξουσίες για τον ΠΟΥ να διατάσσει κλείσιμο συνόρων, ταξιδιωτικούς περιορισμούς, εντοπισμό επαφών, άρνηση εισόδου, εφαρμογή ελέγχου εξόδου, καραντίνα, ιατρικές εξετάσεις (συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων για απόδειξη εμβολιασμού) και ακόμη και αναγκαστική φαρμακευτική αγωγή ατόμων.
Έτσι, εάν συμφωνηθούν, οι τροπολογίες αυτές θα επιτρέψουν στην ΠΟΥ, στην ευρύτερη περίπτωση, να διατάξει τα κράτη μέλη να απαιτούν από τους πολίτες τους να αποκαλύπτουν την ιατρική τους κατάσταση, να θέτουν τους πολίτες σε αναγκαστική καραντίνα ή να τους εμποδίζουν να ταξιδέψουν, να τους εξετάζουν ιατρικά και ακόμη και να τους κάνουν ενέσεις ή με άλλο τρόπο να τους χορηγούν φάρμακα (12). Και οι εξουσίες για να το πράξουν αυτό θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν δυνητικά από τη διαπίστωση ενός μόνο αξιωματούχου (του ΓΔ) ότι έχει προκύψει “δυνητική” κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία μετά από δραστηριότητες επιτήρησης που ελέγχονται από τον ΠΟΥ.
Όπως σημειώνουν οι νομικοί Silvia Behrendt και Amrei Müller (13), “υπάρχει μια γενική έλλειψη ενασχόλησης με τις επιπτώσεις που πολλές από τις προτεινόμενες τροποποιήσεις μπορεί, αν υιοθετηθούν, να έχουν στην κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” (14).
3.6 Οι δυνατότητες επιτήρησης επεκτείνονται σημαντικά
Η Συνθήκη και οι τροποποιήσεις των IHR, όπως προτείνονται, θα δημιουργήσουν μια τεράστια υποδομή επιτήρησης και έναν γραφειοκρατικό μηχανισμό που θα απαιτεί από τα κράτη μέλη να αναζητούν αναδυόμενους, επανεμφανιζόμενους ή νέους παθογόνους μικροοργανισμούς που θα μπορούσαν δυνητικά να έχουν δυναμικό πανδημίας/PHEIC και να ανταποκρίνονται σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ. Μαζί στοχεύουν στην ενίσχυση των υφιστάμενων υποχρεώσεων και στη δημιουργία νέων υποχρεώσεων για τα κράτη μέλη του ΠΟΥ να δημιουργήσουν ικανότητες βιοϊατρικής επιτήρησης για την ανίχνευση, αξιολόγηση, κοινοποίηση και αναφορά συμβάντων που θα μπορούσαν να συνιστούν PHEIC, και απαιτούν από τα λεγόμενα “ανεπτυγμένα” κράτη μέλη να προσφέρουν βοήθεια στο θέμα αυτό στα “αναπτυσσόμενα” κράτη μέλη.
Όπως αναλύεται εκτενέστερα στο παράρτημα στο τέλος του παρόντος ενημερωτικού εγγράφου, μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης για το εν λόγω δίκτυο επιτήρησης θα προέρχεται από ιδιωτικά και εταιρικά συμφέροντα που έχουν οικονομικά οφέλη από τα μαζικά test και τα “μέτρα” με βάση τα εμβόλια που προβλέπονται για (πραγματικές ή πιθανές) επιδημίες μολυσματικών ασθενειών.
Όπως σημειώνει ο Bell, “ακόμη και ένας ΓΔ που δεν ενδιαφέρεται να ασκήσει τέτοια εξουσία, θα αντιμετωπίσει την πραγματικότητα ότι θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο να είναι αυτός που ‘δεν κατάφερε να σταματήσει την επόμενη πανδημία’, πιεζόμενος από εταιρικά συμφέροντα με εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε κίνδυνο και τεράστια επιρροή στα μέσα ενημέρωσης. Εκτός από τα ζητήματα της εθνικής κυριαρχίας στον τομέα της υγείας, αυτό εγείρει και ζητήματα ορθολογικής και κατάλληλης χρήσης των πόρων. Ο ΠΟΥ δεν αξιολογεί εδώ τις υγειονομικές ανάγκες της χώρας, αξιολογεί μια μικρή πτυχή και υπαγορεύει τους πόρους που θα δαπανηθούν γι’ αυτήν, ανεξάρτητα από άλλες επιβαρύνσεις της υγείας”.
3.7 Υποχρεωτική παροχή και κατανομή πόρων από τα κράτη μέλη του ΠΟΥ
Μετά την αυτοανακήρυξη μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης, οι τροποποιήσεις των IHR προτείνουν ότι ο ΓΔ του ΠΟΥ θα έχει την εξουσία να δίνει εντολή στις κυβερνήσεις των κρατών μελών να παρέχουν στον ΠΟΥ και σε άλλες χώρες “πόρους” – τόσο κεφάλαια όσο και υγειονομικά και άλλα αγαθά. Όπως έχει ήδη σημειωθεί παραπάνω, αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την παροχή οδηγιών από τον ΠΟΥ για παρέμβαση στις διαδικασίες παραγωγής για την αύξηση της παραγωγής συγκεκριμένων υγειονομικών προϊόντων.
Σε διατάξεις που φαίνεται απίθανο να επιβιώσουν από τον έλεγχο των κρατών που είναι συνήθως συντηρητικά στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας (όπως οι ΗΠΑ), οι τροπολογίες υποδηλώνουν ότι τα κράτη θα μπορούσαν να υποχρεούνται να παραχωρούν στον ΠΟΥ εξουσία επί του δικαίου των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και της πνευματικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της τεχνογνωσίας παραγωγής, των προϊόντων που ο ΓΔ θεωρεί ότι σχετίζονται με το δυνητικό ή πραγματικό πρόβλημα υγείας που θεωρείται ότι ενδιαφέρει. Αυτή η πνευματική ιδιοκτησία και η τεχνογνωσία παραγωγής μπορούν στη συνέχεια να μεταβιβαστούν σε άλλα κράτη ή σε ιδιωτικά συμφέροντα (π.χ. εμπορικούς αντιπάλους) κατά την κρίση του ΓΔ. Αν και μπορεί να μην επιβιώσει της διαδικασίας διαπραγμάτευσης, αυτό θα αποτελούσε μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη παρέμβαση στο διεθνές εμπόριο.
3.8 Υποχρεωτική ανταλλαγή δεδομένων
Σύμφωνα με τις σημαντικά διευρυμένες διατάξεις περί ανταλλαγής δεδομένων, τα κράτη μέλη του ΠΟΥ θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες στον ΠΟΥ κατόπιν αιτήματος του ΠΟΥ και να επιτρέπουν στον ΠΟΥ να τις διαθέτει όχι μόνο σε άλλα κράτη μέλη και σε σχετικούς διακυβερνητικούς οργανισμούς, αλλά και σε σχετικούς διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς (15). Αυτό περιλαμβάνει οργανισμούς με ιδιωτική και εταιρική εκπροσώπηση στα διοικητικά τους συμβούλια, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με άμεση οικονομική σύγκρουση συμφερόντων, όπως οι CEPI, Gavi και Unitaid. (16)
Επί του παρόντος, ο ΠΟΥ οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις του οικείου κράτους μέλους για την ανταλλαγή δεδομένων. Ωστόσο, σύμφωνα με τις τροποποιήσεις της IHR, η νέα υποχρέωση ανταλλαγής δεδομένων είναι υποχρεωτική – “ο ΠΟΥ, όταν αυτό δικαιολογείται από το μέγεθος του κινδύνου για τη δημόσια υγεία, μοιράζεται αμέσως με άλλα κράτη τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή του” – και δεν υπόκειται πλέον στην απαίτηση να λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις του επηρεαζόμενου κράτους μέλους. (17)
3.9 Λογοκρισία
Οι προτάσεις θα κατοχυρώσουν με νόμους την προώθηση δραστηριοτήτων λογοκρισίας από τον
ΠΟΥ (18)
απαιτώντας από αυτόν να δημιουργήσει θεσμική ικανότητα για τον
παγκόσμιο συντονισμό των πληροφοριών για τη διαχείριση και την πρόληψη
της διάδοσης της λανθασμένης πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης.
Ενώ στην πράξη ο ΠΟΥ το κάνει αυτό ήδη μέσω της λεγόμενης “μονάδας Infodemic”, μέσω της οποίας “διαφωτίζει” τα κράτη σχετικά με ό,τι, κατά τη γνώμη του, ισοδυναμεί με “λανθασμένη πληροφορία ή παραπληροφόρηση” για την υγεία όσον αφορά τις PHEIC, παρακολουθώντας τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε πραγματικό χρόνο σε 30 χώρες και 9 διαφορετικές γλώσσες, οι προτάσεις θέτουν αυτή τη δραστηριότητα – που επί του παρόντος διεξάγεται σε εθελοντική βάση – σε υποχρεωτική βάση. Πέρα από τις ανησυχίες για την ελευθερία του λόγου, αυτή η ριζική αλλαγή στην προσέγγιση εγείρει πιεστικά ερωτήματα σχετικά με τη σοφία του να χειροτονηθεί ο ΠΟΥ ως η μοναδική πηγή αλήθειας για την πανδημία, ιδίως δεδομένου ότι κατά τις πρώτες ημέρες της “πανδημίας” Covid ο ίδιος ο ΠΟΥ διέδιδε ήδη αυτό που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως παραπληροφόρηση – όπως ο ισχυρισμός του ΠΟΥ ότι η Covid είχε προέλευση από τα ζώη ή η λανθασμένη προεξόφληση της ανοσίας μετά τη μόλυνση ως πηγή αποτελεσματικής προστασίας (19).
3.10 Ιατρική ασφάλεια
Μετά την ανακήρυξη μιας PHEIC οι τροποποιήσεις των IHR θα απαιτούν από τον ΠΟΥ να αναπτύξει κατάλληλες ρυθμιστικές κατευθυντήριες γραμμές για την ταχεία έγκριση προϊόντων υγείας (συμπεριλαμβανομένων εμβολίων, θεραπειών με βάση τα γονίδια, ιατρικών συσκευών και διαγνωστικών). Ενώ είναι εύκολο να κατανοήσουμε την υποκείμενη υπόθεση εδώ – ότι σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία η ταχύτερη κατασκευή και υποστήριξη αυτών των τεχνολογιών, παράλληλα με την ταχεία κανονιστική έγκριση, είναι καλό πράγμα – το ζήτημα βέβαια είναι ότι αυτή η (πραγματική ή υποτιθέμενη) κατάσταση έκτακτης ανάγκης κηρύσσεται μονομερώς από τον ΓΔ με βάση έναν απίστευτα ευρύ ορισμό της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Όπως επισημαίνουν οι μελετητές, υπάρχει σημαντική πιθανότητα αυτό να απειλήσει “τα επί μακρόν κεκτημένα πρότυπα του ιατρικού δικαίου που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας των ιατρικών προϊόντων”. (20)
Για παράδειγμα, οι προτάσεις, εάν εγκριθούν, θα οδηγήσουν πιθανότατα στην επέκταση και τη νομική κατοχύρωση της “Διαδικασίας Καταγραφής Χρήσης Έκτακτης Ανάγκης” (Emergency Use Listing Procedure) του ΠΟΥ, μέσω της οποίας τα μη εγκεκριμένα, ερευνητικά ιατρικά προϊόντα “καταγράφονται σε κατάλογο έκτακτης ανάγκης”, με άλλα λόγια, de facto “εγκρίνονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης” για παγκόσμια παραγωγή και χορήγηση μόλις ο ΓΔ κηρύξει μια PHEIC.
3.11 Διεθνή ταξίδια που εξαρτώνται από την ιατρική κατάσταση
Οι νέες διατάξεις που περιλαμβάνονται στις τροποποιήσεις των IHR θα επεκτείνουν επίσης τις απαιτήσεις για πιστοποιητικά εμβολιασμού και “διαγνωστικών εξετάσεων” για ταξίδια και θα καταστήσουν συνήθη τη λειτουργία ενός παγκόσμιου “διαλειτουργικού συστήματος” για ψηφιακά πιστοποιητικά υγείας για την επαλήθευση της κατάστασης εμβολιασμού ή τα αποτελέσματα των test, τα οποία πιθανότατα θα αποτελέσουν προϋπόθεση για κάθε διασυνοριακό ταξίδι κατά τη διάρκεια ενός PHEIC, ή ενδεχομένως ακόμη και εκτός PHEIC (δηλαδή σε όλες τις περιόδους-για πάντα ). (21)
Με τον τρόπο αυτό, θέτοντας τις βάσεις για τον συνήθη έλεγχο των διεθνών διαβατηρίων εμβολίων ως προϋπόθεση για τα ταξίδια, θα απομακρυνθούμε περισσότερο από το βασικό δικαίωμα της μετακίνησης από και προς μια χώρα, κάτι το οποίο κατοχυρώνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
3.12 Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις της Συνθήκης ÇA
Σε γενικές γραμμές, το σχέδιο συνθήκης ÇA+ περιγράφει την ανάπτυξη της υποδομής, την υλικοτεχνική υποδομή και τους μηχανισμούς χρηματοδότησης που απαιτούνται για την εφαρμογή των αλλαγών που προβλέπονται από τις τροποποιήσεις των IHR.
Θα δημιουργηθεί ένα διεθνές δίκτυο εφοδιασμού και υλικοτεχνικής υποδομής που θα εποπτεύεται από τον ΠΟΥ (22) – το οποίο θα διατηρείται κατά τη διάρκεια των περιόδων μεταξύ των πανδημιών και θα επεκτείνεται κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε πανδημίας- ενισχύει το καθήκον των κρατών μελών της ΠΟΥ να παραιτούνται από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, (23) και ενισχύει τις απαιτήσεις που συζητήθηκαν παραπάνω για την επιτάχυνση και ενδεχομένως τη μείωση της ρυθμιστικής εποπτείας σε σχέση με την έγκριση και την αδειοδότηση προϊόντων που σχετίζονται με την πανδημία για χρήση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. (24)
Σε μια άλλη βαθιά παρέμβαση στο δικαίωμα των κρατών μελών να καθορίζουν ανεξάρτητα τις προτεραιότητες των δικών τους πολιτικών υγείας, η τροποποιημένη Συνθήκη θα απαιτεί επίσης από κάθε κράτος μέλος του ΠΟΥ να δεσμεύει τουλάχιστον το 5% του εθνικού του προϋπολογισμού για την υγεία και ένα απροσδιόριστο ακόμη ποσοστό του ΑΕΠ για την πρόληψη και την αντιμετώπιση μιας πανδημίας.
Θα συσταθεί ένα “διοικητικό όργανο” υπό την αιγίδα του ΠΟΥ, το οποίο θα επιβλέπει την εφαρμογή της Συνθήκης. (25)
4. Συμπεράσματα
Ενώ η διεθνής συνεργασία και ο συντονισμός είναι αναμφίβολα λογικός στη δημόσια υγεία, δεν είναι κινδυνολογία να αναγνωρίσουμε τη σημασία της παράδοσης της κυριαρχίας και των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών (στον ΠΟΥ και τους βασικούς υποστηρικτές του) που θα επιφέρουν οι προτάσεις αυτές, ούτε να αισθανθούμε ανησυχία για την απουσία δημόσιας γνώσης ή συζήτησης για τις προτάσεις αυτές, σίγουρα στην Ελλάδα, και όχι λιγότερο δεδομένης της γνωστής σημασίας που έχουν για τους ψηφοφόρους της χώρας μας τα ζητήματα της εθνικής νομικής κυριαρχίας και των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών στο πλαίσιο των επερχόμενων εκλογών.
Όπως σημείωσε πρόσφατα ο Thomas Fazi:
“Είναι ανησυχητικό ακόμη και αν ο οργανισμός διατηρήσει το αρχικό μοντέλο χρηματοδότησης, τη θεσμική δομή και τη φιλοσοφία που τον διέπει. Αλλά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό αν θεωρούν ότι ο ΠΟΥ έχει περιέλθει σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχο του ιδιωτικού κεφαλαίου και άλλων συμφερόντων. Αυτό θα σηματοδοτούσε την οριστική μετατροπή της παγκόσμιας υγείας σε μια αυταρχική, καθοδηγούμενη από τις επιχειρήσεις, τεχνοκεντρική υπόθεση – και θα κινδύνευε να καταστήσει την αντίδραση κατά της Covid ένα σχέδιο για το μέλλον και όχι μια καταστροφή που δεν πρέπει ποτέ να επαναληφθεί . “(26)
Εκτός από την αμφισβητήσιμη σοφία της ενσωμάτωσης στο διεθνές δίκαιο πολλών από τα επιθετικά και αμφισβητούμενα χαρακτηριστικά της αντιμετώπισης της πανδημίας Covid – χαρακτηριστικά που πολλοί σχολιαστές έχουν υποστηρίξει ότι, μέσω των διαταραχών στα συστήματα υγείας, την εκπαίδευση και την αύξηση της φτώχειας, θα προκαλέσουν πολύ υψηλότερη θνησιμότητα, σε πολύ μικρότερη ηλικία, από ό,τι θα αναμενόταν από την ίδια την Covid-19 – υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με το αν αυτή η υπερεθνικοποίηση των πολιτικών υγείας με τον ΠΟΥ στον πυρήνα της θα μπορούσε ποτέ να είναι σύμφωνη με τις θεμελιώδεις αρχές της εθνικής κυριαρχίας και τη δημοκρατική, κοινοτική προσέγγιση της δημόσιας υγείας που αρχικά υπερασπίστηκε ο ΠΟΥ.
Παράρτημα: Το θεσμικό πλαίσιο του ΠΟΥ και οι δραστηριότητές του
Τα θεμέλια του ΠΟΥ
Ο ΠΟΥ δημιουργήθηκε, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ως ο υγειονομικός βραχίονας των Ηνωμένων Εθνών με στόχο την “προώθηση της εξασφάλισης του υψηλότερου εφικτού επιπέδου υγείας” σε ολόκληρο τον κόσμο, με την υγεία να νοείται, κατά μείζονα λόγο, ως “κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς ως απουσία ασθένειας ή αναπηρίας”.
Ως αντίδραση στη βαρβαρότητα των ολοκληρωτικών και αποικιοκρατικών καθεστώτων του 20ού αιώνα – τα οποία εμπεριείχαν φρικτές περιπτώσεις ιατρικής κακοποίησης – ο ΠΟΥ στηρίχθηκε σταθερά στις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τόνισε τη σημασία της συμμετοχής της κοινότητας και των “οριζόντιων” προσεγγίσεων στην υγειονομική περίθαλψη – βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, της διατροφής και της υγιεινής. Σύμφωνα με άλλα ιδρυτικά έγγραφα του ΟΗΕ και τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ανθρώπους, το καταστατικό του βασιζόταν στην ιδέα ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και γεννιούνται με βασικά απαραβίαστα δικαιώματα.
Δομή χρηματοδότησης του ΠΟΥ
Μέχρι τη δεκαετία του 1980, ο οργανισμός βασιζόταν στις εισφορές των κρατών μελών του για τον τακτικό προϋπολογισμό του. Ωστόσο, κατά τις τελευταίες δεκαετίες η έμφαση του ΠΟΥ άλλαξε, σε συνδυασμό με τις υποκείμενες αλλαγές στη χρηματοδότηση: η βάση στήριξής του με βασική χρηματοδότηση που κατανέμεται από τις χώρες, με βάση το ΑΕΠ, εξελίχθηκε σε ένα μοντέλο όπου το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης παρέχεται από ιδιωτικά και εταιρικά συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων των φαρμακευτικών κολοσσών, και ως εκ τούτου κατευθύνεται σε συγκεκριμένες χρήσεις.
Οι προτεραιότητες του ΠΟΥ έχουν εξελιχθεί αναλόγως, απομακρυνόμενες από τη φροντίδα με επίκεντρο την κοινότητα προς μια πιο κάθετη, βασισμένη στο εμπόριο προσέγγιση, η οποία – επειδή οι δωρητές είναι σε θέση να κατευθύνουν τη χρήση των κονδυλίων που συνεισφέρουν – ακολουθεί αναπόφευκτα τα συμφέροντα και τις ιδιοτέλειες των εν λόγω χρηματοδοτών. Όπως εξηγεί ο Bell, “Αυτό αντικατοπτρίζεται σε μια προφανή μετακίνηση από τις προτεραιότητες που βασίζονται στο βάρος της ασθένειας σε προτεραιότητες που βασίζονται σε προϊόντα, ιδίως εμβόλια, τα οποία αποφέρουν κέρδη για τους ιδιώτες και τους εταιρικούς χορηγούς τους”.
Πράγματι, πάνω από το 80% του προϋπολογισμού του ΠΟΥ είναι πλέον “καθορισμένη” χρηματοδότηση μέσω εθελοντικών συνεισφορών που συνήθως προορίζονται για συγκεκριμένα έργα ή ασθένειες με τρόπο που ο χρηματοδότης προσδιορίζει.(28) Με την πάροδο των ετών, μεταξύ των ιδιωτικών εκτός προϋπολογισμού δωρητών του ΠΟΥ, το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates Foundation ξεπέρασε τους υπόλοιπους: μέχρι τη δεκαετία του 2010 είχε γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος δωρητής του ΠΟΥ, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 10% του συνόλου των κονδυλίων.
Δεν είναι μυστικό (29) ότι ο Gates ασκεί τεράστια επιρροή στον οργανισμό, ούτε το γεγονός ότι ο Gates έχει επιδιώξει να καταστήσει τον εμβολιασμό κύριο άξονα της πολιτικής του ΠΟΥ. Το 2011, ο Gates μίλησε στον ΠΟΥ και δήλωσε: “Ο εμβολιασμός είναι ένας από τους σημαντικότερους τρόπους για να επιτευχθεί ο εμβολιασμός: “Και τα 193 κράτη μέλη [πρέπει] να καταστήσουν τα εμβόλια κεντρικό σημείο εστίασης των συστημάτων υγείας τους”. Το επόμενο έτος, η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας ενέκρινε ένα “Παγκόσμιο εμβολιαστικό σχέδιο” που συνυπέγραψε το Ίδρυμα Gates, και έχει υποστηριχθεί ότι πάνω από το ήμισυ του συνολικού προϋπολογισμού του ΠΟΥ αφιερώνεται πλέον στα εμβόλια (30).
Δεν είναι επίσης μυστικό ότι το Ίδρυμα Gates έχει σημαντικούς δεσμούς με τη φαρμακοβιομηχανία, και από την ίδρυσή του κατέχει σημαντικές μετοχές σε αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες. Ο ιστότοπος του ιδρύματος δηλώνει ειλικρινά την αποστολή του να επιδιώκει “αμοιβαία επωφελείς ευκαιρίες” με τους κατασκευαστές εμβολίων.
Παράλληλα, έχουν δημιουργηθεί και άλλες “συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα”, όπως η Gavi, η συμμαχία εμβολίων (Vaccine Alliance), και η CEPI (αφιερωμένη αποκλειστικά στις πανδημίες). Αυτοί οι οργανισμοί περιλαμβάνουν ιδιωτικά συμφέροντα στα διοικητικά τους συμβούλια και προωθούν μια στενή, εμβολιοκεντρική απάντηση σε θέματα δημόσιας υγείας, τα οποία πρέπει να υποθέσουμε ότι αντικατοπτρίζουν επίσης τις επιχειρηματικές προτεραιότητες των ιδιωτών χορηγών.
Το κατά πόσον μια τέτοια ενασχόληση με τα εμβόλια και ο αποκλεισμός άλλων πρωτοβουλιών στον τομέα της υγείας αποτελεί θετική προσέγγιση είναι θέμα συζήτησης (31), αλλά είναι γεγονός ότι οι ιδιωτικοί οργανισμοί είναι σε θέση να επηρεάσουν τον ΠΟΥ μέσω της άμεσης χρηματοδότησης και μέσω της χρηματοδότησης εντός των κρατών μελών του ΠΟΥ. Πράγματι, το 2012 η τότε Γενική Διευθύντρια του ΠΟΥ, Margaret Chan, διαμαρτυρήθηκε ότι επειδή ο προϋπολογισμός του ΠΟΥ είναι σε μεγάλο βαθμό δεσμευτικός, “καθοδηγείται από αυτό που [η ίδια αποκαλεί] συμφέροντα των δωρητών”.(32)
Οι ανησυχίες αυτές διατυπώθηκαν εκ νέου από την Linsey McGoey, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Essex, η οποία σημειώνει: “Σύμφωνα με το καταστατικό του, ο ΠΟΥ προορίζεται να λογοδοτεί στις κυβερνήσεις των μελών του. Το Ίδρυμα Gates , από την άλλη πλευρά, δεν λογοδοτεί σε κανέναν άλλον εκτός από το διοικητικό συμβούλιο των διαχειριστών του. Πολλές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών φοβούνται ότι η ανεξαρτησία του ΠΟΥ διακυβεύεται όταν ένα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού του προέρχεται από έναν ιδιωτικό “φιλανθρωπικό οργανισμό” που έχει τη δύναμη να ορίζει ακριβώς πού και πώς δαπανά τα χρήματά του ο θεσμός του ΟΗΕ.” (33)
Η κλιμάκωση των πανδημικών απειλών
Παρόλο που ο ΠΟΥ έχει αναγνωρίσει ότι οι πανδημίες έχουν ιστορικά εμφανιστεί μόνο μία φορά ανά γενιά κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα και σκότωσαν ένα κλάσμα όσων πέθαναν από ενδημικές μολυσματικές ασθένειες, οι πανδημίες φαίνεται ωστόσο να προσελκύουν μεγάλο μέρος του εταιρικού και οικονομικού ενδιαφέροντος που αναφέρθηκε παραπάνω. (34)
Στην πραγματικότητα, όπως γράφει ο David Bell, (35) “ο ΠΟΥ έχει στο ιστορικό του μόλις 3 πανδημίες τον περασμένο αιώνα, πριν από την Covid-19: τις επιδημίες γρίπης του 1957-58 και 1968-69 και την επιδημία της γρίπης των χοίρων το 2009. Οι πρώτες σκότωσαν 1,1 εκατομμύριο και 1 εκατομμύριο ανθρώπους αντίστοιχα, ενώ η δεύτερη σκότωσε 150.000 ή λιγότερους. Για λόγους σύγκρισης, 290.000 έως 650.000 άνθρωποι πεθαίνουν από γρίπη κάθε χρόνο και 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από φυματίωση (σε πολύ μικρότερη μέση ηλικία). Στις δυτικές χώρες, η Covid-19 συσχετίστηκε με θανάτους σε μέση ηλικία περίπου 80 ετών και οι παγκόσμιες εκτιμήσεις υποδηλώνουν συνολικό ποσοστό θνησιμότητας από τη μόλυνση περίπου 0,15%, το οποίο είναι παρόμοιο με εκείνο της γρίπης (0,3-0,4% με τη Covid σε ηλικιωμένους δυτικούς πληθυσμούς). Έτσι, οι πανδημίες τον περασμένο αιώνα έχουν σκοτώσει πολύ λιγότερους ανθρώπους και σε μεγαλύτερη ηλικία από ό,τι οι περισσότερες άλλες μείζονες μολυσματικές ασθένειες”.
Ωστόσο, η Συνθήκη και οι τροποποιήσεις των IHR θα δημιουργήσουν από κοινού μια διεθνή γραφειοκρατία με τεράστια χρηματοδότηση, η οποία προβλέπεται να φτάσει τα 31 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, συμπεριλαμβανομένων 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε νέα χρηματοδότηση. (36) Για λόγους σύγκρισης, ολόκληρος ο τρέχων ετήσιος προϋπολογισμός του ΠΟΥ είναι περίπου 3,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτή η ίδια γραφειοκρατία θα παρακολουθεί για νέους και παραλλαγμένους ιούς, θα τους ταυτοποιεί, θα προσδιορίζει την “απειλή” τους και στη συνέχεια θα δίνει εντολή στα κράτη για κατάλληλη “φαρμακευτική (και όχι μόνο) αντιμετώπιση”.
1) https://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA75/A75(9)-en.pdf
2) Αυτή η περίοδος εξαίρεσης ήταν αρχικά 18 μήνες, αλλά μειώθηκε σε 6 μήνες σε συνεδρίαση του WHA το 2022
4) Βλ. π.χ. Thomas Fazi, “How the WHO was captured” και David Bell, Amendments to WHO’s International Health Regulations.
5) IHR, νέα παρ. 13Α
6) IHR, παρ. 4
7) IHR, παρ. 12
8) IHR, παρ. 12
9) IHR, νέα παρ. 9. 13(5)
10) IHR, νέα παρ. 13Α
11) IHR, παρ. 11.3
12) IHR, παρ. 12.19 και παρ. 13Α
15) IHR, παρ. 15. 11
16) Για μια επισκόπηση της σχέσης μεταξύ αυτών των θεσμικών οργάνων, του Ιδρύματος Bill και Melinda Gates και του ΠΟΥ, βλέπε “The Covid Consensus”, Toby Green και Thomas Fazi, σ. 155-6.
17) IHR, παρ. 17. 10
18) IHR, παρ. 1, μέρος Α,7
19) Η έλλειψη επιστημονικής βάσης για αυτόν τον ισχυρισμό, ο οποίος στη συνέχεια αντικρούστηκε από τον ίδιο τον ΠΟΥ, συζητείται περαιτέρω στο The Covid Consensus, Green και Fazi, σ. 74.
21) Βλ. προτεινόμενες αλλαγές στις IHR, άρθρο 1, άρθρο 2, παράγραφος 1. 23
22) Συνθήκη, άρθρο 22. 6
23) Συνθήκη, άρθρο 23. 7
24) Συνθήκη, άρθρο 24. 8
25) Συνθήκη, άρθρο 25. 20.
26) https://unherd.com/2023/03/how-the-who-was-captured/ Ο Thomas Fazi είναι κορυφαίος σχολιαστής της διεθνούς αντιμετώπισης της πανδημίας και συγγραφέας μαζί με τον καθηγητή Ιστορίας του KCL, Toby Green, του βιβλίου “The Covid Consensus, The Global Assault on Democracy and the Poor – A Critique From the Left”, C. Hurst & Co, Jan 2023.
27) Η παρούσα ενότητα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο “The Covid Consensus”, Toby Green και Thomas Fazi (Hurst, 2023), καθώς και σε άρθρα που έγραψε ο Thomas Fazi και δημοσιεύτηκαν στο Unherd, “How the WHO was captured“, και στον David Bell, ιατρό δημόσιας υγείας και πρώην υπάλληλο του ΠΟΥ με ειδίκευση στην πολιτική επιδημιών.
29) https://www.swissinfo.ch/eng/politics/does-bill-gates-have-too-much-influence-in-the-who-/46570526
30) “The Covid Consensus”, Green και Fazi, σελίδα 157
31) Επικριτές υποστηρίζουν ότι αυτή η νέα κεντρική εστίαση στα εμβόλια έχει απομακρύνει τον ΠΟΥ από την “ανακούφιση της φτώχειας, τη διατροφή και το καθαρό νερό”.
32) https://thegrayzone.com/2020/07/08/bill-gates-global-health-policy/
33) Linsey McGoey, No Such Thing as a Free Gift: The Gates Foundation and the Price of Philanthropy (Λονδίνο/Νέα Υόρκη: Verso, 2016).
34) Τα χρόνια που προηγήθηκαν της πανδημίας, οι δραστηριότητες του Gates είχαν επικεντρωθεί ιδιαίτερα στο θέμα της ετοιμότητας για πανδημίες. Μιλώντας σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Ιατρική Εταιρεία της Μασαχουσέτης και το New England Journal of Medicine (NEJM) στις 27 Απριλίου 2018, ο Gates δήλωσε ότι πιστεύει ότι “ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για πανδημίες με τον ίδιο σοβαρό τρόπο που προετοιμάζεται για πόλεμο”.
“Αυτή η προετοιμασία περιλαμβάνει τη διεξαγωγή προσομοιώσεων, πολεμικών παιγνίων και ασκήσεων ετοιμότητας, ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα πώς θα εξαπλωθούν οι ασθένειες και πώς θα αντιμετωπίσουμε αντιδράσεις όπως η καραντίνα και οι επικοινωνίες για την ελαχιστοποίηση του πανικού.”https://www.cnbc.com/2020/01/27/bill-gates-in-2018-world-needs-to-prepare-for-pandemics-just-like-war.html
35) https://brownstone.org/articles/what-the-who-is-actually-proposing/
BRIEFING PAPER
The WHO Pandemic Treaty and IHR Amendments (PDF)
