Σωτηρία Ορφανίδου
Μετά την οικονομική κρίση, που τοποθετείται στο 2008, παρότι στην Ελλάδα τα σημάδια ήταν ορατά από την έναρξη της χιλιετίας, και την υγειονομική κρίση που έσκασε σαν βόμβα το 2020, στη «σκυταλοδρομία κρίσεων» (βλ. Κων. Βαθιώτη, “Σκυταλοδρομία κρίσεων: Το αγώνισμα των ευτυχισμένων σκλάβων”, Κυριακάτικη Δημοκρατία, 18/9/2022) έχουν σειρά η ενεργειακή και η επισιτιστική κρίση, σύμφωνα με τις καθημερινές πομπώδεις προαναγγελίες. Μάλιστα, ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος επιτάχυνε ή αλλιώς έδωσε ένα βολικό άλλοθι για αυτές τις πιθανότατα προαποφασισμένες δυσχερείς εξελίξεις.
Έτσι, τα ΜΜΕ κατακλύστηκαν από καταστροφικά σενάρια για επικείμενη έλλειψη σιταριού, ζωοτροφών, αύξηση τιμών με το φαινόμενο του ντόμινο, προβλήματα στην διανομή φυσικού αερίου με τον κίνδυνο για μαζικά μπλακάουτ στην Ευρώπη κ.ο.κ. Η απειλή αυτή έρχεται να προσθέσει φόβο και ανασφάλεια σε μια οικονομία πληγωμένη από τα λοκντάουν της πανδημίας, με ετοιμοθάνατες μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, υπερχρεωμένα νοικοκυριά, την ανεργία στα ύψη και με τη φτωχοποίηση των λαών να φαίνεται στον ορίζοντα.
Ταυτόχρονα, ο πλούτος, αλλά και η υψηλή τεχνολογία, συγκεντρώνεται στα χέρια μιας προνομιούχας πάμπλουτης ελίτ, προσφέροντάς της ακόμη μεγαλύτερη δύναμη. Όλα αυτά συμβαίνουν σήμερα, εν έτει 2022, ενώ αναμένουμε έναν δύσκολο χειμώνα, όπως μας προειδοποιούν πολιτικοί και δημοσιογράφοι οι οποίοι παπαγαλίζουν το δημοσίευμα του περιοδικού TIME ότι πιθανότατα η Ευρώπη «θα αντιμετωπίσει τον χειρότερο χειμώνα από την εποχή του τέλους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από το 1944 προς το 1945» (Αύγουστος 2022, https://time.com/6209272/europes-energy-crisis-getting-worse/).
Εντελώς συμπτωματικά, το 2022 είναι η χρονιά κατά την οποία ξεδιπλώνεται ένα εφιαλτικό σκηνικό στη Νέα Υόρκη, σύμφωνα με το δυστοπικό σενάριο της ταινίας “Soylent Green” (1973). Το σενάριο βασίζεται στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας “Make Room! Make Room!” του Harry Harrison γραμμένο το 1966, ωστόσο η εξέλιξη προς το τέλος της ιστορίας και η πιο σοκαριστική ανακάλυψη στο έργο είναι προϊόν του σεναριογράφου.
Στην ταινία, εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου, της ρύπανσης, του υπερπληθυσμού και ποικίλων περιβαλλοντικών καταστροφών, οι καλλιέργειες έχουν καταστραφεί, η γη είναι άγονη, τα τρόφιμα σπανίζουν και το κρέας είναι πολύτιμο σαν χρυσάφι, προσιτό μόνο σε μια πλούσια ελίτ και φυλάσσεται κλειδωμένο. Στους δρόμους της πόλης και σε κοινόχρηστους χώρους κτιρίων στοιβάζονται χιλιάδες άστεγοι, αρκετοί πολίτες φορούν μάσκες λόγω της ρύπανσης, ενώ η νυχτερινή κυκλοφορία απαγορεύεται. Οι νεκροί δεν κηδεύονται, αλλά μεταφέρονται σε ειδικό χώρο αποβλήτων. Τα καταστήματα τροφίμων θυμίζουν γκισέ τράπεζας, καθώς έχουν κάγκελα για ασφάλεια και κλειδαριές, ενώ τα φυσικά τρόφιμα σπανίζουν και είναι πανάκριβα.
Η επισιτιστική κρίση, το ενεργειακό έλλειμμα, οι κοινωνικές αναταραχές και η φτώχεια έχουν “χτυπήσει κόκκινο” και η παραγωγή τροφής είναι μονοπώλιο της εταιρείας Soylent που διαφημίζει ένα υπερεπεξεργασμένο και υπερσυμπυκνωμένο παρασκεύασμα που μοιάζει με σκληρό μπισκότο, βασισμένο σε φυτικά συστατικά. Ιδιαίτερα η πράσινη εκδοχή του, το “Soylent Green”, χαρακτηρίζεται ως «θαυματουργή τροφή» και κύριο συστατικό του είναι το πρωτεϊνούχο ωκεάνιο πλαγκτόν.
Το τρόφιμο αυτό έχει πολύ μεγάλη ζήτηση κι έτσι οι ποσότητές του είναι περιορισμένες, με αποτέλεσμα να είναι διαθέσιμο μέσω κουπονιών στη λαϊκή αγορά μόνο μία ημέρα της εβδομάδας, κατά την οποία στους δρόμους περιπολούν ισχυρές δυνάμεις ασφαλείας καθώς συχνά ξεσπούν επεισόδια με αφορμή τις ποσότητες και τη διαθεσιμότητα του φαγητού. Στα έντονα επεισόδια και στον συνωστισμό, επιστρατεύονται από την αστυνομία μπουλντόζες, οι οποίες “φτυαρίζουν” τους ανθρώπους και τους πετούν σε μεγάλα κοντέινερ.
Στον αντίποδα, το κράτος προσφέρει γενναιόδωρα στους “ωφελούμενους” (όπως αναγράφεται σε σχετική ταμπέλα), μια δωρεάν παροχή: την ευθανασία. Σε ένα μεγάλο σύγχρονο και καθαρό κτίριο, που θυμίζει σύγχρονο spa, με εξυπηρετικούς και χαμογελαστούς υπαλλήλους, οι πολίτες που αποφασίζουν να τερματίσουν τη ζωή τους εξαιτίας των δυσμενών συνθηκών, δέχονται ιδιαίτερη περιποίηση. Οδηγούνται σε έναν μεγάλο θάλαμο όπου ξαπλώνουν χωρίς τα ρούχα τους σε ένα κρεβάτι, σκεπάζονται με λευκά σεντόνια, τούς προσφέρεται το μοιραίο ποτό και ακούν την αγαπημένη τους μουσική παρακολουθώντας μια προβολή εικόνων με τα αγαπημένα τους χρώματα και αγαπημένες εικόνες του παρελθόντος, όπως τοπία με βουνά, λιβάδια, άνθη, ζώα, πουλιά, ποτάμια, κ.λπ., σε μια εικοσάλεπτη “τελετή”.
Στην εξέλιξη του σεναρίου, όταν ο ένας από τους δύο πρωταγωνιστές, ο ηλικιωμένος Σολ Ροθ (Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον) αποφασίζει να υποβληθεί σε ευθανασία, το αντιλαμβάνεται ο καλός φίλος του και συγκάτοικος Ρόμπερτ Θορν (Τσάρλτον Ίστον), που εργάζεται ως αστυνομικός ντετέκτιβ, οπότε εισβάλλει αναστατωμένος στο κτίριο με τη βία, αλλά είναι ήδη αργά. Το μόνο που προλαβαίνει είναι να παρακολουθήσει τις τελευταίες στιγμές του φίλου του πίσω από ένα τζάμι και να έχει μια τελευταία συζήτηση μαζί του πριν εκείνος αφήσει την τελευταία του πνοή.
Η δυσάρεστη έκπληξη, ωστόσο, έρχεται αμέσως μετά, όταν ο Ρόμπερτ βλέπει τους υπαλλήλους να μπαίνουν στον θάλαμο και να απομακρύνουν το κρεβάτι, που έχει ρόδες, από το δωμάτιο (σ.σ. στη συνέχεια του άρθρου αποκαλύπτεται το φινάλε της ταινίας). Αποφασίζοντας να μάθει πού οδηγείται το πτώμα, ο Ρόμπερτ κατεβαίνει στα υπόγεια του φωτεινού κτιρίου, τα οποία κρύβουν μια αποτρόπαιη πραγματικότητα:
Τα πτώματα των “ωφελούμενων” μετά την ευθανασία τους πετιούνται ολόκληρα τυλιγμένα με λευκά σεντόνια σε μεγάλα απορριμματοφόρα, και στη συνέχεια οδηγούνται σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας όπου τεμαχίζονται, πολτοποιούνται και όπως αποδεικνύεται όταν ο Ρόμπερτ ακολουθεί τον ιμάντα στη γραμμή παραγωγής, το τελικό προϊόν που προκύπτει είναι το περίφημο τρόφιμο “Soylent Green”.
Σοκαρισμένος από την ανακάλυψη και τραυματισμένος από την καταδίωξη κατά την απόδρασή του από το εργοστάσιο, ο Ρόμπερτ φωνάζει τη φρικτή αλήθεια και καλεί όλους να τη διαδώσουν, ώστε να σταματήσει αυτό το μαζικό, νοσηρό έγκλημα. Στην ταινία δεν είναι σαφής η έκβαση, καθώς τραυματιοφορείς μεταφέρουν τον Ρόμπερτ που αιμορραγεί και κραυγάζει συνεχώς τη φρικτή αλήθεια στους συμπολίτες του, ωστόσο όσοι τον ακούν αδυνατούν να τον πιστέψουν και τον καθησυχάζουν, αποδίδοντας πιθανότατα τη συμπεριφορά του σε παραλήρημα εξαιτίας του τραυματισμού του.
Οι ομοιότητες του σήμερα με το σενάριο της ταινίας είναι δυστυχώς αρκετές, πέρα από τη χρονολογία 2022, παρότι στην ταινία παρουσιάζονται ακρότητες με έντεχνο, αλλά συχνά και ωμό τρόπο. Αν και στην εποχή μας δεν εφαρμόζεται η αποτρόπαια λύση του κανιβαλισμού, η ιδέα των υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων με φυτική βάση ή εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης εφαρμόζεται όλο και περισσότερο στις μέρες μας. (Σημειώνεται ότι είχαν κυκλοφορήσει φήμες για χρήση ανθρώπινων κυττάρων από την κυτταρική σειρά ΗΕΚ293, η οποία προέρχεται από καλλιέργεια ανθρώπινων εμβρυϊκών νεφρικών κυττάρων, σε επώνυμα επεξεργασμένα προϊόντα διατροφής, όμως αυτές διαψεύστηκαν το 2017 από τον ιστότοπο κατά της παραπληροφόρησης Ellinika Hoaxes με τον ισχυρισμό ότι «η κυτταρική γραμμή ΗΕΚ293 χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα για τα ενισχυτικά γεύσης αλλά κανένα μέρος των κυττάρων ΗΕΚ293 δεν περιέχεται στα ενισχυτικά γεύσης ή στα τελικά προϊόντα διατροφής», βλ. https://www.ellinikahoaxes.gr/2017/03/13/senomyx-hek-293/).
Έτσι, στην αγορά διατίθενται ήδη υπερεπεξεργασμένα φυτικά υποκατάστατα κρέατος, με μορφή λουκάνικου, μπιφτεκιού κ.λπ., υπάρχει έντονη συζήτηση για τη χρήση εντόμων σε άλευρα και ως συστατικό τροφίμων καθώς περιέχουν πρωτεΐνη, ενώ η αναζήτηση λύσεων για εναλλακτικές πηγές πρωτεΐνης αποτελεί αντικείμενο έρευνας σε εγχώρια ακαδημαϊκά ιδρύματα, όπως π.χ. στο Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων του Τμήματος Χημείας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο οποίο παρασκευάστηκαν μπισκότα και κουλούρια με πρώτη ύλη τους αλευροσκώληκες.
Η προώθηση της εντομοφαγίας ξεκίνησε σχετικά πρόσφατα, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγκρίνει τους αλευροσκώληκες για κατανάλωση «για μια πιο υγιή και βιώσιμη διατροφή» (βλ. περισσότερα στον Εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 2022/169, 08.02.2022, https://eur-lex.europa.eu/eli/reg_impl/2022/169/oj και στο άρθρο στο Newsroom της ΕΕ “Μικρά έντομα — Μεγάλα οφέλη! Εγκρίνονται τα έντομα ως τρόφιμα στην ΕΕ”, 02.06.2021, https://ec.europa.eu/newsroom/sante/items/712990/el).
Άλλες καινοτομίες που επιστρατεύονται είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση συνθετικού κρέατος (βιοεκτύπωση), ώστε να μιμείται τις ίνες του πραγματικού κρέατος, και η εργαστηριακή παραγωγή κρέατος, δηλ. κρέας από πραγματικά ζωικά κύτταρα και ιστούς που όμως πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο. Όλα τα παραπάνω αφορούν τρόφιμα υψηλής επεξεργασίας, τα οποία προφανώς περιέχουν επίσης πρόσθετα, συντηρητικά, χρωστικές, ενισχυτικά γεύσης κ.λπ., δηλ. τροφές που απέχουν πολύ από τις πραγματικά φυσικές χορτοφαγικές τροφές, όπως όσπρια, φρούτα και λαχανικά.
Τέλος, έχει διατυπωθεί εδώ και αρκετά χρόνια η επιστημονική άποψη ότι η εκτροφή βοοειδών επιδεινώνει την κλιματική αλλαγή εξαιτίας της εντερικής ζύμωσης και της κοπριάς, με αποτέλεσμα την αύξηση του μεθανίου στην ατμόσφαιρα (επ’ αυτού πρβλ. την επικριτική αναφορά του Κων. Βαθιώτη, Από την πανδημία στην κλιματική αλλαγή. Συντονισμένα τρομο-κράτη σε φόντο παγκόσμιας διακυβέρνησης, εκδ. Αλφειός, Αθήνα 2021, σελ. 248), ενός αερίου του θερμοκηπίου που αποτελεί το 0,00018% της σύστασης της ατμόσφαιρας, ωστόσο θεωρείται ότι η σημασία του είναι καθοριστική και επιβλαβής για την παγκόσμια υπερθέρμανση, καθώς απορροφά σημαντική ποσότητα ηλιακής ακτινοβολίας. Η λύση που προωθείται είναι ο περιορισμός της εκτροφής και της κατανάλωσης βοδινού κρέατος.
Σχετική εκτενή αναφορά κάνει ο Μπιλ Γκέιτς στο βιβλίο του με τίτλο “Πώς να αποφύγουμε μια κλιματική καταστροφή: Οι λύσεις που έχουμε και οι καινοτομίες που χρειαζόμαστε” (εκδ. Πατάκη, 2021, σελ. 194). Ο Γκέιτς αναφέρει ότι δεν είναι ρεαλιστικό να σταματήσουμε την εκτροφή ζώων και να περάσουμε όλοι στον βιγκανισμό (veganism), αλλά ότι:
«[μ]πορούμε, ωστόσο, να μειώσουμε την κατανάλωση κρέατος συνεχίζοντας να απολαμβάνουμε τη γεύση του. Μια επιλογή είναι τα φυτικά υποκατάστατα κρέατος: πρόκειται για φυτικά προϊόντα επεξεργασμένα με διάφορους τρόπους ώστε να μιμούνται τη γεύση του κρέατος».
Το 2022 θα ολοκληρωθεί σε δύο περίπου μήνες, όμως με τις ρευστές συνθήκες που επικρατούν και τη συνέχιση ενός κομβικού πολέμου στην Ευρώπη, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πόσες ακόμη ομοιότητες θα υπάρξουν τελικά σε σχέση με το σενάριο της ταινίας. Και σαφώς, κανείς από τους σινεφίλ που απολαμβάνει μια δυστοπική ταινία επιστημονικής φαντασίας δεν εύχεται αυτή να πραγματοποιηθεί.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε σχεδόν αυτολεξεί στην εφημερίδα “Κυριακάτικη Δημοκρατία”, φ. 09/10/2022, σελ. 06β/22, 07β/23. Ωστόσο, κατά την παρθενική διαδικτυακή δημοσίευσή του στο blog “Truth revealed”, αφιερώνεται στην αυτόχειρα υγειονομικό σε αναστολή, την 36χρονη Χρυσάνθη, με την ευχή να είναι η μόνη και τελευταία ανθρώπινη απώλεια στο φρικτό σκηνικό που την εξώθησε σε αυτοκτονία, η οποία αναπόφευκτα φέρνει στον νου τη δωρεάν προσφερόμενη από το κράτος ευθανασία του σεναρίου της ταινίας "Soylent Green". Παρά τη γνωστή ρήση, ορισμένες φορές η τέχνη δημιουργείται ώστε να ΜΗΝ την αντιγράψει η ζωή. Χρυσάνθη, Καλό Παράδεισο!
ΠΗΓΗ kvathiotis
https://filoinikodimou.blogspot.com/2022/10/2022-soylent-green.html
