Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΝΙΝΕΥΙ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η αιώνια διαμάχη μεταξύ των Ελλήνων και των Περσών βρίσκεται ακόμη μια
φορά σε κορύφωση. Το έτος 610 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ηράκλειος ανέτρεψε
τον τύραννο Φωκά και ανέλαβε την εξουσία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
που πολύ λίγο θύμιζε το πανίσχυρο κράτος του πρόσφατου παρελθόντος. Ο
στρατός ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτος, τα κρατικά ταμεία άδεια και η άλλοτε
αποτελεσματική διπλωματία είχε αποτύχει παταγωδώς. Οι δύο κυριότεροι
εχθροί του Βυζαντίου, Άβαροι και Πέρσες, είχαν συμμαχήσει εναντίον του
και απειλούσαν την ίδια την ύπαρξη της Ελληνίζουσας Αυτοκρατορίας. Οι
Άβαροι, ένας λαός Μογγολικής προέλευσης, μαζί με τους Σλάβους συμμάχους
τους, καταδυνάστευαν τη χερσόνησο του Αίμου και οι Πέρσες προήλαυναν
στην Ανατολή.
Το 611 οι Πέρσες επιτέθηκαν στη Συρία και κατέλαβαν την Αντιόχεια, ενώ το 613 ήταν η σειρά της Δαμασκού. Το 614 έπεσε η
Ιερουσαλήμ με τον Τίμιο Σταυρό να αποτελεί πολύτιμο λάφυρο του Πέρση
βασιλιά Χοσρόη και τους χριστιανούς κατοίκους της πόλης είτε να
σφαγιάζονται είτε να πωλούνται ως σκλάβοι στη μακρινή ανατολή. Σειρά
είχε η Μικρά Ασία όπου οι Πέρσες έφτασαν και κατέλαβαν τη Χαλκηδόνα το
616! Οι Άβαροι ενθαρρυμένοι από τις νίκες των συμμάχων τους πλησίασαν το
619 τη Θεσσαλονίκη απειλώντας ακόμα και τη Κωνσταντινούπολη, ερημώνοντας στη κυριολεξία όλη την ύπαιθρο στο διάβα τους!
Ο Αυτοκράτορας απογοητευμένος από την κατάσταση σκεφτόταν να μεταφέρει
τη πρωτεύουσα του κράτους στη βόρεια Αφρική, από όπου καταγόταν η
οικογένεια του, αλλά ο δυναμικός πατριάρχης Σέργιος τον απέτρεψε,
δίνοντας του σε μορφή δανείου όλο τον πλούτο της εκκλησίας για να
αναδιοργανώσει το στρατό και γενικά τη κρατική δομή.
Η πρώτη ενέργεια του Ηράκλειου ήταν να συνάψει ειρήνη με τους Αβάρους
καταβάλοντας το απίστευτο ποσό των 150,000 χρυσών νομισμάτων το χρόνο.
Παράλληλα ενίσχυσε και τους εχθρούς των Αβάρων, τους Κροάτες και τους
Σέρβους, ώστε να μη κινούνται αυτοί ανενόχλητοι στη χερσόνησο του Αίμου.
Η Βυζαντινή διπλωματία και Υψηλή Στρατηγική άρχισαν να λειτουργούν και
πάλι όπως παλιά!
Σχεδόν ταυτόχρονα ο Αυτοκράτορας οργάνωσε το σύστημα
των Θεμάτων στη Μικρά Ασία. Παραχωρήθηκαν κτήματα σε στρατιωτικές
οικογένειες με αντάλλαγμα την υπηρεσία τους στον εθνικό, πλέον, στρατό
της Αυτοκρατορίας. Με αυτό το σύστημα συγκεντρώθηκε στράτευμα 120,000
αντρών που στηρίχθηκε για πρώτη φορά στο ιππικό (κατάφρακτους και
τοξότες), καθώς οι Πέρσες πολεμούσαν στις πεδιάδες της ανατολής κυρίως
ως έφιπποι πολεμιστές και είχαν μεγάλο πλεονέκτημα. Το Πάσχα του 622 ο
Ηράκλειος έφτασε στη Καισάρεια και ύστερα από σκληρή εκπαίδευση,
ξεκίνησε επικεφαλής του στρατού για τη "μυθική" επέλαση του ανατολικά!
Η ΜΑΧΗ
Δυστυχώς δεν έχουν σωθεί λεπτομέρειες της μάχης οπότε θα ασχοληθούμε με
τα γεγονότα που οδήγησαν στη μάχη της Νινευή αλλά και σε όσα
ακολούθησαν. Ο Ηράκλειος προήλασε προς την Αρμενία που βρισκόταν πλέον
υπό τον έλεγχο των Περσών. Μετά από
παραπλανητικές κινήσεις κατάφερε και ξεγέλασε τον στρατηγό Σαρβαραζά έξω
από τη στρατηγική πόλη Σάταλα το 623 και κατέλαβε την πόλη. Ήταν η
πρώτη μεγάλη νίκη των Βυζαντινών εδώ και πολλά χρόνια και εξύψωσε το
ηθικό των στρατιωτών!
Και ενώ ο Χοσρόης περίμενε
τη μεταστροφή του Ηρακλείου προς τα πίσω για να ανακαταλάβει όλα τα
εδάφη της Μικράς Ασίας που βρίσκοταν ακόμη στα χέρια των Περσών, ο
Αυτοκράτορας επέλεξε να προελάσει κατά της Μεσοποταμίας αφήνοντας τα
νώτα του εκτεθημένα σε ανταρτοπόλεμο. Μια κίνηση απαράμιλλης τόλμης και
αποφασιστικότητας! Ήξερε πως έχει πλέον τη πρωτοβουλία κινήσεων και δεν
ήθελε με τίποτα να τη χάσει. Ήθελε να είναι αυτός που θα έχει τον πρώτο
λόγο στη σύγκρουση.
Η
διπλωματία όμως των Περσών απέδωσε ακόμη μία φορά. Οι Άβαροι με στρατό
150 χιλιάδων αντρών και δεκάδες πολιορκητικές μηχανές από
την Ευρώπη και οι Πέρσες με στρατό 30 χιλιάδων από τη Χαλκηδόνα στήνουν
μια απειλητική πολιορκία στη Βασιλεύουσα! Η συννενόηση τους είναι ένας
άθλος της στρατηγικής και αναγκάζουν τον Ηράκλειο να διασπάσει τον
στρατό του για να σώσει τη Κωνσταντινούπολη. Στέλνει τον αδερφό του
Θεόδωρο με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού να σώσει τη πόλη και να
νικήσει και το στρατό των Περσών στη Μικρά Ασία υπό τον στρατηγό Σαήν.
Έστειλε άλλους 12 χιλιάδες άντρες απευθείας στη Κωνσταντινούπολη για την
άμυνα της πόλης ώσπου να φτάσει ο Θεόδωρος.
Την άμυνα της πόλης είχαν αναλάβει ο μάγιστρος Βώνος και ο πατριάρχης
Σέργιος. Ενώ όλα πήγαιναν καλά για τους αμυνομένους, την 6η Αυγούστου
οι Άβαροι κατέλαβαν τη Παναγία των Βλαχερνών και οχυρώθηκαν μέσα σε
αυτή! Την επομένη οι πολιορκητές είχαν σχεδιάσει συνδυασμένη επίθεση
αλλά ο Βώνος έμαθε τα σχέδια τους και τους
παραπλάνησε. Έβαλε τους άντρες του να στείλουν σήματα και οδήγησε τον
στόλο των Αβάρων σε μια επίθεση στο Κεράτιο κόλπο χωρίς νόημα με
αποτέλεσμα σε ένα πρωινό να χαθεί όλη η ναυτική δύναμη των
επιτιθεμένων!! Η πολιορκία δεν είχε πλέον κανένα νόημα καθώς ο
ανεφοδιασμός των πολιορκημένων σε εφόδια και άντρες θα ήταν ανεμπόδιστη.
Ο Χαγάνος των Αβάρων εκτέλεσε τους υπεύθυνους της ήττας και έλυσε τη
πολιορκία. Ο στρατός του Θεόδωρου είχε φτάσει έξω από την Πόλη και
κυνήγησε τους Άβαρους μέχρι και τον Δούναβη, εκμηδενίζ0ντας τη δύναμη
τους. Δεν θα αποτελέσουν ποτέ ξανά κίνδυνο για τη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία!
Για τη σωτηρία της Πόλης ο
Πατριάρχης Σέργιος συνέθεσε τον Ακάθιστο Ύμνο που εψάλλει πρώτη φορά
εκείνη την εποχή στη Παναγία των Βλαχερνών!
Στο
μέτωπο της Ανατολής, ο αυτοκράτορας έχοντας τη προσωρινή συμμαχία 40
χιλιάδων Τούρκων προήλασε βαθειά στη Μεσοποταμία απειλώντας την ίδια τη
πρωτεύουσα Κτησιφώντα. Οι τουρκοι φοβόμενοι τον χειμώνα αποχώρησαν αλλά
αυτό δεν πτόησε καθόλου τον Ηράκλειο. Αντίπαλος του αυτή τη φορά ήταν ο
στρατηγός Ραζάτης που προσπαθούσε με απέλπιδες προσπάθειες να κρατήσει
τον βυζαντινό στρατό μακριά από τη καρδιά της Περσικής αυτοκρατορίας. Οι
Βυζαντινοί πέρασαν τον ποταμό Ζάβαρο εκεί που ενώνεται με τον Τίγρη και
ήταν έτοιμοι για τη τελική προέλαση. Ο Ραζάτης αποφάσισε να δώσει τότε
την αποφασιστική μάχη κοντά στην αρχαία πρωτέυουσα των Ασσυρίων Νινευί,
«ου μακράν, και ίσως επ' αυτού του πεδίου των Γαυγαμήλων, όπου ο μέγας
Αλέξανδρος ενίκησε τον δεύτερον εκ παρατάξεως τον τελευταίον του πρώτου
περσικού κράτους βασιλέα», όπως μαρτυρεί και στην ιστορία τους ο
Παπαρρηγόπουλος, την 12η Δεκεμβρίου
627.
Λεπτομέρειες της μάχης δεν έχουν σωθεί. Είναι γνωστό πως οι Πέρσες
επιτέθηκαν πρώτοι πιθανόν με βολές ιπποτοξοτών και μετά με επίθεση του
βαρέως ιππικού τους. Μαρτυρίες για τη προσωπική ανδρεία του Ηρακλείου,
επάνω στο άλογο του τον Δόρκωνα, ενώ είναι υπερβολικές και έγιναν με
σκοπό να παρομοιάσουν τον αυτοκράτορα με τον Μέγα Αλέξανδρο, δεν θα
πρέπει να καταδικάζονται καθώς είναι γνωστό πως ο Ηράκλειος πολεμούσε μαζί με τους στρατιώτες του! Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν μία κατά
κράτος επικράτηση του Βυζαντινού στρατού και η κατάληψη της πρωτεύουσας
των Περσών Κτησιφών.
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Ο Ηράκλειος ήθελε να συλλάβει τον Χοσρόη με σκοπό να τερματίσει τον
πόλεμο άνευ όρων υπέρ του Βυζαντίου. Ο Πέρσης βασιλιάς παρά το γεγονός
ότι διέθετε προσωπικό στρατό 40 χιλιάδων αντρων, απέφευγε τη σύγκρουση
με τον αυτοκράτορα σε μια πρωτοφανή κίνηση αναποφασιστικότητας ίσως και
δειλίας! Τελικά ο πρωτότοκος γιος του Πέρση, Σιρόης ανέτρεψε και
δολοφόνησε τον πατέρα του. Πρότεινε ειρήνη στον
Ηράκλειο με ταπεινωτικούς όρους για τους Πέρσες που ο Αυτοκράτορας
δέχθηκε. Παρέδωσε τον Τίμιο Σταυρό και παραιτήθηκε από όλες τις κτήσεις
που είχε κατά των Βυζαντινών. Οι Πέρσες μετά από λίγα χρόνια ηττήθηκαν
κατά κράτος από τους Άραβες και δεν ξαναενόχλησαν το Βυζάντιο ενώ και η
Αυτοκρατορία αποδυναμωνένη από τον σκληρό πόλεμο εναντίων των Περσών
έχασε πολλά εδάφη από τη νέα εξ'ανατολών απειλή. Οι άραβες σε λίγα
χρόνια θα απειλούσαν και την ίδια τη Κωνσταντινούπολη, αναγκάζοντας την
ελληνική πλέον, χάρη στον ευρύ εξελληνισμό του Ηρακλείου, αυτοκρατορία
σε έναν ακόμη τιτάνιο αγώνα για την επιβίωση της!
Στον Ηράκλειο δώθηκε ο τίτλος του Μεγαλέξανδρου του Βυζαντίου, ένας
τιμητικός τίτλος που χωρίς αμφιβολία του αξίζει. Μαζί με τον
Ιουστινιανό, τον Βασίλειο Β΄ και τον Αλέξιο Κομνηνό, θεωρείται από τους
σημαντικότερους αυτοκράτορες της υπερχιλιετούς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας!
monoistoria
