Στις 31 Οκτωβρίου 2017 συμπληρώθηκαν 500 χρόνια από την εκ μέρους του Λουθήρου θυροκόλληση των ενενήντα πέντε «θέσεων» του κατά του παπισμού στο ναό του κάστρου του Βίτεμπεργκ. Την ημέρα αυτή ολοκληρώθηκαν στη συγκεκριμένη πόλη οι εκδηλώσεις, με την παρουσία της καγκελαρίου Άγγελας Μέρκελ, κόρης πάστορος, και του προέδρου της Γερμανίας Βάλτερ Σταϊνμάιερ.
Για την δυτική, κεντρική και βόρεια Ευρώπη και την εξέλιξη του πολιτισμού της η αρχή της Διαμαρτύρησης, με τον Λούθηρο, ήταν κομβικό σημείο. Με την κατεύθυνση που πήρε χάθηκε τότε η μεγάλη ευκαιρία να απαλλαγεί μεν από τον παπισμό και να ενταχθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο Λούθηρος περιορίστηκε στην διαπίστωση των πολλών και σοβαρών λαθών του Βατικανού και δεν εντρύφησε στους ανατολικούς πατέρες της Εκκλησίας και στην εκκλησιολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Απέρριψε με φανατισμό και με μια μονοκοντυλιά όλη την παράδοση και ξεκίνησε από το σημείο μηδέν μια δική του άποψη για την Εκκλησία, που έπαυσε έτσι να είναι Εκκλησία. Αποτέλεσμα έκτοτε να προκύψουν στον Προτεσταντισμό πολλά σημεία μηδέν και δεκάδες απόψεις περί χριστιανισμού...
Η απομάκρυνση από την Εκκλησία οδήγησε τους προτεστάντες στον «συσχηματισμό τους με τον αιώνα τούτο» και στην εκκοσμίκευση τους. Αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια στην άλλοτε χριστιανική δυτική Ευρώπη να κλείνουν συνεχώς χριστιανικοί ναοί και να μετατρέπονται σε τζαμιά. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, που έφερε στο φως της δημοσιότητας η ιταλική εφημερίδα «La Stampa» και αναδημοσίευσε η Francesca de Villasmundo, στην ιστοσελίδα “Medias – Presse – Info” την Τρίτη 12η Δεκεμβρίου 2017, στην πατρίδα του Λουθήρου, τη Γερμανία, από το 2000 έως σήμερα έχουν κλείσει 500 ναοί και από αυτούς οι τουλάχιστον 100 έχουν μετατραπεί σε τζαμιά, με χρηματοδότηση κυρίως από την Τουρκία. Στο Ντούισμπουργκ της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας, ένας ναός που υπήρχε εκεί έκλεισε και τη θέση του πήρε ένα τζαμί. Ακόμη και στο Αμβούργο ένας εγκαταλελειμμένος ναός αγοράσθηκε από μουσουλμάνους και μετετράπη στο ισλαμικό κέντρο Αλ Νουάρ. Τα ίδια συμβαίνουν και σε άλλες χώρες, από την Σικελία της Ιταλίας, έως τη Γαλλία, την Αγγλία και τη Σκανδιναβία.
Την εποχή που ο Λούθηρος διαμαρτυρήθηκε, το Βατικανό είχε φθάσει στην εσχάτη ανηθικότητα και διαφθορά. Από το 1492 έως το 1503 Πάπας ήταν ο Αλέξανδρος Στ΄, ο Βοργίας. Αυτός, όπως γράφουν οι ίδιοι οι ρωμαιοκαθολικοί ιστορικοί, ξεπέρασε όλους τους προκατόχους του σε νεποτισμό. Αδιάντροπα μοίραζε τίτλους, προνόμια και οφίκια στα πρόσωπα του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα γενναιόδωρος υπήρξε στα φυσικά του παιδιά, προς τον πανούργο Καίσαρα και την περιβόητη Λουκρητία, η οποία με τη σκανδαλώδη ζωή της διέσυρε στην κοινή γνώμη τον παπικό θεσμό. Ο Φλωρεντινός δομινικανός μοναχός Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα διαμαρτυρήθηκε για τη διαφθορά στο Βατικανό και ο Αλέξανδρος Βοργίας δεν δίστασε να τον κάψει ζωντανό, το 1498.
Ο επόμενος Πάπας Ιούλιος Β΄ (1503-1513) ήταν περισσότερο ένας κοσμικός άρχοντας, παρά πνευματικός ποιμένας. Ο Λέων Ι΄ (1513-1521), επί των ημερών του οποίου έγινε από τον Λούθηρο η «θρησκευτική επανάσταση», κατηγορήθηκε πολύ αυστηρά για τις σπατάλες του. Σκορπούσε τα χρήματα που μάζευε σε πράγματα ευτελή και εφήμερα, ικανοποιώντας κοσμικές φιλοδοξίες. Τον ίδιο καιρό η Κουρία είχε βυθιστεί σε κάθε είδους καταχρήσεις. Όλα αυτά είχαν καταστήσει το κέντρο του καθολικισμού σκάνδαλο της χριστιανοσύνης. Μάλιστα κατά την περίοδο του Λέοντος Ι΄ οι καταχρήσεις με τα «συγχωροχάρια» έφτασαν στον ύψιστο βαθμό... Στα έτη 1515-1517 οι μισές εισπράξεις από την πώληση των «αφετηρίων γραμμάτων» στη Γερμανία κάλυψαν τα χρέη του Αρχιεπισκόπου Μαγδεμβούργου και Μαγεντίας (Μάϊντς) Άλμπρεχτ, γόνου του οίκου των Χοεντζόλερν. Αυτός κατασπατάλησε την περιουσία της Εκκλησίας και δανείσθηκε τεράστια ποσά από παντοδύναμους τραπεζίτες, για να εξαγοράσει τον πάπα και να επεκτείνει την αρχιεπισκοπή του Μαγδεμβούργου και στο Μάϊντς...
Δίκαιη λοιπόν η αγανάκτηση του Λουθήρου. Όμως δεν πήρε κατεύθυνση προς την Ορθοδοξία, αλλά προς ένα δικό του κατασκεύασμα. Και δεν δικαιολογείται ότι δεν ήξερε ή δεν μπορούσε να πληροφορηθεί για την Ορθοδοξία. Πριν και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης Έλληνες Βυζαντινοί λόγιοι πέρασαν στην Δύση και αποτέλεσαν το εφαλτήριο της Αναγέννησης. Όπως γράφει ο Pierre Chaunu η παρουσία των βυζαντινών λογίων βοήθησε να μεταφραστούν και να γίνουν γνωστά στη Δύση τα συγγράμματα των αρχαίων συγγραφέων, φιλοσόφων, τραγικών ποιητών, επιστημόνων, όπως του Αρχιμήδη, του Γαληνού, του Ερατοσθένη, του Πυθαγόρα και άλλων, της Αγίας Γραφής, της Παλαιάς από τη μετάφραση των Εβδομήκοντα και της Καινής από το πρωτότυπο, και των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας, όπως των Καππαδοκών Πατέρων, του Ωριγένη, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου και άλλων. Ο Chaunu μεταξύ των βυζαντινών λογίων που αναφέρει είναι οι Δημήτριος Κυδώνης, Μανουήλ Χρυσολωράς, Γεώργιος Ερμώνυμος, Μιχαήλ Μάρουλος ο Ταρχανιώτης, Θεόδωρος Γάζης και Δημήτριος Δούκας. Ο Παν. Κανελλόπουλος στην «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος» αναφέρει επίσης τους Μιχαήλ Τριβώλη, τον μετέπειτα Μάξιμο τον Γραικό, Ιανό Λάσκαρη, Δημήτριο Χαλκοκονδύλη, Μάρκο Μουσούρο, Ζαχαρία Καλλέργη, Ιωάννη Γρηγορόπουλο και άλλους. Επίσης η Ρωσία παρέμενε Ορθόδοξη και πολλοί ευρωπαίοι λόγιοι της εποχής του Λουθήρου επέλεξαν τη μελέτη και τη διάδοση της κοσμικής και της εκκλησιαστικής Ελληνικής γραμματείας. Ήταν οι ουμανιστές, που για να δείξουν την αγάπη τους στον Ελληνισμό άλλαξαν τα ονόματά τους σε ελληνικά. Παράδειγμα ο Schwarzed έγινε Μελάγχθων, ο Geisshusler Μυκόνιους, ο Kochafe Χυτρεύς, ο Dobnick Κοχλεύς...
Έρασμος: Άλλη μια χαμένη ευκαιρία για την Ευρώπη
Ευκαιρία χάθηκε για την Ευρώπη και όταν ο Έρασμος (1469-1536) γνώρισε τον πνευματικό πλούτο της Ορθοδοξίας, αλλά δεν την ασπάστηκε. Στα 1512 έγραψε: «Μεταξύ των θεολόγων ουδείς είναι καλύτερος από τον Ωριγένη, κανείς πιο ευχάριστος και με πιο πεποικιλμένο λόγο από τον Χρυσόστομο, κανείς πιο άγιος από τον Βασίλειο...» ( Από το βιβλίο του Pierre Chaunu “L’ aventure de la Reforme”, Ed. Complexe, Bruxelles, p. 120-121). Ο Παν. Κανελλόπουλος γράφει για το ίδιο θέμα: «Ο Έρασμος παραμερίζοντας όσα η μεσαιωνική θεολογία και η λατρεία της ρωμαϊκής εκκλησίας είχαν προσθέσει στον αρχέγονο Χριστιανισμό επιστρέφει στο καθαρό πνεύμα της Καινής Διαθήκης και στους παλαιούς πατέρες της Εκκλησίας, Έλληνες και Λατίνους» (Παν. Κανελλόπουλου «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος», Αθήναι, 1968, μέρος Β΄, τεύχος α΄, σελ. 137 κ.ε.).
Ο Έρασμος διέμεινε για χρόνια στην γερμανόφωνη ελβετική Βασιλεία και συντέλεσε να αναδειχθεί τότε το σημαντικότερο τυπογραφικό κέντρο της Ευρώπης. Από το 1516, που με φροντίδα του εκδίδεται η ελληνική Καινή Διαθήκη και το έργο του Αγίου Ιερωνύμου, έως το 1532, με τη δική του πρωτοβουλία και καθοδήγηση, εκδίδονται τα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας Κυπριανού, Ιλαρίου, Ειρηναίου, Αμβροσίου, Αυγουστίνου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου και Μεγάλου Βασιλείου. Το έργο του Μεγάλου Βασιλείου εκδόθηκε πρώτο στο ελληνικό πρωτότυπο.
Οι αναφορές στους Ανατολικούς Πατέρες της Εκκλησίας κατά την εποχή του δεν συγκίνησαν τον Λούθηρο. Είναι βέβαιο ότι γνώριζε ελληνικά και ότι μελέτησε την Αγία Γραφή στο πρωτότυπο. Πιθανότατα γνώριζε και τους Ανατολικούς Πατέρες, αλλά τους αγνόησε λόγω του φανατισμού του υπέρ μιας Εκκλησίας χωρίς ιερατείο, χωρίς Μυστήρια, χωρίς ιερότητα, χωρίς Παράδοση.
Παρά το ότι, από χαρακτήρα, ο Έρασμος ήταν ήπιος και κατά της βίας και έγραψε με μετριοπάθεια τις αντιρρήσεις του τόσο για τη διδασκαλία του Λουθήρου, όσο και για τις καινοτομίες της Ρώμης, εν τούτοις ο Λούθηρος και οι φανατικοί καθολικοί του επιτέθηκαν με σφοδρότητα. Ειδικότερα ο Λούθηρος τον μίσησε και τον πολέμησε με βιαιότητα. Ο Έρασμος με την ευγένεια του χαρακτήρα του δεν μπόρεσε να πείσει για το ότι η βία δεν έχει σχέση με τον Χριστό και να αποτρέψει τους θρησκευτικούς πολέμους Ρωμαιοκαθολικών κατά Διαμαρτυρομένων. Δεν τόλμησε ποτέ να μιλήσει για την Ορθοδοξία, δεν είπε καν αν παρέμεινε στην πίστη ρωμαιοκαθολικός ή προσχώρησε στον προτεσταντισμό.... Η Ευρώπη έτσι πήρε τον δρόμο της, τον δρόμο του «αντιμεταρρυθμισμένου» Βατικανού, των Ιησουιτών και των άλλων ταγμάτων και των προτεσταντών, διαδόχων του Λουθήρου... Με τα σημερινά αποτελέσματα.-
Σημείωση
Εκτός από τα βιβλία που στο κείμενο σημειώθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν και τα ακόλουθα: Στέφαν Τσβάϊχ «Έρασμος», Εκδ. Γκοβόστη. - Εράσμου «Μωρίας Εγκώμιον», Εκδ. Ηριδανός. - Κ. Σάθα « Βιογραφίαι 1453-1821». - Περ. «Εποπτεία», τ. Φεβρουαρίου 1993. -
«Κύριλλος Λούκαρις», Αθήναι, 1939. - Giorgio Girardet “Protestanti e cattolici: le differenze”, Ed. Claudiana, Torino, 4a edizione, 2007. - “Lutero: Opere scelte”, Introduzione Gerhard Ebeling, Ed. Claudiana, 1988. - Paolo Ricca – Giorgio Tourn “Le 95 tesi di Lutero”, Ed. Claudiana, 2004. - Revue “Actualite de l’ histoire – Guerres de religion”, no 81, Novembre 2005. - Revue “Les cahiers science et vie – Guerres de religion”, No 162, Juillet 2016. - “Memoires d’ Europe 1453-1789”, Ed. Gallimard, 1993. -
Πηγή
