Και ποιός Έλληνας δεν ξέρει τον ναό της Αγίας Σοφίας; Ο ναός χτισμένος από το 360, υπήρξε σύμβολο της οικουμενικότητας του Ελληνισμού για σχεδόν μιάμιση χιλιετία, ενσαρκώνοντας πολλές φορές σε δύσκολες περιόδους την ελπίδα αλλά και τους στόχους του Γένους μας.
Η ιστορία του δεν ξεκινά από τον 537 και την φράση του Ιουστινιανού, «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τοιούτον έργον επιτελέσαι. Νενίκηκά σε, Σολομών!», αλλά από το 360, όπου μετά τα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Νέας Ρώμης (στα επόμενα χρόνια λόγω του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ονομάστηκε Κωνσταντινούπολις), χτίστηκε και η πρώτη Αγία Σοφία επί της αυτοκρατορίας του Κωνσταντίου Β'.
Ο ναός αυτός αποτέλεσε εξ'αρχής τον κύριο καθεδρικό ναό της πρωτεύουσας, αλλά και έδρα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
Καταστράφηκε από πυρκαϊά το 404 και χτίστηκε εξαρχής τα επόμενα χρόνια.
Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε το 415 επί βασιλείας του Θεοδοσίου Β'.
Ο ναός εκείνος για την αρχιτεκτονική του οποίου δεν γνωρίζουμε και πολλά πράγματα, υπέστη πολλές καταστροφές κατά την «Στάση του Νίκα».
Έτσι ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός που μετά την καταστολή της Στάσης ήταν απόλυτος κυρίαρχος στο πολιτικό προσκήνιο, αποφάσισε την ανέγερση του ναού εκ θεμελίων.
Αρχιτέκτονες του ναού ήταν οι γεωμέτρες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο.
Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα και τα εγκαίνιά του τελέστηκαν στις 27 Δεκεμβρίου του 537.
Η εκκλησία παρέμεινε στην αρχική της μορφή για περίπου 20 χρόνια, όταν και οι σεισμοί του 557 και του 558, έκαναν τον τρούλο να πέσει.
Τότε ο αυτοκράτορας διέταξε την άμεση ανοικοδόμηση του ναού, και την ανέθεσε στον Ισίδωρο τον Νεώτερο, ανηψιό του Ισιδώρου του Μηλίσιου. Χρησιμοποιώντας ελαφρύτερα υλικά από τα αρχικά και ανυψώνοντας τον τρούλο κατά έξι μέτρα σχεδόν, έδωσε πλέον στην Αγία Σοφία το μέγεθος που έχει μέχρι και σήμερα.
Με ζημιές και μικρές καταστροφές να συμβαίνουν από σεισμούς και φωτιές στον διάβα των αιώνων η σημαντικότερη επόμενη ημερομηνία φτάνει να είναι το 1204, οπότε και η Κωνσταντινούπολη καταλαμβάνεται από τους Σταυροφόρους οι οποίοι την λεηλατούν δίχως έλεος και μετατρέπουν την Αγία Σοφία σε καθολικό ναό.
Μετά την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς το 1261, η Αγία Σοφία έχοντας υποστεί εν μέρει καταστροφές από τους Βυζαντινούς τους ίδιους, συνέχισε να λειτουργεί ως Ορθόδοξος ναός.
Αυτό όμως μέχρι της «Αποφράδα ημέρα», οπότε και έγινε για τελευταία φορά λειτουργία στον ναό, δηλαδή στις 29 Μαΐου 1453.
Από εκείνη την ημέρα και ύστερα ο ναός λειτούργησε ως τζαμί, ενώ υπέστη πολλές καταστροφές προκειμένου να ταιριάζει στα ισλαμικά πρότυπα.
Στις καταστροφές αυτές περιλαμβάνονται οι ζημιές που έγιναν κατά την είσοδο των οθωμανικών στρατευμάτων στην εκκλησία, αλλά και στις «τροποποιήσεις» που έγιναν για να καλυφθούν όλες οι αγιογραφίες του ναού και να απεικονιστούν ισλαμικά σύμβολα.
Με τον σταυρό να έχει αφαιρεθεί από την κορυφή του τρούλου ο οποίος αντικαταστάθηκε από μία ημισέληνο, και τους τέσσερις μιναρέδες που χτίστηκαν στην συνέχεια, η Αγία Σοφία αποτέλεσε το πρώτο αυτοκρατορικό τζαμί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και χαρακτηριστικό σημείο της Κωνσταντινούπολης μέχρι και σήμερα.
Ωστόσο σαν σήμερα, το 1935 στο πλαίσιο εκκοσμίκευσης της νέας Τουρκίας η Αγία Σοφία παύει να είναι τζαμί, αλλά μετά το ψήφισμα που πέρασε στην τουρκική Βουλή, θα αποτελούσε πλέον μουσείο. Από τότε μέχρι και σήμερα έχει ξεκινήσει μία σταδιακή αποκατάσταση του ναού, παρ'όλες τις πολλές καταγγελίες για χρήση του, ακόμη και ως στάβλου.
Αρκετές αγιογραφίες έχουν αποκατασταθεί, ενώ λόγω της λεπτότητας που χρειάζεται προκειμένου οι αγιογραφίες να αποκαλυφθούν χωρίς να καταστραφούν, αργούν οι «αποκαλύψεις» των υπολοίπων.
Εδώ τίθεται ένα θέμα που απασχολεί πολύ και την Ελλάδα, και αυτό είναι η χρήση των χώρων λατρείας για τον σκοπό τον οποίον χτίστηκαν.
Άραγε η Αγία Σοφία είναι εκκλησία, τζαμί, ή μουσείο; Και ποιούς κινδύνους φοβάται η γειτονική χώρα σε περίπτωση που επαναλειτουργήσει ως εκκλησία; Τα πολλά δισεκατομμύρια τα οποία θα αποκομίσει από τον τουρισμό;...
πηγή
