Έμοιαζαν με λουλούδια του φθινοπώρουπου ανοίγουν τα πέταλά τους όταν η κρύα ανάσα του βορρά βυθίζει τη φύση στον ύπνο. Αυτοί οι ασκητές επέζησαν σε περιόδους πιο σκληρών διωγμών από εκείνους τους μακρινούς αιώνες, όταν το ξίφος του Ταμερλάνου και το σπαθί του Σάχη Αμπάς μετέτρεψαν ολόκληρες περιοχές της Γεωργίας σε ερήμους επειδή οι άνθρωποι αρνήθηκαν να ασπαστούν το Ισλάμ.
Στο Ilori, ο Κύριος μου επέτρεψε να δω ζωντανούς ασκητές μιας περασμένης εποχής, όπως στον θρύλο του Amiran, ένας ταξιδιώτης είδε στον τοίχο ενός σπιτιού μια εικόνα που απεικόνιζε μια μάχη μεταξύ ιπποτών και δράκων και στη συνέχεια συναντήθηκε απροσδόκητα με έναν γέρο ιππότη που του μίλησε για τα κατορθώματα των ηρώων που σκοτώθηκαν στη μάχη. Οι Ιλόριοι μοναχοί μου φάνηκαν οι τελευταίοι από εκείνους τους ιππότες που πέρασαν όλη τους τη ζωή πολεμώντας τέρατα και δράκους και των οποίων τη ζωή θυμίζει τώρα μόνο μια εικόνα στον τοίχο.
Αργότερα, ενώ υπηρετούσα στην Εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σουχούμι στο νεκροταφείο, επικοινώνησα με τους μοναχούς που ήταν θαμμένοι εκεί - επικοινώνησα όχι με τους ζωντανούς, αλλά με τους νεκρούς, όχι με λόγια, αλλά με τη μοναδική αίσθηση της παρουσίας τους.
Μου άρεσαν ιδιαίτερα οι παλιοί τάφους, πάνω στους οποίους κείτονταν γκρίζες πλάκες, πελεκημένες από τον άνεμο και καμένες από τον ήλιο. Δεν σώζονταν επιγραφές πάνω τους - μόνο πέτρινοι ή σιδερένιοι σταυροί έδειχναν ότι εδώ ήταν θαμμένος ένας χριστιανός. Ο σταυρός που επισκιάζει και φυλάει τον τάφο μοιάζει να ενσαρκώνει τις θλίψεις και τους κόπους της επίγειας ζωής. Ένας Χριστιανός άνδρας κουβαλά τον σταυρό που του έδωσε ο Θεός στους ώμους του, τρεκλίζοντας και συχνά πέφτοντας κάτω από το βάρος του, και μετά θάνατον ο σταυρός ευλογεί τη μετάβασή του στην αιωνιότητα, γίνεται το κλειδί που ανοίγει τις πύλες του ουρανού ακόμη και η οριζόντια ράβδος του σταυρού μοιάζει με δύο χέρια υψωμένα για να ευλογήσουν τον τάφο.
Ένα νεκροταφείο είναι ένα ιδιαίτερο μέρος όπου ο χρόνος αγγίζει την αιωνιότητα. Εκεί ο ήλιος λάμπει διαφορετικά, σαν με μητρική τρυφερότητα να ζεσταίνει τους τάφους με τη ζεστασιά του. Το νεκροταφείο είναι ιδιαίτερα όμορφο το βράδυ στο φως του φεγγαριού. Τα δέντρα μοιάζουν με μαύρες σιλουέτες και οι τάφοι μοιάζουν με την υπόγεια κατοικία των νεκρών, που στην πραγματικότητα δεν είναι νεκροί: μιλάνε μεταξύ τους, αλλά δεν ακούμε τη φωνή τους. Οι φράχτες γύρω από τους τάφους μοιάζουν με περιδέραια και οι πλάκες μοιάζουν με πέτρες από αχάτη. Η εκκλησία, λουσμένη στο φως του φεγγαριού, είναι σαν βράχος από λευκή πέτρα. Μια περίεργη αίσθηση: φαίνεται ότι ο ναός φωτίζεται από μέσα, ότι γίνεται λειτουργία εκεί το βράδυ, ότι εκεί προσεύχονται οι ιερείς που υπηρέτησαν στον ναό της Μεταμόρφωσης και τώρα είναι θαμμένοι στο νεκροταφείο.
Αυτό είναι ένα είδος Λειτουργίας αόρατο στα μάτια. Φαίνεται ότι βουβό τραγούδι έρχεται από την εκκλησία, από την οποία τρέμει η καρδιά. Οι νυχτερινές ώρες στο νεκροταφείο κοντά στο ναό είναι μια μυστηριώδης ματιά στην αιωνιότητα.
Λατρεύω τους παλιούς τάφους, είμαστε φίλοι μαζί τους. περνώντας από μερικούς από αυτούς, νιώθω ότι βρίσκονται εδώ οι φίλοι μου, τους οποίους θέλω να ρωτήσω για τον κόσμο που ανοίγει πέρα από το θάνατο. Θέλω να φιλήσω μερικές ταφόπλακες όπως κάποιος φιλάει το πρόσωπο ενός παλιού φίλου. Και εδώ πάλι βλέπω την πνευματική μου αποτυχία—ξανά μια απώλεια: τώρα καταλαβαίνω ότι προσευχόμουν ελάχιστα για τους νεκρούς, ότι η ένωσή μου μαζί τους θα μπορούσε να ήταν πιο στενή. Και ρωτάω αυτούς που διαβάζουν αυτές τις γραμμές: μην περνάτε από τους τάφους αδιάφοροι, πείτε τουλάχιστον δύο λέξεις: «Θυμήσου, Κύριε», «Ανάπαυσε , Κύριε». Αυτό θα είναι έλεος για τον αποθανόντα, σαν να δίνετε ένα φλιτζάνι κρύο νερό σε έναν ταξιδιώτη μια ζεστή μέρα. Ο άνθρωπος χρειάζεται την αγάπη, αλλά οι νεκροί τη χρειάζονται περισσότερο από τους ζωντανούς. Οι ζωντανοί ας είναι ελεήμονες με τους νεκρούς και τρυφεροί μαζί τους στην καρδιά τους.
Και έτσι, καθισμένος σε κάποιον άγνωστο τάφο, θυμάμαι τους μέντοράς μου, πνευματικούς αδελφούς και αδελφές μου που πήγαν πριν από εμένα στην αιωνιότητα. οι τάφοι τους είναι μακριά από εδώ. Βλέπω αυτόν τον τάφο ως εικόνα των τάφων τους. Και σχεδόν πάντα υπάρχει μια λεπτή μελαγχολία στην καρδιά μου - δεν έδωσα στον άνθρωπο αυτό που έπρεπε να δώσω, είμαι απλήρωτος οφειλέτης στους φίλους μου απλώς και μόνο επειδή έχω μικρή ικανότητα να αγαπώ. Κι έτσι ρωτάω τους σιωπηλούς τάφους: μάθε με αγάπη. Όταν κάποιες στιγμές ο Κύριος σου επιτρέπει να βιώσεις την αγάπη, καταλαβαίνεις ότι αυτή είναι η αληθινή ζωή και τα υπόλοιπα είναι ένα γκρίζο όνειρο. Μόνο η αγάπη κάνει τη ζωή βαθιά, μόνο η αγάπη κάνει έναν άνθρωπο σοφό, μόνο η αγάπη δίνει δύναμη να υποφέρει με χαρά, μόνο η αγάπη είναι έτοιμη να υποφέρει για τους άλλους και να είσαι ευγνώμων για αυτό ως απόκτημα, μόνο η αγάπη ρέει σαν καυτό κύμα στην καρδιά . Άλλες φορές η καρδιά είναι κρύα σαν πέτρα.
Δεν μπορώ να αγαπήσω. Αλλά ο Κύριος μου έδωσε την ευκαιρία, ως ευτυχία, και ταυτόχρονα ως μομφή για μένα, να συναντήσω εκείνους που είχαν απερίγραπτη αγάπη στις καρδιές τους, που απέκτησαν, σαν πολεμιστής, λάφυρα στον πόλεμο, στον αγώνα με τον εαυτό τους. Ο κόσμος υπήρχε και υπάρχει με αυτούς τους ανθρώπους. Αλλά ως επί το πλείστον παραμένουν άγνωστα στον κόσμο. Και μόνο μετά θάνατον, και ακόμη και τότε όχι πάντα, αποκαλύπτεται ποιοι είναι.
Και έτσι κάθομαι στον τάφο και θυμάμαι τα ονόματά τους. Ξεκινάω μια κουβέντα μαζί τους σαν να είναι ζωντανοί. Δεν περιμένω απάντηση ή μάλλον είμαι πολύ προσγειωμένος και αγενής για να ακούσω την απάντησή τους. Αλλά είναι ευτυχία για μένα αν σε αυτές τις στιγμές ο Κύριος μου δώσει τουλάχιστον μερικά δάκρυα που στύβονται από την ξηρή καρδιά μου. Νομίζω ότι ακόμα κι αν τα λόγια μου δεν τους φτάσουν, τότε τουλάχιστον ένα δάκρυ που πέφτει στον τάφο δεν θα εξαφανιστεί χωρίς ίχνος: οι νεκροί θα το ακούσουν. Αρχιμανδρίτης Ραφαήλ ( Καρελίν)
