Όπως η εσφαλμένη ενέργεια του νου οδηγεί στην αυταπάτη και την πλάνη, το ίδιο γίνεται και με την εσφαλμένη ενέργεια της καρδιάς. Ο νους που επιθυμεί κι αγωνίζεται να δει πνευματικά οράματα, ενώ δεν έχει καθαριστεί από τα πάθη και δεν έχει αναγεννηθεί κι ανακαινιστεί από το Άγιο Πνεύμα, είναι γεμάτος από ανοησία κι υπερηφάνεια. Το ίδιο γεμάτη από ανοησία κι υπερηφάνεια είναι η καρδιά που νιώθει ευχαρίστηση σε αισθήματα άγια, πνευματικά και θεία, όταν δεν είναι ακόμα ικανή και σε θέση να δεχτεί τέτοιες ηδονές.
Όπως ο ακάθαρτος νους που θέλει να δει θεία οράματα άκαιρα, χωρίς να έχει τέτοια δυνατότητα, μηχανεύεται από μόνος του και πλάθει οράματα, από τα οποία στη συνέχεια αυταπατάται και πλανάται, έτσι γίνεται και με την καρδιά.
Όταν προσπαθεί να νιώσει νέες ηδονές και ιερά αισθήματα και δεν μπορεί να τα συναντήσει μέσα της, τότε πλανά, απατά και καταστρέφει τον εαυτό της γιατί εισέρχεται στην περιοχή του ψεύδους, επικοινωνεί με τους δαίμονες, υποτάσσεται στην επιρροή τους κι αιχμαλωτίζεται απ' αυτούς.
Απ' όλα τα καρδιακά αισθήματα, αντίθετα, εφόσον η καρδιά βρίσκεται στην κατάσταση της πτώσης, μόνο ένα υπάρχει που μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην αόρατη υπηρεσία του Θεού: η θλίψη για τις αμαρτίες του ανθρώπου, για την αμαρτωλότητά του, για την πτώση του και την απώλειά του. Το αίσθημα αυτό ονομάζεται μετάνοια, πνεύμα συντετριμμένο.
Αυτό μας το βεβαιώνει η Αγία Γραφή:
«Ότι ει ηθέλησας θυσίαν, έδωκα αν' ολοκαυτώματα ουκ ευδοκήσεις, θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον' καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει» (Ψαλμ. ν' 18, 19). Ο Θεός δεν ευαρεστείται σε θυσίες και «ολοκαυτώματα». Οι θυσίες αυτές είναι αρνητικές. Όταν κανείς προσφέρει την αληθινή σοφία, τη μετάνοια, όλες οι άλλες είναι μάταιες. Για νά' χουν αξία και νά' ναι ευάρεστες ενώπιον του Θεού όλες οι άλλες θυσίες, όλα τ' άλλα καρδιακά αισθήματα, είναι απαραίτητο ο Θεός να «ευδοκήσει στη Σιών», να οικοδομηθούν τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Ο Θεός είναι δίκαιος και πανάγιος. Και τον αγνό και πανάγιο Θεό μόνο οι αγνές και άγριες θυσίες τον ευαρεστούν, αυτές που ο άνθρωπος μπορεί να προσφέρει μόνο για την αναγέννησή του. Δεν ευαρεστείται σε θυσίες και ολοκαυτώματα που είναι μιασμένα. Γι' αυτό ας προσπαθήσουμε να καθαριστούμε με τη μετάνοια.
«Τότε ευδοκήσεις θυσίαν δικαιοσύνης, αναφοράν και ολοκαυτώματα' τότε ανοίσουσιν επί το θυσιαστήριό σου μόσχους» (Ψαλμ. ν' 21). Τότε, δηλαδή όταν αναγεννηθούμε, όταν τα αισθήματά μας ανακαινιστούν εν Αγίω Πνεύματι.
Η πρώτη εντολή που έδωσε ο Σωτήρας μας σ' όλους τους ανθρώπους, χωρίς εξαίρεση, είναι αυτή της μετάνοιας. «Από τότε ήρξατο ο Ιησούς κηρύσσειν και λέγειν' μετανοείτε' ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. δ' 17). Η εντολή αυτή περιέχει μέσα της όλες τις άλλες. Σ' εκείνους που δεν καταλαβαίνουν το νόημα, τη σημασία και τη δύναμη της μετάνοιας, ο Κύριός μας επανέλαβε πολλές φορές:
«Μάθετε τί έστιν έλεον θέλω και ου θυσίαν» (Ματθ. θ' 13).
Αυτό σημαίνει πως ο Κύριος, που αγαπούσε τους ανθρώπους, επειδή ήταν σαν «απολωλότα» πρόβατα, τους χάρισε τη μετάνοια που είναι το μόνο μέσο που μπορεί να οδηγήσει στη σωτηρία, αφού όλοι ήταν καταδικασμένοι μετά την πτώση των πρωτοπλάστων. Δε ζητάει απ' αυτούς θυσίες, αλλά να λυπηθούν και να σπλαχνιστούν τον εαυτό τους, ν' αναγνωρίσουν την ολέθρια κατάστασή τους, ν' αντιληφθούν πως πρέπει οπωσδήποτε ν' απαλλαγούν απ' αυτήν με τη μετάνοια.
Ο Κύριος πρόσθεσε και τα ακόλουθα φοβερά λόγια: «Ουκ ελήλυθα καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν» (Λουκ. ε' 32).
Ποιοί ονομάζονται; Οι δυστυχείς και τυφλοί αμαρτωλοί που απατήθηκαν από τον πονηρό και δεν εκτίμησαν πως η μετάνοια είναι απόλυτα απαραίτητα στους ίδιους και γι' αυτό την αρνήθηκαν, την απόρριψαν. Τους δυστυχείς! Γι΄αυτό τους απαρνήθηκε κι ο Σωτήρας μας κι έτσι χάνουν το αγαθό της σωτηρίας.
«Αλίμονο στην ψυχή, λέει ο μέγας Μακάριος, που δε νιώθει τα δικά της τραύματα, που λόγω της μεγάλης πληγής που της προξένησε ο πονηρός, νομίζει πως είναι ελεύθερη κι ανεπηρέαστη από το τραύμα αυτό. Ο Καλός Ιατρός δε θεραπεύει πια τέτοια ψυχή, αφού εγκατέλειψε θεληματικά τα τραύματά της χωρίς φροντίδα και νομίζει πως είναι υγιής, ανεπηρέαστη από πληγές και τραύματα.
Ο Χριστός είπε πως «ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού, αλλ' οι κακώς έχοντες» (Ματθ. θ' 12). Με την απόρριψη της μετάνοιας ο άνθρωπος ουσιαστικά δείχνει μια φοβερή σκληρότητα και ασπλαχνία προς τον εαυτό του. Εκείνος όμως που είναι σκληρός με τον εαυτό του, με το ν' αποδέχεται τη μετάνοια, ταυτόχρονα νιώθει συμπάθεια και για τους άλλους. Αυτό καθιστά σαφές το μέγεθος του λάθους να βγάζει κάποιος από την καρδιά των άλλων το αίσθημα της μετάνοιας, που κήρυξε ο ίδιος ο Θεός, το αίσθημα αυτό που είναι λογικά και θεμελιακά απαραίτητο για την καρδιά. Κι αυτό στην προσπάθειά του να φανερώσει στην καρδιά αισθήματα που θα μπορούσαν από μόνα τους να φανερωθούν μόλις αυτή καθαριστεί με τη μετάνοια, μ' έναν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα. Κι αυτό σε αντίθεση με την τάξη των πραγμάτων, όπως τα έθεσε ο Θεός.
353agios.blogspot.
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη»,
σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'»,
Αθήνα 2014, σελ. 128-133.
