Ένας από τους σημαντικότερους στόχους της Ρωσίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν να φέρει στην κατοχή της τα Στενά της Κωνσταντινούπολης - τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια. Ο σκοπός αυτός είχε ανακοινωθεί στο «Μνημόνιο Σαζόνοφ», Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας το διάστημα 1910-16. Αυτό το μνημόνιο, διατυπωμένο από έναν φίλο και στενό συνεργάτη του Σαζόνοφ, ήθελε την ρωσική κατάκτηση και κατοχή της Κωνσταντινούπολης, των Στενών, την Ίμβρο και Τένεδο, την Λήμνο, την Σαμοθράκη, την Ανατολική Θράκη έως την Αδριανούπολη και κατά μήκος του ποταμού Έβρου.
Μια πραγματική ευκαιρία να πάρει στο Βόσπορο, είχε η Ρωσία στα τέλη του 18ου αιώνα. Η Ευρώπη ήταν σε πόλεμο με την επαναστατική Γαλλία, και δεν ήταν παρούσα στα Βαλκάνια. Το 1798 ο Ναπολέων ξεκίνησε τον πόλεμο με την Τουρκία, αλλά ο αυτοκράτορας Παύλος Α', αντί να επωφεληθεί από αυτόν, εντάχθηκε στην αντι-γαλλική συμμαχία. Αργότερα, ωστόσο, συμφιλιώθηκε με τον μικρό άνδρα από την Κορσική, και ξεκίνησε τον αντι-βρετανικό αγώνα.
Είχε ετοιμάσει ένα σχέδιο διχοτόμησης των τουρκικών κτήσεων, μεταξύ της Ρωσίας και της Γαλλίας. Αλλά το 1801 ο Παύλος δολοφονείται, και ο νέος αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α' κλείνει ειρήνη με τους Βρετανούς.
Οι Σέρβοι που το 1804 εξεγέρθηκαν ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία, δεν έλαβαν σχεδόν καθόλου βοήθεια από τον Αλέξανδρο. Αλλά αν στις αρχές του 19ου αιώνα, προέκυπτε σερβικό εθνικό κράτος, η Ρωσία θα μπορούσε να συμμαχίσει στα Βαλκάνια εναντίον της Τουρκίας. Ωστόσο, ο αυτοκράτορας έστρεψε την προσοχή του στην Περσία και εισήρθε σε μια νέα αντι-γαλλική συμμαχία, στέλνοντας μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη.
Αν οι πόροι που δαπανήθηκαν για μια άκαρπη αντιπαράθεση με την Γαλλία και στον πόλεμο στον Ανατολικό Καύκασο, ρίχνονταν στην προώθηση προς την Κωνσταντινούπολη, ο Βόσπορος θα μπορούσε να είναι ρωσικός. Ο Αλέξανδρος, αντί να αποκτήσει τα ζωτικής σημασίας για την χώρα του Στενά, απέκτησε μια ρωσόφοβη Πολωνία και Φινλανδία. Και η παραμονή της υπό το σκήπτρο του Ρώσου Τσάρου ήταν κερδοφόρα για την Φινλανδία και όχι η Ρωσία. Επιπλέον, θα έπρεπε να είχε επιλέξει μια άλλη ρωσική πολιτική, να μην είχε εμπλακεί στον ολέθριο πόλεμο του 1812, και να μην σπαταλούσε τεράστιες εθνικές δυνάμεις στις ξένες εκστρατείες του 1813-1814.
Η ρωσική εξωτερική πολιτική καθορίζεται από το σύστημα αξιών της κυβερνούσας ελίτ της χώρας. Ήταν μια επιθυμία της να παίξει στον Παλαιό Κόσμο ένα σημαντικό στρατιωτικό και πολιτικό ρόλο, που φυσικά ήταν αποκρουστικός και σε αντίθεση με τα τα θεμελιώδη συμφέροντα των Ευρωπαίων - και της Ρωσίας.
Κατά τα χρόνια 1792-1815 η Ρωσία έχασε τις πιο ευνοϊκές ευκαιρίες για να αρπάξει για τον εαυτό της τα Στενά της Μαύρης Θάλασσας. Μετά την ήττα της Γαλλίας στην πανευρωπαϊκή βεντέτα, η Ρωσία θα μπορούσε να φέρει στην κατοχή της την Κωνσταντινούπολη. Το 1821, η Ελλάδα ξεκίνησε μια εθνική επανάσταση για την απελευθέρωση. Ωστόσο, από τον Αλέξανδρο Α', υποστηρικτής της ιδέας της «νομιμότητας» και της «ευρωπαϊκής τάξης», οι Έλληνες είχαν στην πραγματικότητα πολύ λίγα να περιμένουν. Μόνο ο Νικόλαος Α' το 1828 είχε πάρει ενεργά μέρος για τους Έλληνες. Ο αυτοκρατορικός στρατός διασχίζει την κορυφογραμμή των Βαλκανίων και έρχεται στις πύλες της Κωνσταντινούπολης.
Στη συνέχεια, ο Μαχμούτ Β' της Αιγύπτου, υποτελής του Σουλτάνου, προωθείται στην Ανατολία, και όπως η ισορροπία της Κωνσταντινούπολης κρέμεται από ένα σχοινί, το λιμάνι κάνει έκκληση προς τη ρωσική πλευρά. Στις ακτές του Βοσπόρου, το 1833, αποβιβάζονται οι ρωσικές δυνάμεις. Η Τουρκία υπογράφει με τη Ρωσία μια συμφωνία. Σύμφωνα με αυτή, σε περίπτωση πολέμου ο Βόσπορος θα παραμείνει κλειστός για τα πλοία όλων των χωρών, με εξαίρεση αυτά της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όμως, ήδη από το 1841 συνήφθη η σύμβαση του Λονδίνου, η οποία αποδυνάμωσε τη θέση της Ρωσίας στη λεκάνη του Εύξεινου Πόντου.
Εν τω μεταξύ, στη Δύση λαμβάνει χώρα μια επανάσταση στη ναυπηγική τεχνολογία. Στην Αγγλία και τη Γαλλία, το 1840, ένας σημαντικός αριθμός πολεμικών πλοίων είναι επενδυμένος εξωτερικά με σίδηρο και προωθείται από προπέλες. Η Ρωσία ξεκίνησε μόλις το 1851 με μια προγραμματισμένη κατασκευή αυτών των πλοίων. Ως εκ τούτου, η στρατιωτική ισορροπία μεταξύ της Ρωσίας και των μεγάλων δυτικών ευρωπαϊκών δυνάμεων ήταν από την έναρξη του Κριμαϊκού Πολέμου ταραγμένη. Το όνειρο των Στενών γίνεται ανέφικτο για τη Ρωσία. Ως αποτέλεσμα της ήττας του πολέμου στη Σεβαστούπολη, η Ρωσία χάνει την επιρροή της στα Βαλκάνια, καθώς και το στόλο της στην Μαύρη Θάλασσα.
Η ρωσικής ισχύς στο Νότο άρχισε να ανακτάται μόνο το 1870. Κατά τα έτη 1877-1878 ο ρωσικός στρατός πραγματοποίησε μια νικηφόρο εκστρατεία κατά των Τούρκων, φτάνοντας στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά φοβόταν να την πάρει. Υπό την απειλή ενός νέου ευρωπαϊκού πολέμου - η «δεύτερη έκδοση» του Κριμαϊκού πολέμου, κατασκευάστηκε το Κογκρέσο του Βερολίνου. Η ρωσική νίκη ελαχιστοποιείται. Η απελευθερωμένη Βουλγαρία σύντομα παύει να είναι σύμμαχος της Πετρούπολης. Εκείνη, όπως η Ρουμανία και η Σερβία, έρχεται υπό την επιρροή της Αυστρο-Ουγγαρίας και της Γερμανίας. Την θέση της Ρωσίας στα Βαλκάνια διατηρεί μόνο το Μαυροβούνιο. Με τέτοια γεωπολιτική έκβαση, τα Στενά δεν μπορεί να είναι στις σκέψεις της Ρωσίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Ρωσία αρνήθηκε μια ενεργό πολιτική στα Βαλκάνια.
Στις 5 Δεκεμβρίου 1896, κατά τη διάρκεια της επόμενης κρίσης με την Οθωμανική Αυτοκρατορίας, κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου των Υπουργών αποφασίζεται η απόβαση στο Βόσπορο. Όμως, λόγω της αναποφασιστικότητας του Νικόλαου Β', η αποβίβαση ποτέ δεν έγινε.
Η ιδέα της απόβασης στα Στενά γίνεται σχετική μόνο στο Μεγάλο Πόλεμο. Τον Μάρτιο του 1915 η συμμαχική επιχείρηση στα Δαρδανέλια, παρ 'όλες τις αντίθετες διαβεβαιώσεις, έδειξε ότι οι σύμμαχοι δεν θέλουν να αφήσουν τα Στενά στη Ρωσία. Ο ρωσικός στρατός άρχισε τις προετοιμασίες για την απόβαση του Βοσπόρου. Αρχικά, είχε προγραμματιστεί για το φθινόπωρο του 1916. Όμως, όπως οι νεόκοποι συμμάχοι έπρεπε επειγόντως να διασωθούν μετά τις πολλαπλές ήττες, οι δυνάμεις απόβασης στην Κωνσταντινούπολη δεν ήταν αρκετές. Η αμφίβια επιχείρηση αναβάλεται για την άνοιξη του 1917, αλλά στο μεσοδιάστημα ξεσπά η επανάσταση του Φεβρουαρίου.
Ενώ το 1915 ολοκληρώνεται η αγγλο-γαλλο-ρωσική συμφωνία για τη μεταβίβαση της Κωνσταντινούπολης και των Στενών της Μαύρης Θάλασσας στην Ρωσία, το 1916 ακολουθεί η αγγλο-γαλλική συνθήκη Σάικς-Πικότ, στην οποία εντάσσεται η Ρωσία. Και οι δύο συμβάσεις ακυρώνονται από το Διάταγμα για την Ειρήνη, το οποίο εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 1917. Η νέα κυβέρνηση τα «σπάει» με το πανάρχαιο όνειρο της παλιάς Ρωσίας.
Με την προσχώρηση στον Α' Παγκόσμιο Πετρούπολη, το όνειρο έχει καθυστερήσει σημαντικά - 70 με 100 χρόνια ή και περισσότερο. Αυτό το γεωπολιτικό πρόβλημα ήταν εντελώς επιλύσιμο, αλλά μόνο εάν η Ρωσία είχε συγκεντρώσει τις δυνάμεις της - αντί των άκαρπων συμμετοχών στα ευρωπαϊκά κοινά και τις περιττές στρατιωτικές συγκρούσεις. Η ρωσική κατοχή των Στενών θα είχε βοηθήσει να απαλλαγούν οι βαλκανικοί λαοί από την Τουρκοκρατία ήδη από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα και η Νοτιοανατολική Ευρώπη θα ανήκε στη συνέχεια στο ίδιο το σύστημα συμμαχικών χωρών: Μαυροβούνιο, Σερβία, Ελλάδα και Βουλγαρία.
Τέτοιες εξελίξεις είναι πιθανό να είχαν αποκλείσει τη συμμετοχή της Ρωσίας και των χωρών των Βαλκανίων στην πολιτισμική καταστροφή, η οποία ξεκίνησε με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
http://www.fox2magazine.net
