Απελευθέρωση της Ιεράπολης/Μένπετζ – Σύμπτωση μήπως;
(Φωτ.: Flickr / Victoria Pickering)
Του Murat Yetkin, εφ. Hürriyet, 15/8/2016
Μετάφραση: Σάββας Καλεντερίδης
Μην προσπερνάτε έτσι εύκολα την λέξη Ιεράπολις/Μένπετζ. Είναι μια μικρή
πλην όμως εξαιρετικής σημασίας πόλη. Έχει ιστορία τεσσάρων χιλιάδων
χρόνων και το όνομά της προέρχεται από τα αραμαϊκά, τη γλώσσα του Αβραάμ
και του Ιησού· λεγόταν Μάνμπατς, που σημαίνει «Κεφαλόβρυσο».
Όμως, εκτός από τις πηγές πόσιμου ύδατος, η πόλη αυτή είναι στρατηγικής σημασίας γιατί αποτελεί σταυροδρόμι μεταξύ Ράκκας, Χαλεπίου και Ανατολίας.
Είναι τέτοια η στρατηγική της σημασία, που ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου
Ρωμανός Δ΄ Διογένης πρότεινε στον Αρπ Αρσλάν την Ιεράπολη, αντί του
Ματζικέρτ και του Έρτζις, το 1070. Και ο Αρπ Αρσλάν θα δεχόταν την
πρόταση που του έκανε ο Ρωμανός, αν δεν χαλούσαν τη συμφωνία οι
Βυζαντινοί, για να ακολουθήσει το 1071 η μάχη του Ματζικέρτ.
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η Ιεράπολη είναι όντως μια ιστορική πόλη.
Άλλωστε, γι’ αυτόν το λόγο ήταν σημαντική για τον ISIS, γι’ αυτόν το
λόγο οι ΗΠΑ κινητοποιήθηκαν, μαζί με τους συμμάχους τους, για την
απελευθέρωσή της.
Η Ιεράπολις απελευθερώθηκε από τους τζιχαντιστές του ISIS στις 12
Αυγούστου 2016. Εκείνοι που χάρηκαν πιο πολύ από όλους, είναι οι
γυναίκες της Ιεράπολης γιατί απαλλάχτηκαν από την εκπόρνευση και από
άλλες βαρβαρότητες του ISIS, δηλώνοντας τη χαρά τους με φωτογραφίες που
έβγαλαν, καίγοντας τις μπούρκες που τις υποχρέωσαν να φορούν οι
τζιχαντιστές.
Η επιχείρηση για την απελευθέρωσή της ξεκίνησε στις 31 Μαΐου, από την
μετωπική οργάνωση «Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας» (SDF), με την
υποστήριξη και υπό το συντονισμό της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ
(CENTCOM).
Το όνομα «Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας» (SDF) επιλέχτηκε στην ουσία
για να μην εξαγριωθεί η Τουρκία και για να λειτουργήσει ως κάλυμμα στη
συμμετοχή των Δυνάμεων Λαϊκής Άμυνας (YPG/PYD), που αποτελούν την κύρια
δύναμη πυρός, ενώ συμμετέχουν σχεδόν συμβολικά και ένοπλοι από ορισμένες
αραβικές φυλές της περιοχής.
Η όλη διαδικασία άρχισε στις 18 Μαΐου, όταν ο Ομπάμα πήρε τηλέφωνο και συνομίλησε επί 70 λεπτά με τον Ερντογάν.
Ήταν γνωστή η θέση της Τουρκίας, να μην περάσει ο έλεγχος της γραμμής
των 98 χλμ που εκτείνεται από την Τζαραμπλούς (Ευρωπός) μέχρι τη Μάρε,
στα χέρια του PKK/PYD.
Οι Αμερικανοί με τη σειρά τους δήλωναν ότι είχαν ανάγκη την υποστήριξη
των δυνάμεων του YPG/PYD για να απελευθερώσουν την Ιεράπολη από τον
ISIS, και υπόσχονταν ότι μετά την απελευθέρωση οι δυνάμεις των Κούρδων
θα υποχωρούσαν ανατολικά του ρου του Ευφράτη.
Η Τουρκία δεν μπορούσε να κάνει και πολλά. Η πολιτική που ακολούθησε στο
θέμα της Συρίας επί μια τετραετία, είχε καταρρεύσει με την κατάρριψη
του ρωσικού αεροσκάφους στις 24 Νοεμβρίου 2015. Είχε γίνει γνωστό ότι θα
αποχωρούσε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, όμως δεν είχε αναλάβει ακόμα καθήκοντα
πρωθυπουργού ο Μπιναλί Γιλντιρίμ.
Η τουρκική Πολεμική Αεροπορία δεν μπορούσε να προσεγγίσει τον εναέριο
χώρο της Συρίας. Το θέμα της Συρίας είχε μείνει πλέον στη δικαιοδοσία
της 2ης Στρατιάς, που έχει τομέα ευθύνης τα σύνορα Συρίας, Ιράν και
Ιράκ. Η 2η Στρατιά, που έχει έδρα τη Μαλάτεια, δεν είχε πλέον μόνο την
ευθύνη φύλαξης των συνόρων, είχε αναλάβει επιπλέον και την αποστολή
αντιμετώπισης του ISIS αλλά και των ανταρτών του PKK με τις μονάδες
πυροβολικού, τεθωρακισμένων και μηχανοκίνητου πεζικού που διαθέτει.
Στην περιοχή ευθύνη της η 2η Στρατιά είχε να διαχειριστεί δυο ζητήματα με παγκόσμια στρατηγική σημασία, τη βάση του Ιντζιρλίκ και τα ραντάρ της Αντιπυραυλικής Ασπίδας.
Η τηλεφωνική συνομιλία Ομπάμα-Ερντογάν έγινε με βάση αυτό το παρασκήνιο.
Την αμέσως επόμενη μέρα, στις 19 Μαΐου, ο διοικητής της CENCTOM,
στρατηγός Τζόζεφ Βότελ, άρχισε τις επαφές με την κυβέρνηση του Ιράκ στη
Βαγδάτη και τους Κούρδους αξιωματούχους στην Ερμπίλ, για να αρχίζουν
σταδιακά οι επιχειρήσεις Ιεράπολης-Φαλούτζας και Ράκκας-Μοσούλης.
Ο στρατηγός Βότελ πέρασε στο έδαφος της Συρίας στις 20 Μαΐου. Αν και δεν
έχει ανακοινωθεί επίσημα, συναντήθηκε με Κούρδους αξιωματούχους και με
ορισμένους Άραβες ηγέτες τοπικών φυλών στο Κομπάνι, όπου έγινε εκτίμηση
της κατάστασης.
Από εκεί ο Αμερικανός στρατηγός πέρασε στο Ιντζιρλίκ στις 21 Μαΐου, όπου
συναντήθηκε με τον Β΄ Αρχηγό ΓΕΕΘΑ της Τουρκίας, τον στρατηγό Γιασάρ
Γκιουλέρ, ο οποίος του υπογράμμισε ότι για την Τουρκία δεν υπάρχει καμία
διαφορά μεταξύ PKK και PYD.
Το πρωί της 22ας Μαΐου, και ενώ ο στρατηγός Βότελ ήταν ακόμα στην
Άγκυρα, οι τουρκικές εφημερίδες είχαν ένα ενδιαφέρον πρωτοσέλιδο. Ο
αρχηγός της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας, πτέραρχος Αμπιντίν Ουνάλ,
ενόσω ο στρατηγός Βότελ βρισκόταν στο έδαφος του Ιράκ, επιβιβάστηκε σε
ένα F16 που απογειώθηκε από την αεροπορική βάση Ακιντζί της Άγκυρας,
και αφού επιθεώρησε τις αεροπορικές βάσεις του Μπαλικεσίρ και του
Ντιγιάρμπακιρ, συμμετείχε ο ίδιος σε αεροπορικό βομβαρδισμό εναντίον
στόχων του PKK, στο όρος Κανδήλι, που βρίσκεται στην επικράτεια του
Ιράκ.
Το μήνυμα ήταν σαφές: Η Τουρκία δεν θα χτυπούσε τους στόχους και τις
δυνάμεις του PYD/PKK που είχαν ανάγκη οι ΗΠΑ για την επιχείρηση
απελευθέρωσης της Ιεράπολης, θα συνέχιζε όμως να χτυπά τους στόχους και
τις δυνάμεις του PKK στο Ιράκ και στην Τουρκία, ανεξαρτήτως αν αυτές θα
μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως ενισχύσεις στην επιχείρηση της
Ιεράπολης.
Στις 23 Μαΐου άρχισε η διακλαδική άσκηση Efes2016, στην περιοχή της Σμύρνης.
Στην άσκηση συμμετείχαν και τα μέλη του ΝΑΤΟ ΗΠΑ, Αγγλία, Γερμανία,
Πολωνία, καθώς και οι χώρες Αζερμπαϊτζάν, Σ. Αραβία, Κατάρ και Πακιστάν.
Και για πρώτη φορά έγινε άσκηση εναντίον τρομοκρατών που είχαν
καταλάβει κατοικημένους τόπους.
Στις 26 Μαΐου, ενώ ήταν έτοιμη η σύσκεψη του Συμβουλίου Εθνικής
Ασφάλειας της Τουρκίας, το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων δημοσίευσε
φωτογραφίες Αμερικανών κομάντο να έχουν στις στολές τους σήματα του
στρατού των Κούρδων της Συρίας YPG, και του γυναικείου κλάδου YPJ.
Η Τουρκία δεν αντέδρασε σ’ αυτήν την πρόκληση. Καταδίκασε τη Γαλλία, τη
Γερμανία, την Τσεχία και τη Σουηδία που επέτρεψαν την πολιτική οργάνωση
των Κούρδων της Συρίας PYD να ανοίξει Γραφείο Εκπροσώπησης, όμως δεν
είπε τίποτε για τις ΗΠΑ.
Στις 31 Μαΐου άρχισαν οι απογειώσεις αεροσκαφών για υποστήριξη της
επιχείρησης για την απελευθέρωση της Ιεράπολης, με τον όρο να μην
συμμετέχουν σε υποστήριξη θέσεων του YPG/PYD.
Ενώ συνεχιζόταν η επιχείρηση της Ιεράπολης, χωρίς να έχει σημαντικά αποτελέσματα, έλαβαν χώρα δύο εξελίξεις που έμελλε να επηρεάσουν δραματικά την πολιτική που ακολουθούσε η Τουρκία στο θέμα της Συρίας.
Πρώτα ανακοινώθηκε στις 26 Ιουνίου, στη Ρώμη, ότι εξομαλύνονται οι
σχέσεις Τουκρίας-Ισραήλ. Την επόμενη μέρα, στις 27 Ιουνίου, ο Βλαντίμιρ
Πούτιν δήλωνε στη Μόσχα ότι δεχόταν την επιστολή συγγνώμης του Ερντογάν,
που δήλωνε την απαρχή της εξομάλυνσης των ρωσοτουρκικών σχέσεων. Ο
πρόεδρος του Καζακστάν είχε εξασφαλίσει την αποδοχή της επιστολής τις 24
Απριλίου στη σύνοδο των ηγετών της Συνεργασίας της Σαγκάης, στην
Τασκένδη.
Αυτές οι δύο κινήσεις έδειχναν ότι η Τουρκία απαλλασσόταν από τον ασφυκτικό κλοιό που αντιμετώπιζε στη Συρία.
Την επομένη, στις 28 Ιουνίου, τζιχαντιστές του ISIS σκότωναν 45 άτομα
στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης. Δέκα μέρες μετά, στις 8
Ιουλίου, μια άγνωστη μέχρι τότε παράνομη οργάνωση, οι Ταξιαρχίες Tel
Hamis, ανακοίνωναν ότι σκότωσαν τον Μπαχόζ Ερντάλ, υψηλόβαθμο
στρατιωτικό στέλεχος του PKK. Η πληροφορία αυτή δεν επαληθεύτηκε
επακριβώς, αλλά με βάση τις υπηρεσίες πληροφοριών στην Άγκυρα, ο Ερντάλ
ήταν σημαντικό πρόσωπο στις επαφές μεταξύ Ροζάβα-Κανδήλι και ίσως ο
επικεφαλής της επιχείρησης της Ιεράπολης, που είχε επαφές και συνεργασία
με Αμερικανούς αξιωματικούς για το θέμα.
Στις 15 Ιουλίου, μια ομάδα αξιωματικών μέσα στο στρατό, επιχείρησε αν
ανατρέψει την κυβέρνηση. Το πραξικόπημα καταπνίγηκε μετά την αντίδραση
του Προέδρου της Δημοκρατίας, των ηγετών των κομμάτων της αντιπολίτευσης
και των στελεχών του στρατού και της αστυνομίας που παρέμειναν πιστοί
στην κυβέρνηση, με κυρίαρχο το ρόλο του κόσμου που βγήκε στους δρόμους,
υποστηρίζοντας την νόμιμη κυβέρνηση.
Οι πραξικοπηματίες σκότωσαν περίπου 300 ανθρώπους, αλλά ηττήθηκαν. Δεν κατάφεραν να συλλάβουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό, αλλά συνέλαβαν σχεδόν το σύνολο της στρατιωτικής ηγεσίας.
Ο Β΄ Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Γκιουλέρ, ήταν από κείνους που δέχτηκαν
την περισσότερη βία. Ο αρχηγός του ΓΕΑ απήχθη από ένα γάμο, μπροστά στα
μάτια της οικογένειάς του.
Έδρα των πραξικοπηματιών ήταν η αεροπορική βάση Ακιντζί, από την οποία
απογειώθηκε ο αρχηγός ΓΕΑ, πτέραρχος Ουνάλ, για να βομβαρδίσει το
Κανδήλι. Οι πραξικοπηματίες απογείωσαν F16 από τις αεροπορικές βάσεις
του Ακιντζί και του Ντιγιάρμπακιρ, από την περιοχή ευθύνης της 2ης
Στρατιάς, και βομβάρδισαν το Προεδρικό Μέγαρο και το κτήριο της Βουλής
της δικής τους χώρας.
Περίπου 5.000 κομάντο της Στρατοχωροφυλακής, που υπηρετούσαν σε μονάδες
της 2ης Στρατιάς για επιχειρήσεις εναντίον του PKK, μεταφέρθηκαν στην
Άγκυρα για να βοηθήσουν το πραξικόπημα.
Ο διοικητής της 2ης Στρατιάς συνελήφθη με την κατηγορία της συμμετοχής
στο πραξικόπημα. Το ίδιο και ο διοικητής της βάσης του Ιντζιρλίκ, ο
οποίος κατέφυγε σε κτήριο των ΗΠΑ, και ζήτησε άσυλο το οποίο
απορρίφθηκε.
Περίπου 2.000 αξιωματικοί και μόνιμοι υπαξιωματικοί του δεύτερου μεγαλύτερου στρατού του ΝΑΤΟ συνελήφθησαν ή αποστρατεύτηκαν.
Την επόμενη μέρα ο ΓΕΕΘΑ των ΗΠΑ, στρατηγός Τζόζεφ Ντάνφορντ, τηλεφώνησε
στον Τούρκο Αρχηγό ΓΕΕΘΑ, στρατηγό Ακάρ, που μόλις είχε απελευθερωθεί
από την ομηρία των πραξικοπηματιών, και αντί να του πει «περαστικά», του
ζήτησε το λογαριασμό γιατί κόπηκε το ρεύμα στη βάση του Ιντζιρλίκ και
γιατί σταμάτησαν οι πτήσεις αεροσκαφών από εκεί.
Στην πραγματικότητα, η Άγκυρα ήταν εκνευρισμένη από την πρώτη μέρα. Η
Γερμανίδα καγκελάριος, που επισκέφθηκε την Τουρκία τέσσερις φορές μέσα
σε έξι μήνες για το θέμα των προσφύγων από τη Συρία, όπως και ο Ομπάμα,
τηλεφώνησαν τον Ερντογάν τρεις μέρες μετά το πραξικόπημα, για να του
πουν «περαστικά».
Η κάθε καταδίκη του πραξικοπήματος από τη Δύση συνοδευόταν και από ένα
«όμως», για τις διώξεις εναντίον των υπόπτων. Ενώ, αντιθέτως, ο Πούτιν
τηλεφώνησε την επόμενη μέρα, δηλώνοντας την αμέριστη συμπαράστασή του
στον Ερντογάν.
Τις επόμενες μέρες παρατηρήθηκαν εξελίξεις που εκνεύρισαν την Άγκυρα.
Στις 25 Ιουλίου, την επομένη της δημοσίευσης του άρθρου του συμβούλου
του Ερντογάν İbrahim Kalın, με το οποίο απαιτούσε την έκδοση του
Γκιουλέν, οι New York Times δημοσίευαν άρθρο το οποίο έλεγε ότι ο Γκιουλέν υπηρέτησε τις αρχές της Δύσης και ότι δεν πρέπει να εκδοθεί.
Στις 27 Ιουλίου το πρώην στέλεχος της CIA, Γκράχαμ Φούλερ, δήλωνε ότι ο Γκιουλέν δεν είναι δυνατόν να αναμίχθηκε στο πραξικόπημα, και ότι εκφράζει το «μετριοπαθές Ισλάμ», που είναι το Ισλάμ του μέλλοντος.
Στις 28 Ιουλίου ο διοικητής της CENTCOM, στρατηγός Βότελ, που ήταν
υπεύθυνος για την επιχείρηση της Ιεράπολης, εξέφρασε το παράπονο ότι η
Τουρκία συνέλαβε τους αξιωματικούς με τους οποίους συνεργαζόταν ο ίδιος
για της συγκεκριμένη επιχείρηση.
Επίσης, ο συντονιστής των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ, Τζέιμς Κλάπερ,
δήλωνε ότι η Τουρκία φυλάκισε τα στελέχη με τα οποία ήταν σε επαφή οι
αμερικανικές υπηρεσίες, εμποδίζοντας τον αγώνα εναντίον του ISIS, σαν να
μην είχε γίνει καν απόπειρα πραξικοπήματος, στην οποία συμμετείχαν τα
στελέχη αυτά.
Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ των ΗΠΑ, στρατηγός Ντάνφορντ, επισκέφθηκε την Άγκυρα
προσπαθώντας να σώσει την κατάσταση, χωρίς να καταφέρει και πολλά
πράγματα.
Ο Ερντογάν το πρώτο του ταξίδι εκτός Τουρκίας μετά το πραξικόπημα το έκανε στη Ρωσία, στις 9 Αυγούστου. Αυτό είναι σύμπτωση;
Το PKK, που σταμάτησε τη δράση του μετά το πραξικόπημα, από κείνη τη μέρα ξανάρχισε τις επιθέσεις.
Στις 12 Αυγούστου, την ημέρα που ο Ιρανός ΥΠΕΞ Τζεβάντ Ζαρίφ δήλωνε στην Άγκυρα ότι καλωσορίζει την προσέγγιση της Τουρκίας με τη Ρωσία, ανακοινώθηκε η απελευθέρωση της Ιεράπολης.
Η Άγκυρα δήλωνε την ευαρέσκειά της, όμως την ίδια στιγμή ζητούσε από τις
ΗΠΑ να απομακρύνουν αμέσως το PYD από την Ιεράπολη και να το στείλουν
ανατολικά του ρου του Ευφράτη.
Το ενδιαφέρον αυτή τη φορά ήταν το γεγονός ότι το Πεντάγωνο δήλωνε ότι η
Τουρκία μπορεί να έχει δίκιο, αφού η πλειονότητα των κατοίκων της
Ιεράπολης είναι Άραβες, με τους Κούρδους και τους Τσερκέζους να
αποτελούν μειονότητα.
Τώρα η Άγκυρα περιμένει δυο πράγματα από τις ΗΠΑ. Το ένα είναι η έκδοση
του Γκιουλέν, για να οδηγηθεί στο δικαστήριο και να δικαστεί, και το
δεύτερο η μετακίνηση των δυνάμεων του PYD/PKK από την Ιεράπολη σε
περιοχές ανατολικά του ρου του Ευφράτη.
Στις 24 Αυγούστου αναμένεται στην Άγκυρα ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο
Μπάιντεν. Ας δούμε μέχρι τότε ποιες άλλες συμπτώσεις μάς περιμένουν…
