Μετά τις πρόσφατες εξελίξεις οι σχέσεις μεταξύ του Κιέβου και της
Μόσχας σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά θέματα έχουν δύο διαστάσεις. Η πρώτη
διάσταση αφορά το μεγάλο χρέος που έχει η Ουκρανία προς τη Ρωσία σχετικά
με την παροχή φυσικού αερίου από τη δεύτερη, το οποίο ξεπερνά τα 2
δισεκατομμύρια δολάρια. Εάν γίνει άμεσα απαιτητό, η Ουκρανία σε καμία
περίπτωση δεν είναι σε θέση να μπορέσει να αποπληρώσει αυτό το τεράστιο
χρέος. Ήδη η Ρωσία κάλεσε επίσημα την Ουκρανία να διευθετήσει το
συντομότερο τις οφειλές της προς το ρωσικό δημόσιο για όλες τις
ποσότητες αερίου που της έχουν ήδη παραδοθεί.
Η δεύτερη διάσταση αφορά την τιμή του φυσικού αέριου που παρέχει η Ρωσία στην Ουκρανία. Από το 2010 είχε αποφασιστεί μεταξύ των δύο μερών έκπτωση 100 δολαρίων ανά 1000 κυβικά μέτρα στο πλαίσιο της συμφωνίας για την παράταση της χρήσης των βάσεων της Κριμαίας για τον ελλιμενισμό του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Επίσης, τέλος του 2013 υπήρξε επιπλέον μείωση της τιμής του φυσικού αέριου από τη Ρωσία στην τιμή των 268,5 δολαρίων ανά 1000 κυβικά μέτρα, με τον όρο ότι αυτή η συμφωνία θα αναθεωρείται σε τριμηνιαία βάση, πράγμα το οποίο δείχνει την προνοητικότητα και τη διάθεση της Ρωσίας να ελέγξει την Ουκρανία μέσα από την τιμή του φυσικού αερίου.
Είναι γεγονός ότι, όταν μειώθηκε η τιμή, η ουκρανική οικονομία, που βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, ανακουφίστηκε. Ήδη η Ρωσία ανακοίνωσε ότι καταργεί όλες τις εκπτώσεις που παρείχε στην Ουκρανία όσον αφορά την πώληση του φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα η νέα τιμή, που διαμορφώνεται χωρίς έκπτωση και με την ταυτόχρονη επιβολή ενός εξαγωγικού δασμού, να είναι από τις υψηλότερες σε όλη την Ε.Ε., στα 485 δολάρια ανά 1000 κυβικά μέτρα. Για την ιδιαίτερα ευάλωτη ουκρανική οικονομία, αυτή η εξέλιξη είναι περίπου καταστροφική.
Επίσης, οι σχέσεις μεταξύ Κιέβου και Μόσχας έχουν πολύ μεγάλη σημασία για την ασφάλεια της προμήθειας του φυσικού αερίου στα κράτη μέλη της Ε.Ε. Το 70% του ρωσικού αερίου, που κατευθύνεται στην αγορά της Ε.Ε., διέρχεται από την ουκρανική επικράτεια. Εάν, δηλαδή, η σημερινή κατάσταση πάρει άλλες διαστάσεις, αυτό πιθανόν να πλήξει καίρια την τροφοδοσία της Ε.Ε. σε φυσικό αέριο, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της οικονομικής κρίσης στην Ε.Ε. Η Ε.Ε. σε μια προσπάθεια να προειδοποιήσει τη Ρωσία έχει παγώσει τη διαδικασία για έγκριση δύο μεγάλων ενεργειακών σχεδίων της Μόσχας, τον αγωγό South Stream και τον αγωγό OPAL, ο οποίος τροφοδοτείται από τον Nord Stream και μεταφέρει φυσικό αέριο, διασχίζοντας κάθετα τη Γερμανία μέχρι την Τσεχία.
Η Ε.Ε. με αυτόν τον τρόπο δείχνει ξεκάθαρα πως η μείωση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία είναι πλέον επιτακτική ανάγκη, αφού το όπλο του ρωσικού φυσικού αερίου απειλεί να ανατρέψει τις γεωστρατηγικές ισορροπίες στην Ε.Ε. Η Ρωσία, φυσικά, δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια σε αυτήν την εξέλιξη και ανακοίνωσε ότι περιμένει σύντομα να υπογραφτεί κανονικά η συμφωνία για τον South Stream. Υπενθυμίζεται πως η Ρωσία έχει ξεκινήσει ήδη την κατασκευή του αγωγού που θα παρακάμπτει την Ουκρανία και θα καλύπτει από το 2018 μέσω της Μαύρης Θάλασσας το 15% των ετήσιων αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο. Ο αγωγός αυτός αποτελεί το δεύτερο σκέλος του σχεδίου για παράκαμψη της Ουκρανίας, μετά τον Nord Stream στη Βαλτική Θάλασσα, ώστε η Μόσχα να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση στις αγορές της Ευρώπης.
Το ζήτημα της εξασφάλισης εναλλακτικών πηγών ενέργειας ήδη βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας των συνομιλιών μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ. Ο ενεργειακός πόλεμος έχει ήδη αρχίσει και το μεγάλο ερώτημα, πλέον, είναι το πώς οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. θα μπορέσουν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες των κρατών μελών της Ε.Ε. Οι απειλές από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ δεν μπορούν να σταθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, όσο η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ δεν έχουν πειστική απάντηση για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης.
Η εξαγωγή φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, η εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου που υπάρχει στο υπέδαφος της Ευρώπης και το φυσικό αέριο από νέες πηγές, όπως αυτό της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, είναι οι εναλλακτικές επιλογές που έχουν. Για τον σχεδιασμό και την ένταξη των πιο πάνω επιλογών στο ενεργειακό ισοζύγιο της Ε.Ε. απαιτείται χρόνος, τον οποίο όπως δείχνει και η εμπειρία της Κριμαίας, η Ρωσία είναι αποφασισμένη να εκμεταλλευθεί, επιβάλλοντας τετελεσμένα με όπλο το φυσικό αέριο.
Στην κορυφή της λίστας των σχεδιασμών των ΗΠΑ και της Ε.Ε. βρίσκεται η ανακάλυψη σημαντικών αποθεμάτων φυσικού αερίου στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, στην Κύπρο, στο Ισραήλ αλλά και στην Ελλάδα, που θα μπορούσαν να προσφέρουν τη γρηγορότερη εναλλακτική πηγή ενέργειας για την Ευρώπη. Αυτό θα μπορούσε να γίνει είτε με τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου είτε με αγωγό από την Κύπρο προς την Κρήτη (εάν είναι τεχνικά εφικτό), είτε με αγωγό προς την Τουρκία (όπως φαίνεται να προτιμούν οι ΗΠΑ), είτε και με τους δύο τρόπους (αγωγός και τερματικό υγροποίησης). Το έχουμε ξαναγράψει ότι η Κύπρος αυτήν την περίοδο βρίσκεται στην πιο πλεονεκτική θέση της ιστορία της και εναπόκειται στους δικούς μας σωστούς ενεργειακούς σχεδιασμούς, καθώς επίσης και στην επιλογή των κατάλληλων εταίρων, ώστε να διασφαλίσουμε το ενεργειακό μέλλον της χώρας μας, που αποτέλεσμα θα έχει την οικονομική ανάπτυξη και την επανένταξή μας στις διεθνείς αγορές το συντομότερον.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΥΛΛΙΚΑΣ
apoullikkas@aus.edu
PhD, DTech, Αναπληρωτής Καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής, American University of Sharjahhttp://www.sigmalive.com/simerini/analiseis/121523
http://infognomonpolitics.blogspot.gr/2014/04/blog-post_3943.html#.U19zXKLQ6fo
