Ρέκβιεμ για τον Καντάφι

Ετσι καθώς οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις σφυροκοπούν την Τρίπολη, μοιάζει να γράφεται το τέλος της αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Μουαμάρ Καντάφι , που ξεκίνησε από επαναστάτης για να γίνει μακελάρης. Ο Καντάφι, δεν ήταν κάποτε ο τυπικός αφρικανός δικτάτορας, όπως τον είχε πολιτογραφήσει η προκατάληψη της δυτικής πολιτικής και η ευπείθεια της δυτικής δημοσιογραφίας. Απλώς κατάντησε τέτοιος! Είναι η επιβεβαίωση της φράσης ότι «η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα».

Δεν ξεκίνησε έτσι ο εκκεντρικός και οραματικός συνταγματάρχης το ΄69. Μόλις 27χρόνων, με καμιά εικοσαριά άλλους νέους παράτολμους αξιωματικούς, ανέτρεψε τον διεφθαρμένο βασιλιά Ιντρίς, ( σ.σ. πραξικόπημα ήταν, αλλά με βάση τους στόχους, τα δεδομένα της εποχής και την προσλαμβάνουσα τότε συνείδηση του Αραβικού κόσμου, λογίζεται ως επανάσταση). Διακήρυττε ο Καντάφι στην πρώτη ανακοίνωση του Επαναστατικού Συμβουλίου: «Εμπρός να εργαστούμε στο δρόμο της ελευθερίας, της Αραβικής Ενότητας και της κοινωνικής Δικαιοσύνης. Εμπρός να προσφέρουμε στα παιδιά μας ίσα δικαιώματα και εργασία». Και συνέχιζε με ιδέες πρωτόγνωρες τότε για τα αραβικά αφτιά, που σήμερα ακούγονται σαν θανατερές ειρωνείες: « Δεν θα υπάρχουν, αφέντες και δούλοι, ούτε αδικημένοι, ούτε τύραννοι»… Ποιος να φανταζόταν τότε, ούτε ο ίδιος προφανώς, την ειρωνεία της ιστορίας: Ο επόμενος τύραννος θα ήταν ο ίδιος...

Ο Καντάφι, νέος αξιωματικός, έχοντας περάσει και από την ελληνική σχολή Ευελπίδων, έγινε αρχηγός του κράτους της Λιβύης, αρχηγός της επανάστασης και πρόεδρος της «Τζαμαχιρίας» - όπου Τζαμαχιρία ονόμασε το νέο πολιτικό σύστημα που εγκαθίδρυσε, αυτό της «Δημοκρατίας των μαζών», η οποία θα κατακρήμνιζε την «δικτατορία του κοινοβουλευτισμού». Με την τζαμαχιρία θα ερχόταν η τελική και «οριστική λύση» των πολιτικών, οικονομικών, και κοινωνικών προβλημάτων της ανθρωπότητας! Θα έφερνε, υποτίθεται, τις μάζες ισότιμες στην εξουσία (δεν είναι τυχαίο, και δεν το λέω ειρωνικά, που κάποιος Άλλος στα …μέρη μας λίγο αργότερα υποσχέθηκε να φέρει τον λαό στην εξουσία…).

Τώρα όλα αυτά μπορεί να ακούγονται θλιβερώς αστεία, αλλά τότε ήταν μια άλλη εποχή... Ήταν μια εποχή που ανέτειλε μια νέα ελπίδα: Η αποικιοκρατία υποχωρούσε και αποχωρούσε από παντού, σκλαβωμένοι λαοί σήκωναν περήφανα το κεφάλι, ο ήλιος του Νάσερ έλαμπε υπέρλαμπρος στον ουρανό του αραβικού κόσμου και ζέσταινε τα πλήθη, το αστέρι του Μπεν Μπελά, ηγέτη εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της Αλγερίας, φώτιζε τον τρίτο κόσμο. Η νεολαία της Αμερικής ήταν ξεσηκωμένη κατά του άδικου ιμπεριαλιστικού πολέμου του Βιετνάμ και στα πανεπιστήμια γευόταν «φράουλες και αίμα». Στην Ευρώπη το ειρηνιστικό κίνημα απογοητευμένο, άρχισε να μετασχηματίζεται στις πρώτες οργανώσεις που ονομάστηκαν «ένοπλης πάλης» και αργότερα, στο αδιέξοδό τους, μετεξελίχτηκαν απλώς σε τρομοκρατικές. Ο ΙΡΑ της Ιρλανδίας αναγεννιόταν από τις στάχτες του και ζητούσε όπλα, τα οποία ευχαρίστως του παραχωρούσε ο Καντάφι. Η ΕΤΑ στην Ισπανία με την εκτέλεση του υπαρχηγού του Φράνκο, Καρέρο Μπλάνκο, έμπαινε δυναμικά στην διεθνή ειδησεογραφία. Στην Λατινική Αμερική ο Κάρλος Μαριγκέλα, οι Τουπαμάρος και οι Μοντενέρος σηματοδοτούσαν απελευθερωτικό φως μέσα στην σκοτεινιά των λατινοαμερικάνικων δικτατοριών. Ο μύθος του Φιντέλ δεν ακόμη ξεθωριάσει πίσω από σύννεφα της καταπίεσης των αντιφρονούντων και της ανελευθερίας του λαού του. Ο Τσε φρέσκος ακόμα θρύλος, άρχιζε να στολίζει τα φοιτητικά δωμάτια και να μετουσιώνει την επανάσταση - δυστυχώς- σε …ροκ μόδα… Το κίνημα των αδεσμεύτων υπήρχε ως ξεχωριστή παράμετρος στη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα.

Ήταν μια άλλη εποχή… Ο Καντάφι παίρνοντας την εξουσία, εφάρμοσε στην αρχή πρωτόγνωρα για τον αραβικό κόσμο συστήματα δίκαιης κατανομής του πλούτου, έκλεισε τις αμερικάνικες βάσεις, όπως και τις δυτικές επιχειρήσεις πετρελαίου που απομυζούσαν το μαύρο χρυσάφι της χώρας του για πενταροδεκάρες, υπέρ μιας διεφθαρμένης «αριστοκρατίας». Γράφει ο jean-Yves Moisseron, αρχισυντάκτης της επιθεώρησης «Maghreb-Machrek» για την συνεισφορά του Καντάφι: «Πάμπτωχη στη δεκαετία του '50, η Λιβύη είναι σήμερα η πλουσιότερη χώρα της Αφρικής. Χάρη στο πετρέλαιο, παιδεία, στέγη και υγεία προσφέρονται σχεδόν δωρεάν σε όλους. Οι Λίβυοι είναι μορφωμένοι. Η θέση των γυναικών είναι ζηλευτή, τόσο νομοθετικά όσο και στην πράξη, και η πολυγαμία απαγορεύεται. Η πρόσβαση στο Ίντερνετ είναι περιορισμένη (…) Έχει αλλάξει επίσης η πρόσβαση στην πληροφορία: το Αλ Τζαζίρα, τα κινητά τηλέφωνα, τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν τα στοιχεία μιας ηλεκτρονικής επανάστασης που πραγματοποιείται στη Λιβύη. Μεγάλη αλλαγή τέλος αποτελεί και το δημογραφικό: οι νέοι σε ηλικία και αστοί ξεπερνούν το 80% του πληθυσμού»…

Ο Καντάφι ήταν αρχικά επαναστάτης ,αλλά δεν ήταν ένας δυτικός επαναστάτης. Σε ένα έθνος , το αραβικό, που κυβερνιέται εσαεί από βασιλιάδες, σεΐχηδες, πρίγκιπες και ισόβιους προέδρους, που ποτέ δεν απόχτησε δομές δυτικής αστικής δημοκρατίας, έγινε και ο ίδιος δικτάτορας - πολύ περισσότερο που τον διέκρινε η στομφώδης μεγαλομανία.

Οι προστάτες του «άοπλου λαού που σφαγιαζόταν από τον Καντάφι» ενδέχεται να ανοίξουν αστόχαστα το κουτί της Πανδώρας. Δεν υπάρχει εύκολη διάδοχη κατάσταση γιατί δεν υπάρχουν συγκροτημένες πολιτικές δυνάμεις, ούτε ενιαία κοινωνία. Η Λιβύη εντάσσεται στο ευρύ έθνος των αράβων αλλά στο εσωτερικό της δεν έχει καμιά ομογενή εθνολογική δομή. Αποτελείται από ένα πλήθος φυλών, περίπου 140(!), μεσαιωνικής οργάνωσης και νοοτροπίας, με τα δικά τους προτάγματα, τους δικούς τους μύθους, τα δικά τους μίση και συμφέροντα: Σημαντικές η πολυπληθέστερη Αλ-Ουαρφάλλα, με το μέρος των εξεγερμένων , και η μικρή Αλ-Καδάφισε (η φυλή του Καντάφι, και στήριγμα του στο στρατό και σε θέσεις κλειδιά της κρατικής μηχανής), η Ταρχούνα .κ α. Ξεχωριστή φυλή είναι αυτή των Τουαρέγκ, των «μπλε ανθρώπων», των τολμηρών πολεμιστών της ερήμου, που έγιναν τρόμος στους αποικιοκράτες των δύο περασμένων αιώνων και ενέπνευσαν επικά και ρομαντικά μυθιστορήματα. Σε αυτά ας συνυπολογίσουμε και τις ποικιλώνυμες και αποκλίνουσες μεταξύ τους ισλαμικές ομάδες, μεταξύ των οποίων η Τζαμαα Αλ Ισλαμίγια (παρόμοια με αυτή που σκότωσε τους 18 έλληνες τουρίστες το ΄96 στην Αίγυπτο),

Τελικά η εξέγερση της Λιβύης δεν είχε τα χαρακτηριστικά της Τυνησίας και Αιγύπτου, όπου οι νέοι, με το πάθος για ελευθερία και δημοκρατία, πλημμύρισαν άοπλοι τους δρόμους. Εκεί κάτι άλλο συνέβη: Εκδηλώθηκε ένα εσωτερικό πραξικόπημα των πρώην εξουσιαστών - ομοτράπεζων του δικτάτορα εκδηλώθηκε. Δεν υπήρχε απλός λαός ειρηνόφιλος λαός που σφαγιαζόταν –παρά μόνο, τυχαία ως … «παράπλευρη απώλεια» και από τις δυο εμπόλεμες πλευρές… Μην ξεχνάμε ότι τις πρώτες κιόλας μέρες της «εξέγερσης» οι «επαναστάτες» αποφάσισαν να δημιουργήσουν …δική τους τράπεζα ενώ έκλειναν συμβόλαια πετρελαίου για τις πετρελαιοπηγές που καταλάμβαναν!!

Ωστόσο η αιτία ίσως δεν μόνο η νομή του πετρελαίου- έτσι κι αλλιώς τα λιβυκά πετρέλαια είναι το 2,5% της παγκόσμιας παραγωγής. Ο στόχος ήταν εξάλειψη του «λυσσασμένου σκύλου»,(κατά την ρήση κάποτε του Ρόναλντ Ρήγκαν), - ενός ακόμη απείθαρχου που διατάραζε την ομοιομορφία της παγκόσμιας συνομοταξίας των πειθήνιων ηγετών.

 Γιάννης Σιδέρης