Η απόβαση των Ρωμαίων (Βυζαντινών) και η ιστορία του γενναίου στρατηγού Παστηλα
Ελεύθερη μετάφραση από το μεσαιωνικό κείμενο, Γεώργιος Ε. Γεωργάς προπονητής ξιφασκίας, εκπαιδευτής ένοπλου παμμάχου και ιστορικής σπαθασκίας
" Ακολουθώντας τις διαταγές του Αυτοκράτορα Ρωμανού , ο Νικηφόρος κάλεσε όλους τους στρατιώτες της Ασίας και τους επιβίβασε σε καράβια που τα προστάτευαν δρομωνες οι οποίοι ήταν εξοπλισμένοι με υγρό πυρ και έβαλαν πορεία για την Κρήτη. Μόλις βρήκε μια ακτή που ήταν προσοδοφόρα να κάνει απόβαση , αποβίβασε τους άντρες από τα αποβατικά πάνω σε μεγάλες ξύλινες γέφυρες που βρίσκονταν πάνω στα καράβια. Όλος ο στρατός του αποβιβάστηκε αρματωμένος , ενώ το καβαλαρηκον ήταν είδη πάνω στα άλογα τους. Οι βάρβαροι ενώ είδαν αυτό το παράξενο συμβάν δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να σχηματίσουν ένα πυκνό τοίχος ασπίδων το οποίο ήταν έτοιμο να σταματήσει τους Ρωμαίους.
Ο Δομέστικος των Σχολών της Ανατολής Νικηφόρος μοίρασε τον στρατό σε τρια κομμάτια, σχηματίζοντας φάλαγγες με τους θυρεούς τους και τα κοντάρια τους. Μπροστά από κάθε φάλαγγα υπήρχαν οι σημαιοφόροι που κρατούσαν το λάβαρο με το σύμβολο του σταυρού κεντημένο σε αυτό. Τότε με την διαταγή του Νικηφόρου οι τρομπέτες "ενιαλυον" και οι φάλαγγες άρχιζαν να προωθούνται και εκτέλεσαν οπλιτική εφόρμηση εναντίον του τείχους ασπίδων των βαρβάρων. Μια μεγάλη μάχη έγινε τότε στην ακτή, ενώ τα βέλη από τους τοξότες έπεφταν στους οπλίτες σαν χαλάζι. Σύντομα όμως οι βάρβαροι δεν άντεξαν τα Ρωμαϊκά κοντάρια , γύρισαν τις πλάτες τους, έσπασαν τις γραμμές τους και άρχισαν να τρέχουν προς το φρούριο τους. Οι Ρωμαίοι όμως τους κυνήγησαν και ακολούθησε μια απερίγραπτη σφαγή από την οποία δεν πιάστηκε κάνεις αιχμάλωτος. Έζησαν μόνο αυτοί που κατάφεραν να φτάσουν ζωντανοί στο φρούριο.
Αμέσως μετά οι Ρωμαίοι έφτιαξαν στρατόπεδο ακριβώς έξω απο το φρούριο των Κρητικών ( εννοεί τους μουσουλμάνους Άραβες Κρήτες τους οποίους τους ξεχωρίζει από τους Έλληνες χριστιανούς Κρήτες σε άλλα σημεία του βιβλίου ). Τότε ο Νικηφόρος διέταξε οι τριήρεις και τα μεταγωγικά να αποκλείσουν το λιμάνι και όταν βλέπουν κάποιο πλοίο των βαρβάρων να το καίνε με το υγρό πυρ.
Μετά από μια μικρή ανάπαυλα και κάνοντας σχέδια για την πολιορκία της πόλης , ο Νικηφόρος έθεσε έναν λόχο το τις διαταγές ενός γενναίου στρατηγού ο οποίος είχε λάβει μέρος σε πολλές μάχες. Το επώνυμο του ήταν Παστηλας. Ο Παστηλας είχε αιχμαλωτίσει πολλές φορές από τους Αγαρηνούς και είχε δραπετεύσει άλλες τόσες μόνος του. Το πρόσωπο του ήταν γεμάτο ουλές από σπαθιες , παράσημα των μαχων που είχε δώσει. Τω καιρό εκείνο ήταν διοικητής του Θέματος των Θρακησιων ( το Thracianus exercitus δηλαδή ο στρατός της Θράκης, βρίσκονταν στην Δυτική Μικρά Ασία και το όνομα του το πήρε γιατί εκεί στρατοπέδευαν τα Θρακικά στρατεύματα ). Ο Νικηφόρος του έδωσε την διοίκηση του λόχου αυτού με σκοπό να κάνει επιδρομή στην Κρήτη και να αρχίζει να ανακαταλαμβάνει τις περιοχές. Ο Νικηφόρος του είπε να είναι προσεκτικός και νηφάλιος, να μην παρασυρθεί σε ηδονές, αλλά να κάνει ισχυρό χτύπημα στον εχθρό και να επιστρέψει γρήγορα στο στρατόπεδο.
Οι στρατιώτες του όμως όταν είδαν τα αγαθά του νησιού, τους γλυκούς καρπούς της γης αλλά και τον πλούτο των ζώων που υπήρχαν στους αγρούς, χαλάρωσαν και μάζεψαν πολλά ζώα και τους έκανε δυσκίνητους. Οι Βάρβαροι όμως που είχαν καταφύγει στα όρη, είδαν την χαλάρωση των Ρωμαίων, τότε οργανώθηκαν και έκαναν επίθεση με μεγάλη πειθαρχεία.
Οι Ρωμαίοι παρά την δυσμενή θέση που βρέθηκαν, γρήγορα πήραν θέση μάχης και έκαναν αντεπίθεση. Ο στρατηγός Παστηλας ήταν από τους πρώτους που έκανε αντεπίθεση. Κυνηγούσε τους Αγαρηνούς με το άλογο του και έσπασε τις γραμμές τους μόνος του και τις ανάγκασε να υποχωρήσουν. Ενώ οι πεζοί το έβαζαν στα πόδια, οι Αγαρηνοί τοξότες μαζεύτηκαν και έβαλαν όλοι μαζί στο άλογο του Παστηλα. Τα βέλη τους το χτύπησαν στο στήθος και το άλογο πέθανε ενώ ο Παστηλας έπεσε στο έδαφος μακριά από τους άντρες του. Οι Αγαρηνοί τότε γύρισαν πίσω για να τον σκοτώσουν. Αυτός αφού σηκώθηκε όρθιος πήρε το σπαθί του και όρμησε απευθείας πάνω τους. Ο Παστηλας έπεσε πάνω τους και εξολόθρευσε πολλούς με το σπαθί του κάνοντας τους να τραπούν σε φυγή. Οι τοξότες των Αγαρηνών του έριξαν πάλι βέλη, αυτός αν και τραυματίας συνέχιζε να πολεμά ενώ γύρω του υπήρχε ένα βουνό από πτώματα των Αγαρηνών. Στο τέλος εξασθένισε από τις πληγές που του είχαν προκαλέσει τα βέλη που είχε πανω του και έχασε τις αισθήσεις του και πέθανε πάνω από το βουνό των νεκρών αντιπάλων του ( το συμβάν αναφέρεται και από τον Διονύσιο της Αλικαρνασσού).
Όταν ο Παστηλας πέθανε οι Ρωμαίοι έχασαν το ηθικό τους και άρχισαν να τρέχουν για να σωθούν. Τότε οι Βάρβαροι τους κυνήγησαν και τους σκότωσαν σχεδόν όλους ενώ ελάχιστοι κατάφεραν να γυρίσουν στο στρατόπεδο.
Όταν ο Νικηφόρος έμαθε για την συμφορά αυτή αποφάσισε να μην καθυστερήσει άλλο την κατάληψη του φρουρίου των Αγαρηνών και άλλαξε σχέδια. "
Από την Ιστορία του Λεόν του Διακόνου
