«Ο Ερντογάν είναι σαν το ποδήλατο. Δεν μπορεί να κάνει όπισθεν κι αν σταματήσει θα πέσει». Είναι τα λόγια ενός πολύ καλού φίλου, εξαιρετικού παρατηρητή και αναλυτή των όσων συμβαίνουν τα τελευταία αρκετά χρόνια στην Τουρκία. Ήθελε να πει ότι ο Τούρκος πρόεδρος έχει περιέλθει σε τέτοια δεινή θέση που πρέπει να ανοίγει διαρκώς μέτωπα, να σαγηνεύει με εθνικιστικές κορώνες την εσωτερική κοινή γνώμη, για να μην καταρρεύσει.
Συμβουλεύθηκα τον φίλο μου πριν μερικές ημέρες, σε μια προσπάθεια να αντιληφθώ πώς βλέπουν πλέον οι ίδιοι οι Τούρκοι τον απρόβλεπτο και σε πολλές περιπτώσεις ασυγκράτητο πρόεδρό τους. Ήμουν βέβαιος ότι με τη βοήθειά του θα κατανοούσα καλύτερα την κατάσταση. Μιλά την τουρκική ως μητρική του γλώσσα, ενώ επισκέπτεται πολύ συχνά όχι μόνο αστικά κέντρα, αλλά και πολλά μέρη στην επαρχία.
Περιέγραψε μια πραγματικότητα ζοφερή. Η Τουρκία, μου είπε, είναι μια άλλη χώρα απ’ αυτή που ξέραμε. Η αμφισβήτηση, ο παραμερισμός των θεσμών έχει φθάσει σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Στην ουσία, δεν υπάρχει κράτος. Τα πάντα, η εσωτερική, οικονομική και εξωτερική πολιτική, ως την παραμικρή τους λεπτομέρεια, κατευθύνονται από το προεδρικό μέγαρο.
Κοινωνικά και πολιτικά, η κατάσταση είναι έκρυθμη και ο πρόεδρος είναι στην ουσία ένας γίγαντας με πήλινα πόδια. Εμφανίζεται ως λέοντας στο εξωτερικό, αλλά μέσα στην Τουρκία το «μαγαζί είναι υπό διάλυση». Ο ίδιος προσπαθεί να βρει μια άκρη με τη Ρωσία στο Συριακό. Ό,τι, όμως, κι αν λέγεται δημόσια, είτε από την Άγκυρα είτε από τη Μόσχα, λύση που να ευνοεί την Τουρκία δύσκολα θα βρεθεί. Μεγάλες δυσκολίες αντιμετωπίζει ο Ερντογάν και σε ό,τι αφορά στην παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη.
Είναι ζητήματα που τα βρίσκει μπροστά του ο πρόεδρος της Τουρκίας, σε μια περίοδο που η χώρα του λειτουργεί ως κλειστή οικονομία. Ζορίζονται ακόμα και οι πλούσιοι, ειδικά όσοι απ’ αυτούς έχουν ακόμα τα χρήματά τους σε υποτιμημένες τουρκικές λίρες.
Είναι ζητήματα που τα βρίσκει μπροστά του ο πρόεδρος της Τουρκίας, σε μια περίοδο που η χώρα του λειτουργεί ως κλειστή οικονομία. Ζορίζονται ακόμα και οι πλούσιοι, ειδικά όσοι απ’ αυτούς έχουν ακόμα τα χρήματά τους σε υποτιμημένες τουρκικές λίρες.
Η πειρατεία στην κυπριακή ΑΟΖ και ευρύτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι το εύκολο αντιστάθμισμα του Ερντογάν για να δείξει στους Τούρκους ότι έχει επιλογές και μπορεί να λειτουργήσει σε πολλά μέτωπα ταυτοχρόνως.
Στην ίδια λογική είναι και η απόφαση του Ερντογάν να ανοίξει τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών προς την Ελλάδα και (σε δεύτερο, μικρότερο βαθμό) προς την Κύπρο. Ο στόχος να στείλει μηνύματα στην ΕΕ, για περισσότερα χρήματα και υποστήριξη στο Ιντλίπ της Συρίας, θεωρείται δευτερεύων. Κύρια επιδίωξη είναι να ενισχυθεί το ήδη ισχυρό αντι-προσφυγικό αίσθημα, που κυριαρχεί στο εσωτερικό της Τουρκίας. Ακόμα και σε περιοχές που δεν έχει πρόσφυγες, όπως στην κεντρική Ανατολία, η εναντίωση του τοπικού πληθυσμού στους πρόσφυγες και μετανάστες «είναι στα ταβάνια».
Ερώτημα είναι και το πώς μπορεί η Κύπρος να συνεννοηθεί με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Και τι μπορεί να περιμένει κανείς από μια ενδεχόμενη πενταμερή διάσκεψη, μετά τις τουρκοκυπριακές εκλογές, με τους ανθρώπους του Τούρκου προέδρου στο τραπέζι. Όχι πολλά πράγματα, είναι η απάντηση. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν μπορεί να προχωρήσει τα πράγματα. Είναι τώρα η ώρα να αφήσει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και η πολιτική ηγεσία τις αγκυλώσεις και να εστιάσουν την προσοχή στο πώς θα προσεταιριστούν τους Τουρκοκύπριους. Τουλάχιστον εκείνους τους συμπατριώτες που ενστερνίζονται την επιθυμία για ομοσπονδία και απορρίπτουν τα δύο κράτη. Με την Τουρκία να χρησιμοποιεί απλώς τους Τουρκοκύπριους, χωρίς να τους υπολογίζει, δεν χρειάζεται να είναι κανείς πυρηνικός φυσικός για να αντιληφθεί πώς πρέπει, αν το θέλουν, να ενεργήσουν οι Ελληνοκύπριοι. Και κάτι τέτοιο δεν επιτυγχάνεται με μονομερείς αποφάσεις και κλείσιμο οδοφραγμάτων, έστω και για προστασία από τον κορωνοϊό.
Στην ίδια λογική είναι και η απόφαση του Ερντογάν να ανοίξει τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών προς την Ελλάδα και (σε δεύτερο, μικρότερο βαθμό) προς την Κύπρο. Ο στόχος να στείλει μηνύματα στην ΕΕ, για περισσότερα χρήματα και υποστήριξη στο Ιντλίπ της Συρίας, θεωρείται δευτερεύων. Κύρια επιδίωξη είναι να ενισχυθεί το ήδη ισχυρό αντι-προσφυγικό αίσθημα, που κυριαρχεί στο εσωτερικό της Τουρκίας. Ακόμα και σε περιοχές που δεν έχει πρόσφυγες, όπως στην κεντρική Ανατολία, η εναντίωση του τοπικού πληθυσμού στους πρόσφυγες και μετανάστες «είναι στα ταβάνια».
Ερώτημα είναι και το πώς μπορεί η Κύπρος να συνεννοηθεί με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Και τι μπορεί να περιμένει κανείς από μια ενδεχόμενη πενταμερή διάσκεψη, μετά τις τουρκοκυπριακές εκλογές, με τους ανθρώπους του Τούρκου προέδρου στο τραπέζι. Όχι πολλά πράγματα, είναι η απάντηση. Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν μπορεί να προχωρήσει τα πράγματα. Είναι τώρα η ώρα να αφήσει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας και η πολιτική ηγεσία τις αγκυλώσεις και να εστιάσουν την προσοχή στο πώς θα προσεταιριστούν τους Τουρκοκύπριους. Τουλάχιστον εκείνους τους συμπατριώτες που ενστερνίζονται την επιθυμία για ομοσπονδία και απορρίπτουν τα δύο κράτη. Με την Τουρκία να χρησιμοποιεί απλώς τους Τουρκοκύπριους, χωρίς να τους υπολογίζει, δεν χρειάζεται να είναι κανείς πυρηνικός φυσικός για να αντιληφθεί πώς πρέπει, αν το θέλουν, να ενεργήσουν οι Ελληνοκύπριοι. Και κάτι τέτοιο δεν επιτυγχάνεται με μονομερείς αποφάσεις και κλείσιμο οδοφραγμάτων, έστω και για προστασία από τον κορωνοϊό.
