Γράφει ο Νίκος Χειλαδάκης
Υπάρχουν κάποιοι θρύλοι στην περιοχή της Προύσας για το περίφημο «Ουλού Νταγ», δηλαδή το όρος Όλυμπος...
που δεσπόζει στην περιοχή και ξεχωρίζει ορατό με όλη του την μεγαλοπρέπεια σε όλη την θάλασσα του Μαρμαρά, μέχρι απέναντι στις ακτές της ανατολικής Θράκης και πέρα στην Κωνσταντινούπολη. Συχνά τουρίστες, επισκέπτες και ερευνητές της περιοχής, ορειβάτες και χιονοδρόμοι αλλά και ντόπιοι κάτοικοι, βρέθηκαν ξαφνικά σε μαγευτικές κοιλάδες που ευωδίαζαν μια υπέροχη ευωδιά ενώ η ατμόσφαιρα ανάδιδε μια φανερή και επιβλητική ιερότητα. Άλλες πάλι φορές υπήρξαν μαρτυρίες ανθρώπων που καθώς ανέβαιναν το ιστορικό βουνό διέκριναν να ξεπροβάλλουν ξαφνικά μέσα από τα καταπράσινα μονοπάτια φιγούρες μαυροφορεμένων ανδρών χωρίς να μπορέσουν ποτέ να δούνε τα πρόσωπα τους γιατί εξαφανίζονταν όπως ξαφνικά εμφανίστηκαν, ενώ από κάπου πέρα, χωρίς να μπορεί κανείς να πει με σιγουριά από ποια πλευρά, ακούγονταν πανέμορφες μελωδικότατες βυζαντινές ψαλμωδίες. Όλα αυτά αναφέρονται για το Ουλού Νταγ, τον Όλυμπο της Προύσας, που για τον λαό της περιοχής δεν είναι το Ουλού Νταγ, αλλά ήταν και είναι πάντα το «Κεσίς Νταγ», δηλαδή το Όρος των Μοναχών.
Ο Όλυμπος της Βιθυνίας ήταν το πρώτο μεγάλο Άγιο Όρος της ελληνικής Ορθοδοξίας. Είναι χαρακτηριστικό πως οι ίδιοι οι Τούρκοι παραδέχονται πως σήμερα στις απόκρημνες πλαγιές του Ολύμπου, αυτού του μαγευτικού από την φυσική ομορφιά βουνού που είναι και ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα του τουρκικού τουρισμού με τις χιονοδρομικές του πίστες, κρύβονται πολλά μυστικά από εκείνη την εποχή που θάφτηκαν καθώς πολλοί μοναχοί αποχωρούσαν από την περιοχή, ενώ κάποιες ανασκαφές ανακαλύπτουν ακόμα και σήμερα σκηνώματα που ευωδιάζουν.
Μέχρι το 1925, τρία χρόνια δηλαδή μετά την πικρή Μικρασιατική Καταστροφή και την αναχώρηση των χριστιανών από την Μικρά Ασία, ο Όλυμπος της Βιθυνίας ακόμα ονομάζονταν από τους Τούρκους με την χαρακτηριστική ονομασία, Keşiş Dağı, δηλαδή το Όρος των Μοναχών. Όλη η περιοχή ανάδιδε την από αιώνων μυστικιστική ατμόσφαιρα που είχαν δημιουργήσει οι ελληνορθόδοξοι καλόγεροι. Η ονομασία αυτή όμως είχε ήδη αρχίσει να ενοχλεί το νέο τουρκικό εθνικιστικό καθεστώς. Το καλοκαίρι του 1925 ο διευθυντής των εκπαιδευτικών της Προύσας, Χακία Μπαχά Μπει, οργάνωσε μια μεγάλη εκπαιδευτική εκδρομή στο Όρος των Μοναχών. Στην εκδρομή αυτή συμμετείχαν 30 καθηγητές από την Κωνσταντινούπολη, 10 φοιτητές της Σχολής Πολιτικών Επιστημών 25 φοιτητές του Κολεγίου της Προύσας, 20 γυναίκες εκπαιδευτικοί και μαζί τους ο διευθυντής του γραφείου της Αγκύρας για την χάραξη του Χάρτη της Τουρκίας, τοπογράφος καθηγητής Οσμάν Σεβκί Μπει.
Από την αρχή της περιοδείας αυτής τον Οσμάν Μπει του έκανε μεγάλη εντύπωση πως οι ντόπιοι κάτοικοι ονόμαζαν το όρος εκείνο, Όρος των Μοναχών, ενώ σε συζήτηση που έκανε με τον διευθυντή εκπαίδευσης της Προύσας, Χακί Μπαχά Μπει, διασαφηνίστηκε πως το όνομα αυτό ανάγει στην χριστιανική παρουσία των ελληνορθόδοξων μοναστηριών στον Όλυμπο της Βιθυνίας κάτι όμως που σύμφωνα με τον Οσμάν δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Ο Οσμάν Μπει έκανε τότε μα μακροσκελή αναφορά προς την Άγκυρα ζητώντας επιτακτικά να αλλάξει η ονομασία αυτή και να αποδοθεί στο Όρος των Μοναχών η αρχική ονομασία του, δηλαδή Όλυμπος, στα τουρκικά Ulu dağ, ονομασία που αποδέσμευε την τοποθεσία από την χριστιανική της λαμπρότητα. Η αναφορά αυτή υποβλήθηκε στον τότε αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, στρατηγό Φεβζί Τσακμάκ που ήταν ο πρώτος διορισμένος από τον ίδιο τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ αρχηγός του τουρκικού Γενικού Επιτελείου και προξένησε μεγάλη εντύπωση σε μια περίοδο όπου η εθνοκάθαρση και η δημιουργία τουρκικής εθνικής ταυτότητας ήταν σε μεγάλη έξαρση. Ο Φεβζί Τσακμάκ αμέσως με μια ρητή διαταγή που εξέδωσε κατήργησε την χριστιανική αυτή ονομασία και καθιέρωσε από τότε σαν επίσημη ονομασία του όρους των μοναχών το τουρκικό, Ulu dağ.
Το ενδιαφέρων παραλειπόμενο από αυτή την ιστορία ήταν ότι ο ίδιος ο Οσμάν Μπει έγραψε λίγα χρόνια μετά, το 1936, μια πραγματεία από 76 σελίδες όπου περίγραφε φανερά εντυπωσιασμένος τις προσωπικές του εμπειρίες από αυτή την σημαδιακή περιοδεία καταγράφοντας το όλο μυστικιστικό πνεύμα του όρους, αλλά και την επίδραση που είχε στους ντόπιους κατοίκους το ελληνορθόδοξο χριστιανικό περιβάλλον που ήταν παντού αισθητό από την ίδια την πόλη της Προύσας, τις πεδιάδες που απλώνοντα μέχρι την θάλασσα του Μαρμαρά, τις πανέμορφες πλαγιές του βουνού και τις πανύψηλες βουνοκορφές με την μυστική τους γοητεία και την ανεπανάληπτη μυστικιστική τους διάσταση.
Δεν μπορούσε όμως μια αλλαγή της ονομασίας να σβήσει την ιστορία και το κυριότερο να εξαφανίσει δια μαγείας όλο αυτό το μυστικιστικό χριστιανικό πνεύμα που εξακολουθούσε να αιωρείται αόρατο αλλά αισθητό και στους σημερινούς κατοίκους. Έτσι για πολλούς μουσουλμάνους κατοίκους της περιοχής παρέμεινε το Keşiş Dağı στην αρχική του μορφή. Σήμερα μετά από τόσα χρόνια η ονομασία Keşiş Dağ είναι η πιο διαδεδομένη στους κατοίκους της περιοχής.
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
http://nikosxeiladakis.gr
