Του Κώστα Ράπτη
Ο καταστροφικός σεισμός της 17ης Αυγούστου 1999 στην περιοχή της Νικομήδειας στην Τουρκία είχε, εκτός από το βαρύ τίμημα σε περισσότερες από 17.000 ζωές, και σοβαρές επιπτώσεις σε ό,τι αφορά την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της γείτονος. Στην Ελλάδα θυμόμαστε την "διπλωματία των σεισμών”, καθώς οι κινήσεις συμπαράστασης προς την Τουρκία (και αντιστρόφως, όταν ένα μήνα αργότερα ο Εγκέλαδος έπληξε και την Αττική) συντέλεσαν στη δημιουργία κλίματος κατανόησης και συνεργασίας ανάμεσα σε δύο χώρες που ελάχιστα χρόνια νωρίτερα είχαν βρεθεί στα πρόθυρα του πολέμου. Όμως η θεομηνία του 1999 λειτούργησε καταλυτικά και σε έναν άλλο τομέα, καθώς κατεδάφισε το κύρος του πολιτικού προσωπικού και του στρατιωτικο-γραφειοκρατικού κατεστημένου στα μάτια του τουρκικού λαού, ανοίγοντας τον δρόμο για την σαρωτική αλλαγή που ήλθε τρία χρόνια αργότερα με την ανάρρηση του Ερντογάν. Ο Εγκέλαδος δεν ισοπεδώνει μόνο φυσικές κατασκευές, αλλά και βεβαιότητες ή στερεότυπα.
Είναι οπωσδήποτε πρόωρο να το συζητά κανείς, ενώ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη μια μεγάλη ανθρωπιστική τραγωδία, ωστόσο επιμένει ο πειρασμός να αναρωτηθεί κανείς, αν ο σημερινός σεισμός των 7,8 Ρίχτερ ο οποίος έπληξε μια εκτεταμένη περιοχή με 10 εκατομμύρια κατοίκους στη νότια Τουρκία, προορίζεται να έχει, πέρα από τις προφανείς, και πολιτικο-κοινωνικές ή διπλωματικές επιπτώσεις. Θα αποτελέσει άραγε η μανία της φύσης τον επίλογο της εποχής Ερντογάν, κατά τον ίδιο τρόπο που σημάδεψε το ξεκίνημά της;
Η ειρωνεία της τύχης θέλησε να επέλθει η καταστροφή σε μία συγκυρία που η γειτονική χώρα προετοιμάζεται να προσέλθει στις κάλπες. Και από την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στην πρόκληση θα κριθούν πολλά και σε ό,τι αφορά τις διαθέσεις του πληθυσμού έναντι των κυβερνώντων.
Όμως το πλήγμα είναι τόσο βαθύ και εκτεταμένο, ώστε αντικειμενικά να υπονομεύει το αφήγημα Ερντογάν. Η "ισχυρή Τουρκία” που "φθονούν οι διεθνείς ανταγωνιστές για την ανάδυσή της” αποδεικνύεται ευάλωτη – όσο και τα κτήρια που παρήγαγε ένα "οικονομικό θαύμα” στηριγμένο σε μεγάλο βαθμό στις κατασκευές (και την διαπλοκή). Σε πρώτο χρόνο οι ούτως ή άλλως ασταθείς ισορροπίες της τουρκικής οικονομίας θα διαταραχθούν. Τα θεμέλια, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά, αποδεικνύεται ότι δεν ήσαν ισχυρά.
Ακόμη περισσότερο: η χώρα έχει αυτή τη στιγμή μεγάλη ανάγκη διεθνούς βοήθειας – την οποία πρώτες σπεύδουν να προσφέρουν εκείνες οι Δυτικές δυνάμεις, για τις οποίες συχνά εξαπολύουν μύδρους ο Ερντογάν και οι συν αυτώ. Οι δε αποστολές αρωγής που είθισται να αποστέλλουν οι ΗΠΑ σε ζώνες καταστροφών είναι στρατιωτικές, με τα προφανή παρεπόμενα. Θα δεχθεί η τουρκική κυβέρνηση να συμβεί κάτι τέτοιο στην πιο ευαίσθητη ζώνη της επικράτειάς της;
Μην λησμονούμε ότι ο σημερινός σεισμός είχε καταστροφικές συνέπειες και για τη βόρεια Συρία – με εκατοντάδες θύματα. Όμως η χώρα του Άσαντ δεν αποτελεί αποδέκτη της "συμπάθειας” και "αλληλεγγύης” της Δύσης. Αντιθέτως τελεί υπό καθεστώς βαρύτατων κυρώσεων που έχουν προκαλέσει την τελευταία διετία οικονομική κρίση χειρότερη και από αυτήν της περιόδου κατά την οποία μαίνονταν οι μάχες (την προηγούμενη δεκαετία). Θα επιταχύνει ενδεχομένως μία νέα "διπλωματία των σεισμών” τις κινήσεις επαναπροσέγγισης Ερντογάν και Άσαντ που έχουν δρομολογηθεί (όχι χωρίς εμπόδια) με την μεσολάβηση της Μόσχας και της Τεχεράνης; Και τι θα απογίνει με τους ισλαμιστές αντάρτες της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, που έχουν ξεφύγει από τον έλεγχο της Άγκυρας και μάχονται προς όλες τις κατευθύνσεις στη βόρεια Συρία;
Τέλος, η σημερινή καταστροφή υπενθυμίζει τα τεράστια ρίσκα που ενέχει, για την Τουρκία και όλους τους γείτονές της, η στροφή στην πυρηνική ενέργεια. Ο υπό κατασκευή πυρηνικός σταθμός του Ακουγιού, ρωσικών συμφερόντων, βρίσκεται ακριβώς στον σεισμόπληκτο σήμερα τουρκικό Νότο. Το ότι δεν έχει ακόμη τεθεί σε λειτουργία μας απάλλαξε προς το παρόν από το βασανιστικό ερώτημα αν η περιοχή μας απειλείται ενδεχομένως και από μία "Φουκουσίμα επί της Μεσογείου”.
