τρύγος και το πάτημα των σταφυλιών για να βγει ο μούστος, πρέπει να
τελειώσουν μέχρι 26 Σεπτεμβρίου γιατί ” από τ Αγιαννιού του Θεολόγου κι
ύστερα, τα σταφύλια συρκώνουνε, και σπούνε οι ντόγιες των αδεινώ
βαρελιώ!”
Ντόγιες είναι οι μακρουλές σανίδες του βαρελιού καμπυλωτές,
στενότερες στις δύο άκρες, που ενώνονται στο “φούντι” – τα σανίδια στον
πάτο του βαρελιού όταν αυτό στέκεται όρθιο – και αποτελούν την
περίμετρο του βαρελιού, συγκρατούμενες με μεταλλικά ελάσματα, τα τσέρκια
(.Κ.Πιτυκάκης).
‘Αλλες εποχές, ο τρύγος ήταν γενική αργία και σε αυτόν βοηθούσε όλη η οικογένεια, μικροί και μεγάλοι. Την καθολική συμμετοχή αποδίδει τη φράση που έλεγαν τότε…”Θέρος, Τρύγος, Πόλεμος”. Μετά το κόψιμο γινόταν η μεταφορά στα πατητήρια. Το πάτημα των σταφυλιών ήταν αρκετά διασκεδαστικό, ιδιαίτερα για τα παιδιά.
Ο μούστος μεταφέρεται και αποθηκεύεται συνήθως σε μεγάλα ξύλινα βαρέλια, όπου μέσα βράζει, ζυμώνεται και γίνεται κρασί.
Η πρώτη δοκιμή του γίνεται τη μέρα του Αγίου Δημητρίου, 26 Οκτωβρίου, ή στις 3 Νοεμβρίου, του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή.
Η ρακή, η μουσταλευριά και το πετιμέζι.
Μετά το πάτημα των σταφυλιών και την εξαγωγή του μούστου, μένουν ως υποπροϊόντα τα στράφυλα που θα υποστούν μια εξειδικευμένη διαδικασία, μέχρι να μπουν στα καζάνια, να αποσταχτούν για να μας δώσουν την περίφημη ρακή.
Από το μούστο, οι νοικοκυρές, κρατούσαν όση ποσότητα χρειάζονταν για την παρασκευή της
μουσταλευριάς
και των μουστοκούλουρων. Τη μουσταλευριά την έβαζαν σε διάφορα σουτέλια
– μικρές πήλινες λεκάνες – για κατανάλωση τις αμέσως επόμενες ημέρες.
Ο Μιχάλης Χουρδάκης (Νίσπιτας) στο βιβλίο του “Κρητικό Διαχρονικό Ημερολόγιο” μας πληροφορεί ότι “..με την μουσταλευριά έφτιαχναν εκείνα τα μακριά κομπολόγια! Δηλαδή περνούσαν σε κλωστή καρπούς αμυγδάλου, καρυδιού ή φουντουκιού και τα βουτούσαν επανειλημμένως στη παχύρευστη μουσταλευριά. Σε κάθε βούτηγμα το κομπολόι των καρπών συγκρατούσε ορισμένη ποσότητα, σχηματίζοντας ένα παχύ στρώμα μουσταλευριάς γύρω από τους καρπούς.
Το Σεπτέμβρη μήνα έβλεπες στα περισσότερα μεραμπελλιώτικα σπίτια να κρέμονται από τα δοκάρια τα κομπολόγια αυτά, που αποτελούσαν το αρκετά θερμαντικό γλυκό του χειμώνα…Περίφημα ήσαν και τα μουστοκούλουρα, ενώ άλλο παραδοσιακό θερμαντικό ρόφημα ή γλύκισμα που παρασκευάζονταν από το μούστο, ήταν το πετιμέζι.
Οι παλιές νοικοκυρές έβραζαν το μούστο, αφού τον διύλιζαν σε ποσότητα στάχτης. Ο βρασμός συνεχιζόταν μέχρις ότου εξατμιζόταν η μεγάλη ποσότητα νερού που περιείχε και γινόταν σιρόπι παχύρευστο. Το σιρόπι αυτό ήταν ρόφημα του χειμώνα αλλά και επάλειψη στο ψωμί.
Το πετιμέζι που μου έδινε η γιαγιά μου η Κατίνα, πάνω σε μια φέτα ψωμί, ήταν ό τι πιο γλυκό θυμάμαι από την παιδική μου ηλικία! Την πρώτη σοκολάτα την δοκίμασα πολύ αργότερα!
Λεωνίδας Κλώντζας
