Ο Θεός, λέει, πλάθοντας εξαρχής τον άνθρωπο, τον έφερε και τον εμπιστεύθηκε στα χέρια της νηστείας...
σαν σε φιλόστοργη μητέρα και άριστη παιδαγωγό, αναθέτοντας σ’ αυτήν τη σωτηρία του πλάσματός Του.
Διότι αυτό που είπε στους Πρωτοπλάστους, «θα τρώτε τους καρπούς κάθε δέντρου του Παραδείσου, αλλά δεν θα τρώτε από τους καρπούς μόνο του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού», τι άλλο ήταν παρά είδος νηστείας;
Εάν λοιπόν μέσα στον Παράδεισο ήταν αναγκαία η νηστεία, συνεχίζει ο Αγιος, πολλώ μάλλον εκτός του Παραδείσου. Εάν, πριν πληγωθεί το ανθρώπινο γένος από τον σατανά, ήταν χρήσιμο το φάρμακο της νηστείας, πολλώ μάλλον μετά την πληγή. Εάν, ενώ ακόμη δεν είχε ξεσπάσει ο πόλεμος των επιθυμιων, ήταν κατάλληλο και απαραίτητο το όπλο της νηστείας, πολλώ μάλλον μετα την τόσο μεγάλη μάχη, την οποία προκαλούν οι δαίμονες, είναι απαραίτητη η συμμαχία και η βοήθεια που μας παρέχει η νηστεία (ΕΠΕ 30, 186-188).
Καί δεν είναι μόνο ο ιερός Χρυσόστομος που εκφράζεται με τον τρόπο αυτό για τη νηστεία. Όλοι οι άγιοι Πατέρες τονίζουν ότι είναι θεόσδοτη εντολή.
«Αρχαία η εντολή και ημίν ομόχρονος, ψυχής τις ούσα παιδαγωγία», λέει στο λόγο του «εις το Πάσχα» ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Η νηστεία είναι εντολή του Θεού αρχαία και σύγχρονη με εμάς, υπάρχει από τότε που υπήρξαμε οι άνθρωποι στη γη. Είναι μέσο για την παιδαγωγία της ψυχής μας (ΕΠΕ 5, 214).
Ο δε Μέγας Βασίλειος, που συνέγραψε δύο εξαίρετες ομιλίες «Περί νηστείας», γράφει ότι η νηστεία δεν είναι «νεώτερον εφεύρημα», αλλά «συνηλικιώτίς εστι της ανθρωπότητος (είναι συνομήλικη με τους ανθρώπους)… εν τω παραδείσω ενομοθετήθη (τη νομοθέτησε ο Θεός τότε που οι Πρωτόπλαστοι ήσαν μέσα στον Παράδεισο της Εδέμ)… Επειδή ουκ ενηστεύσαμεν, εξεπέσομεν του παραδείσου· νηστεύσωμεν τοίνυν, ίνα προς αυτον επανέλθωμεν» (ΕΠΕ 6, 26-28).
Ο σκοπός της θείας εντολής της νηστείας ήταν παιδαγωγικός. Αποσκοπούσε στην παιδαγωγία, στη διαμόρφωση της ψυχής. Στην υπακοή, στην εκκοπή του ιδίου θελήματος, στην ταπείνωση, στην εξάρτηση από τον Θεό. Αυτή την εξάρτηση χτύπησε και διέλυσε ο σατανάς με την εισβολή του στον κήπο της Εδέμ, όταν είπε στην Εύα: «Ο Θεός σας απαγόρευσε να φάτε τους καρπούς του δένδρου της γνώσεως του καλού και του κακού, γιατί δεν ήθελε να γίνετε σαν κι Εκείνον». Κι έτσι την παρέσυρε. Εξακολουθεί και σήμερα η νηστεία να έχει σκοπό παιδαγωγικό. Δεν είναι αυτοσκοπός. Δεν νηστεύουμε απλώς για να νηστεύουμε, αλλά για να ωφελείται η ψυχή μας. Γιά να γυμνάζεται η θέλησή μας, ώστε να μπορεί να λέει «όχι» και στις διάφορες αμαρτωλές επιθυμίες.
Καί ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, αφού ονομάζει και αυτός τη νηστεία «συνηλικιώτιν της ανθρωπίνης φύσεως», και τη χαρακτηρίζει ως «εντολήν ζωής» που απέβλεπε στο να ζεί αθάνατος και ευτυχής πλησίον του Θεού ο άνθρωπος στον Παράδεισο, τη θεωρεί μετά την πτώση ως μέσο για την κάθαρση της ψυχής. Τονίζει δε ότι «καλή νηστεία (είναι) η τελουμένη προς μαρασμόν της (κάθε κακής) επιθυμίας, προς ταπείνωσιν της ψυχής, προς μίσους μεταποίησιν (για να μετατραπεί το μίσος σε αγάπη), προς θυμού σβέσιν, προς μνησικακίας απάλειψιν, προς διανοίας και προσευχής εργασίαν και καθαρότητα» (ΕΠΕ 9, 182, 354-360).
Σ᾿ αυτούς τους υψηλούς πνευματικούς σκοπούς στοχεύει η θεόσδοτη εντολή της νηστείας της Εκκλησίας μας. Καί αν προκειμένου για την υγεία του σώματός μας συμμορφωνόμαστε αμέσως με τη δίαιτα που μας υποδεικνύει η ιατρική Επιστήμη, πόση άραγε προθυμία πρέπει να δείχνουμε για τη νηστεία της Εκκλησίας, την οποία καθόρισε το Πνεύμα το Άγιο, που οδηγεί την Εκκλησία, και η οποία φροντίζει για την αιώνια σωτηρία μας; Βέβαια, οι ιεροί Κανόνες της Εκκλησίας δικαιολογούν και απαλλάσσουν από τη σωματική νηστεία τους ασθενείς. Κανείς μας όμως δεν απαλλάσσεται από τη νηστεία της αμαρτίας. Λοιπόν, καλή Σαρακοστή και φέτος!
Ορθόδοξο Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”
