Οι δύο μεγάλες ερειπωμένες εκκλησίες του χωριού-φάντασμα Λιβίσι (Kayaköy) στη νοτιοανατολική Τουρκία, απέναντι ακριβώς από την Ρόδο, θ’ αποκατασταθούν 98 χρόνια μετά την εγκατάλειψη και την προσφυγιά των Ελλήνων κατοίκων του.
Το χωρίο κτίστηκε στα ερείπια της αρχαίας πόλης Καρμυλησσού το 1700. Η περιοχή άλλαξε δημογραφικά μετά το σεισμό που ισοπέδωσε την κοντινή Φετίγιε, γνωστή και ως Μάκρη, το 1856 και τη μεγάλη πυρκαγιά του 1885.
Ήταν κτισμένο αμφιθεατρικά και ο πληθυσμός του αριθμούσε -στις αρχές του 20ου αιώνα- περίπου 2.000 κατοίκους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες. Είχε τρεις συνοικίες-ενορίες, νοσοκομείο, σχολείο και βιβλιοθήκη.
Τα προβλήματα για τους Έλληνες άρχισαν το 1914, όταν οι Τούρκοι άρχισαν τους διωγμούς.
Τις επόμενες χρονιές, πολλές οικογένειες εκτοπίστηκαν στα Ανατολικά και δεν γύρισαν ποτέ. Το 1919 ήταν μια δύσκολη χρονιά για τους Έλληνες της περιοχής, καθώς εξορίστηκαν όλοι οι άντρες ηλικίας από 13 έως 70 ετών. Κάποιοι από τους εναπομείνανατες κατοίκους άρχισαν να εγκαταλείπουν τον τόπο τους ενώ οι τελευταίοι έφυγαν μετά την Μικρασιατική καταστροφή με την ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα σ΄ Ελλάδα και Τουρκία (1923).
Έτσι το Λεβίσσι εγκαταλείφθηκε από τους Έλληνες κατοίκους του, που εγκαταστάθηκαν κυρίως στην περιοχή της σημερινής Νέας Μάκρης στην Αττική, και δεν ξανακατοικήθηκε από τότε, με αποτέλεσμα ν’ αποκαλείται «χωριό-φάντασμα».
Σήμερα το Λεβίσι αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο, που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από την Τουρκία και το εξωτερικό.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας Daily Sabah, η Διεύθυνση Πολιτισμού και Τουρισμού του δήμου Μούγλας, στα διοικητικά όρια του οποίου βρίσκεται το Λεβίσι, θα αποκαταστήσει το επόμενο διάστημα τις επιβλητικές εκκλησίες του ερειπωμένου χωριού, προκειμένου να διασωθούν και ν΄ αποτελέσουν πόλο έλξης επισκεπτών.
Μιλώντας στην εφημερίδα ο Διευθυντής Πολιτισμού και Τουρισμού της Μούγλας Ζεκερίνγια Μπινγκόλ, παρουσίασε το πλάνο αποκατάστασης των δύο εκκλησίων, τονίζοντας πως στόχος είναι να συντηρηθεί και ν’ αποκατασταθεί μεγάλο μέρος του χωριού, που έως σήμερα λειτουργεί ως σκηνικό σε διαφημιστικά σποτ αλλά και ταινίες. Όπως δήλωσε ο Μπινγκόλ, το 2019 επισκέφθηκαν το Λεβίσι 99.000 τουρίστες. Ο αριθμός αυτός μειώθηκε στα 2/3 το 2020 λόγω πανδημίας.
Το Λεβίσσι υποτίθεται ότι είναι το χωριό που ενέπνευσε το «Eskibahçe», το φανταστικό χωριό που επέλεξε ο Λουί ντε Μπερνιέ (Louis de Bernières) για το μυθιστόρημά του «Πουλιά χωρίς Φτερά» του 2004.
Το 2015 στο χωριό είχαν γυριστεί σκηνές από την ταινία «Τhe Water Diviner», σκηνοθετικό ντεμπούτο του Ράσελ Κρόου, η οποία παρουσίαζε τους Τούρκους ως «πατριώτες» που υπερασπίζονταν την πατρίδα τους κατά τον Α΄Π.Π., προκαλώντας την οργισμένη αντίδραση Ελλήνων και Αρμενίων.
