Ντομέδες είναι οι Εβραίοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που εξισλαμίστηκαν επιφανειακά τον 17ο αιώνα και ζούσαν κυρίως στην Θεσσαλονίκη. Η δημιουργία και η άνδρωση του νέου τουρκικού κράτους, ένα τεχνητό κράτος για πολλούς, οφείλει τα μέγιστα σε αυτή στην αίρεση των Εβραίων Ντονμέδων.
Μέχρι το 1912 πολλές οικογένειες Ντονμέδων διατηρούσαν πλούσια σπίτια στην Θεσσαλονίκη και έδιναν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Είχαν δικά τους σχολεία, φιλανθρωπικά ιδρύματα και τζαμιά, Μάλιστα, οι Ντονμέδες είχαν μεγάλη φήμη στην οθωμανική περίοδο ως διακεκριμένοι πολιτικοί και αρκετοί από αυτούς είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην επανάσταση των Νεότουρκων του 1908 που είχε ξεκινήσει από την Θεσσαλονίκη.
Στους Ντονμέδες συγκαταλέγονταν ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης στο τέλος του 19ου αιώνα, Χαμντί Μπει, και ένας από τους ηγέτες στο κίνημα των Νεότουρκων, ο Μοχάμεντ Τζαβίντ Μπει. Στον ντονμέ Μεχμέτ Καπαντζή ανήκε το αρχοντικό που στεγάζει σήμερα το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας στην Θεσσαλονίκη, στην Ανάληψη, το παλιό Ε’ Γυμνάσιο. Στις αρχές του εικοστού αιώνα οι Ντονμέδες ανέρχονταν σε 15-20000 άτομα, ενώ αρκετοί είχαν ήδη εγκαταλείψει τη Θεσσαλονίκη και μετανάστευσαν σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης.
Ο ολοκληρωτικός ξεριζωμός τους έγινε με τη Συνθήκη της Λοζάννης το 1923. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, οι Ντονμέδες εγκατέλειψαν την Θεσσαλονίκη ως μουσουλμάνοι και έφυγαν στην διαμορφούμενη τότε Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, για τον οποίο πολλοί Τούρκοι υποστήριξαν ότι και ο ίδιος είναι Ντονμές. Οι περισσότεροι πήγαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά αρκετές ομάδες πήγαν στην Σμύρνη, στην Προύσα και το Ικόνιο, για να παίξουν έκτοτε σημαντικότατο, για πολλούς καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της σύγχρονης κεμαλικής Τουρκίας.
Οι Ντονμέδες απετέλεσαν την αφρόκρεμα του νέου τουρκικού κοσμικού εθνικού κράτους, καθώς κράτησαν τα σκήπτρα στον χώρο της οικονομίας, των ΜΜΕ, της πολιτικής, του στρατού, αλλά και της διανόησης. Είναι γεγονός πως μέχρι σήμερα, όπως αναφέρουν πολλοί Τούρκοι ερευνητές, διαμορφώνουν, συχνά παρασκηνιακά, την εξωτερική και εσωτερική πολιτική της γειτονικής χώρας. Για τον ίδιο τον «πατέρα» της σύγχρονης Τουρκίας, τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, έχει υποστηριχτεί πολλές φορές στην ίδια την χώρα του, κυρίως από Τούρκους Ισλαμιστές, ότι ήταν Ντονμές.
Εκείνο πάντως που είναι σίγουρο και που έχει υποστηριχτεί και από πολλούς Τούρκους ιστορικούς και δημοσιογράφους, είναι ότι ο τουρκικός εθνικισμός, αλλά και η κεμαλική Τουρκία, στηρίχτηκε στους Ντονμένδες, οι οποίοι και μέχρι σήμερα παίζουν καθοριστικό ρόλο στις κατευθύνσεις της γειτονικής χώρας. Και πρώτα από όλα η κυριότερη σύντροφος του Κεμάλ και η εμψυχωτής του τουρκικού εθνικισμού που θα σημαδέψει την καριέρα του Τούρκου ηγέτη, η δυναμική και δραστήρια γυναίκα, η Χαλιντέ Εντίπ Αντιβάρ, που λατρεύεται σαν μεγάλη ηρωίδα στην σημερινή Τουρκία, ήταν Ντονμές. Αλλά και πριν από αυτή, ο «σκληρός» πυρήνας των Νεότουρκων ήταν Ντονμέδες. Ο πρώτος πατέρας του θεωρητικού τουρκισμού και για πολλούς ο θεμελιωτής της τουρκικότητας και της τουρκικής εθνικής συνείδησης, ο Ζύγια Γκιοκάλπ, ήταν και αυτός Ντονμές, (από εκτενές δημοσίευμα αναφορά της τουρκικής εφημερίδας Σαμπάχ στις 17 Σεπτεμβρίου του 2000 με τίτλο : «Eygi’ den Sabetaycılar’ Kitabı»). Πριν από τον Γκιοκάλπ, οι μεγάλοι Οθωμανοί μεταρρυθμιστές, Αχμέτ Βεφίκ Πασά, Κιμπρισλί Καμίλ Πασά , Μεχμέτ Εντίπ Μπει, (πατέρας της Χαλιντέ), ήταν όλοι Ντονμέδες.
Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών και την μόνιμη πλέον εγκατάσταση των Ντονμέδων στην Τουρκία οι Ντονμέδες αναλαμβάνουν τα ηνία και καλύπτουν το κενό που άφησαν οι Χριστιανοί στους τομείς της οικονομίας, των ΜΜΕ, ενώ πολύ γρήγορα κυριαρχούν στην πολιτική αλλά και στον τουρκικό στρατό, αναδεικνύοντας γνωστά ονόματα στρατηγών που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο τα τελευταία έτη στις πολιτικές εξελίξεις. Οι γνωστές οικογένειες των Σιναβί και Μπιλγκίντς, που γίνονται ιδρυτές των δυο μεγαλύτερων τουρκικών εφημερίδων, της Χουριέτ και της Σαμπάχ, είναι Ντονμέδες από την Θεσσαλονίκη. Οι υπουργοί των κεμαλικών και μετακεμαλικών κυβερνήσεων, Τζαβίτ Μπει, Αχμέτ Εμίν Γιαλμάν, Αμντί Ιπεκτσί και στη συνέχεια στην περίοδο του Δημοκρατικού κόμματος, δηλαδή της δεκαετίας του πενήντα, Εμίν Καλαφάτ, Χαλίλ Μπεζμέν, Τουφάν Γιουραλτάι, όπως και η οικογένεια Μπιρντάλ, γόνος της οποίας είναι ο γνωστός Ακίν Μπιρντάλ πρώην πρόεδρος της οργάνωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ήταν όλοι Ντονμέδες.
Τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία έχουν δει το φως της δημοσιότητας ορισμένα αποκαλυπτικά δημοσιεύματα σύμφωνα με τα όποια το εβραϊκό στοιχείο και η γνωστή ομάδα των Ντονμέδων ή Σαμπεταϊστών, είχαν κυριαρχήσει μετά τον πόλεμο της ανεξαρτησίας του 1921-22. Σήμερα οι κρυπτοεβραίοι δηλαδή οι Ντονμέδες υπολογίζονται σύμφωνα με τουρκικά στοιχεία περίπου στο ενάμιση εκατομμύριο. Στις 17 Απριλίου του 2001 η τουρκική εφημερίδα Ακίτ, δημοσίευσε ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα της, με τίτλο, «ΤΟΥΣΙΑΔ μια μυστική οργάνωση», (η ΤΟΥΣΙΑΔ είναι η μεγαλύτερη Ένωση Τούρκων Επιχειρηματιών και Βιομηχάνων), σύμφωνα με το οποίο η Τουρκία ακόμα και σήμερα κυβερνάται ουσιαστικά από μια μυστική ομάδα Σαμπεταϊστών, δηλαδή Ντονμέδων.
Η εφημερίδα ισχυρίζονταν ότι το 1908 η Οθωμανική αυτοκρατορία οδηγήθηκε βάσει ενός οργανωμένου σχεδίου στην πλήρη διάλυση από τρεις Σαμπεταϊστές, δηλαδή τους Ταλάτ, Εμβέρ και Τζεμάλ, και στη συνέχεια υποστήριξε ότι και στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, διευθύνονταν πάλι από τρεις Σαμπεταϊστές, τους Κεμάλ Ντερβίς, (τον γνωστό νέο τσάρο της τουρκικής οικονομίας που ήρθε από την Αμερική για να «σώσει» την τουρκική οικονομία) , τον υπουργό Εξωτερικών, Ισμαήλ Τζεμ Ιπεκτσί και την «μυστήρια», Ραχσάν Ετσεβιτ, (η σύζυγος του Μπουλέντ Ετσεβίτ), οι οποίοι οδηγούσαν και αυτή την φορά την Τουρκιά σε οριστική διάλυση και διάσπαση, σύμφωνα με την εφημερίδα.
Η τουρκική εφημερίδα παρέθετε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η μεγαλύτερη Ένωση Τούρκων Επιχειρηματιών και Βιομηχάνων, ΤΟΥΣΙΑΔ, ελέγχεται πλήρως από τους Σαμπεταϊστές και τους Εβραίους. Όπως ανέφερε οι κυριότεροι Σαμπεταϊστές στην ΤΟΥΣΙΑΔ στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα ήταν οι οικογένεια του Ντιντς Μπιλγκίν, του πρώην ιδιοκτήτη του δημοσιογραφικού συγκροτήματος της Σαμπάχ ο οποίος βρίσκονταν εξ αιτίας μεγάλων σκανδάλων στην φυλακή και οι εξής μεγαλοεπιχειρηματίες : Ομέρ Ακγκερμάν, Αλί Ντιντσκιόκ, Ομέρ Ντιντσκιόκ, Μπουλέντ Ετζατζίμπασι, Σακίρ Εζτατζίμπασι, Εσάτ Εντίν, Ερκέμ Ελγκινκάν, Φουάτ Μπεζμέν, Μεχμέτ Μπιρτζέντ, Τζαν Πακέρ, Νουρ Γκέρ, Οσμάν Καβαλά, Τζεμ Μποϊνέρ και Μεχμέτ Σουχουμπί. Εκτός από αυτούς υπήρχαν και οι επίσημα Εβραίοι μέλη της ΤΟΥΣΙΑΔ όπως οι : Ελί Ατζιμάν, Ισαάκ Αλατόν, Λεϊλά Αλατόν, Ισαάκ Αντίκα, Ουζεϊρ Γκαρίχ, Ελμπερ Μπιλέν και Λορί Μπουρλά με επίσης μεγάλη οικονομική δύναμη. Όσον αφορά την μεγάλη οικογένεια των μεγάλων μεγιστάνων Κοτς, έχει γραφεί ότι είναι επίσης Ντονμέδες εβραϊκής καταγωγής όπως επίσης και ότι οι Σαμπαντζήδες, η άλλη πασίγνωστη οικογένεια Τούρκων μεγιστάνων.
Παράλληλα σύμφωνα πάντα με τουρκικά στοιχεία οι Ντονμέδες κυριαρχούσαν τουλάχιστον μέχρι την πλήρη επικράτηση του Ερντογάν στον χώρο της διανόησης και των τουρκικών πανεπιστήμιων. Δημοσιευμένοι κατάλογοι ονομάτων Ντονμέδων καθηγητών πανεπιστημίων και πρυτάνεων, δείχνουν ότι αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία της τουρκικής ακαδημαϊκής κοινότητας.
Μετά το αποτυχόν πραξικόπημα του 2016 πολλοί ισχυρίζονται ότι οι Ντονμέδες υπέστησαν σοβαρό πλήγμα στην επιρροή τους αν και αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί.
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
http://nikosxeiladakis.gr
