«Όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, είπαμε ότι αυτό ήταν το
τέλος της μαρξιστικής ιδεολογίας. Κάναμε τρομερό λάθος».
Του
Vladimir Moss* (Orthodox Christian Books) / ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ
ΚΟ: Το παρακάτω άρθρο μπορεί να είναι λίγο μεγάλο, αλλά
είναι θα έλεγα η «ερμηνεία» πάρα πολλών ειδήσεων που παρουσιάζει ο ΚΟ. Γιατί η
ριζική μεταμόρφωση / παραμόρφωση των δυτικών κοινωνιών που βιώνουμε σήμερα σε όλους του τομείς δεν γίνεται
καθόλου «τυχαία», αλλά βάσει σχεδίου. Αφιερώστε λίγο χρόνο και διαβάστε το.
* Ο Vladimir Moss γεννήθηκε ως Anthony Moss στο Λονδίνο το
1949, γιος Βρετανού διπλωμάτη. Έχει πτυχία Φιλοσοφίας και Ψυχολογίας. Το 1974 έγινε
Χριστιανός Ορθόδοξος και εντάχθηκε στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Από το 1984 έως
το 1985 εργάστηκε ως καθηγητής Αγγλικών στη Θεσσαλονίκη. Από το 1993 έως το
1994 ήταν λέκτορας Ψυχολογίας και Θρησκείας σε Πανεπιστήμιο της Σόφιας. Ως επί
το πλείστον ασχολείται με τη συγγραφή βιβλίων για την Ορθόδοξη Εκκλησία και την
ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
*********
Ένας άνθρωπος κλωτσάει έναν άλλον άνθρωπο που βρίσκεται στο
έδαφος και δεν απειλεί κανέναν. Είναι αυτό σωστό ή λάθος; Κανείς πολιτισμένος
άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αρνηθεί ότι είναι λάθος. Το ερώτημα είναι: γιατί
είναι λάθος; Είναι λάθος επειδή ο Θεός μας έδωσε την εντολή να αγαπάμε τον
πλησίον μας, να μην τον κακομεταχειριζόμαστε; Αυτή είναι η απάντηση που θα
έδινε ένας Ορθόδοξος Χριστιανός (και οι περισσότεροι θρησκευόμενοι άνθρωποι).
Είναι λάθος, διότι η απρόκλητη βία είναι έγκλημα σύμφωνα με τους νόμους του κράτους
; Και πάλι, θα απαντούσε ναι ένας Ορθόδοξος Χριστιανός (και πιο νομοταγείς
άνθρωποι). Είναι λάθος διότι κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να αντιμετωπίζεται
με αξιοπρέπεια και σεβασμό; Εδώ ένας Ορθόδοξος Χριστιανός θα μπορούσε
πιθανότατα να διστάσει να απαντήσει ... Όχι επειδή αρνείται ότι τα ανθρώπινα
όντα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και σεβασμό, αλλά επειδή ο
τρόπος που τίθεται το ερώτημα προϋποθέτει μια φιλοσοφία περί ανθρωπίνων
δικαιωμάτων που δεν είναι Ορθόδοξη ...
Η προέλευση της Φιλοσοφίας : Φυσικό Δίκαιο
Η σύγχρονη φιλοσοφία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μια
θεωρία οικουμενικής ηθικής δέσμευσης για όλους τους ανθρώπους και όλα τα
ανθρώπινα θεσμικά όργανα και κράτη που δεν εξαρτώνται από την ύπαρξη του Θεού ή
οποιουδήποτε ανθρώπινου νομοθέτη.
Οι ρίζες αυτής της φιλοσοφίας βρίσκονται στη μεσαιωνική
δυτική ιδέα του «φυσικού δικαίου» (lex naturalis). Αυτή η ιδέα γεννήθηκε από την ανάγκη να
τεθούν όρια στα δύο όργανα που με διάφορους τρόπους θεωρούσαν ότι είναι υπεράνω
του νόμου : η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ο ρωμαϊκός παπισμός.
Σύμφωνα με το ρωμαϊκό δίκαιο, ο αυτοκράτορας ήταν υπεράνω
του νόμου ή ελεύθερος από τους ανθρώπινους νόμους (legibus solutus), στο μέτρο
που «ό, τι ευχαριστεί τον άρχοντα έχει τη δύναμη του νόμου». Εάν παραβίαζε δικούς
του νόμους, ποιος έμελλε να τον κρίνει και ποιος έμελλε να τον εμποδίσει να περάσει
άλλους νόμους που θα κάνουν την προηγούμενη παράβαση του νόμου νόμιμη; Ο Πάπας
ομοίως θεωρείτο ότι ήταν υπεράνω του νόμου - δηλαδή ελεύθερος από τις διατάξεις
του εκκλησιαστικού δικαίου. Αυτή ήταν η συνέπεια της «απόλυτης εξουσίας» του
(potestas absoluta), διότι εάν αμάρτησε κατά το εκκλησιαστικό δίκαιο, ή έγινε
αιρετικός, ποιος θα μπορούσε να τον κρίνει εκτός από τον ανώτατο ειδικό επί του
θέματος, δηλαδή τον ίδιο τον Πάπα; Και ποιος θα μπορούσε να τον κρίνει αν αυτός
αρνιόταν να κρίνει τον εαυτό του;
Ωστόσο, αν και ένας μονάρχης θα μπορούσε να απελευθερωθεί
από τους νόμους του κράτους και ο Πάπας θα μπορούσε να απελευθερωθεί από το
κανονικό δίκαιο της Εκκλησίας, υπόκειντο και οι δύο, θεωρητικά, σε ένα άλλου
είδους δίκαιο. Αυτόν τον ανώτερο νόμο που ονομάστηκε από μεσαιωνικούς θεωρητικούς,
«φυσικό δίκαιο». Το Φυσικό Δίκαιο ορίζεται από τον ιστορικό της μεσαιωνικής
σχολαστικής φιλοσοφίας Fr. Frederick Copleston (1907-1994) ως «το σύνολο των καθολικών
προσταγών του σωστού λόγου σχετικά με αυτό το αγαθό της ανθρώπινης φύσης, το οποίο
πρέπει να επιδιώκεται και αυτό το κακό της ανθρώπινης φύσης, το οποίο πρέπει να
αποφεύγεται».
Αλλά ο ορισμός αυτός θέτει το ερώτημα: πώς μπορούμε να
γνωρίζουμε τι είναι «σωστός λόγος»; Και τι είναι «το καλό της φύσης»; Η
απάντηση που δόθηκε από τους μεσαιωνικούς θεολόγους, σύμφωνα με τον J.S.
McClelland, ήταν περίπου το εξής : «Για να είναι ένα απόφθεγμα ηθικής ή ένα
απόφθεγμα χρηστής διακυβέρνησης μέρος του φυσικού δικαίου, θα πρέπει να είναι
σύμφωνο με την Αγία Γραφή, με τα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας, με την παπική
δήλωση, με ό, τι οι φιλόσοφοι λένε και θα πρέπει επίσης να είναι σύμφωνο με τις
κοινές πρακτικές της ανθρωπότητας, τόσο τις χριστιανικές όσο και τις μη
χριστιανικές».
Αλλά αυτό, επίσης, εγείρει πολλά ερωτήματα. Τι πρέπει να
κάνουμε σε περίπτωση που η «παπική δήλωση» έρχεται σε αντίθεση με «τα γραπτά
των Πατέρων της Εκκλησίας» (όπως συμβαίνει συχνά); Και δεν είναι πιθανόν αυτό
που «λένε οι φιλόσοφοι» να είναι ακόμη περισσότερο σε αντίθεση με τους Αγίους
Πατέρες; Και δεν είναι «οι κοινές πρακτικές της ανθρωπότητας, χριστιανικές και
μη χριστιανικές» μια εξαιρετικά ασαφής και συζητήσιμη έννοια;
Είναι πράγματι αυτός ο λόγος, που ακόμη και στην πιο
σύγχρονη και εκκοσμικευμένη εκδοχή της, η φιλοσοφία του φυσικού δικαίου, των
ανθρώπινων δικαιωμάτων, παραμένει εξαιρετικά ασαφής και συζητήσιμη. Αλλά αυτό
δεν την εμποδίζει να είναι, και τότε και τώρα, ένα πολύ ισχυρό όπλο στα χέρια
εκείνων που, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, επιθυμούν να ανατρέψουν την
επικρατούσα ιεραρχία ή το σύστημα της ηθικής. Αυτό το βλέπουμε ακόμη και στον
Θωμά τον Ακινάτη, τον μεγαλύτερο από τους σχολαστικούς και πιστό γιο της
Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Όρισε τη σχέση του φυσικού δικαίου με τεχνητούς
νόμους ως εξής : «Κάθε νόμος που σχηματίζεται από τον άνθρωπο φέρει το
χαρακτήρα ενός νόμου ακριβώς σε αυτό το βαθμό στον οποίο προέρχεται από τον
νόμο της φύσης. Αλλά αν σε οποιοδήποτε σημείο έρχεται σε σύγκρουση με το νόμο
της φύσης, ταυτόχρονα παύει να είναι νόμος. Είναι μια απλή διαστροφή του
νόμου».
Η πρώτη σημαντική εφαρμογή της αρχής του φυσικού δικαίου
ήρθε κατά τη διάρκεια της κρίσης της Magna Carta στην Αγγλία. Ο Πάπας
Ιννοκέντιος Γ ' είχε θέσει το σύνολο της Αγγλίας υπό απαγόρευση επειδή ο
βασιλιάς Ιωάννης διαφώνησε με αυτόν για το ποιος πρέπει να είναι ο
αρχιεπίσκοπος του Canterbury. Αφόρισε τον Ιωάννη, τον καθαίρεσε από τον θρόνο
και πρότεινε το βασιλιά Φίλιππο Αύγουστο της Γαλλίας να εισβάλει και να
κατακτήσει την Αγγλία! Ο Ιωάννης έκανε έκκληση στην παπική διαμεσολάβηση για να
σωθεί από τον Φίλιππο. Αυτός την δέχτηκε, αλλά με μια τιμή: πλήρη αποκατάσταση των πόρων και των εδαφών,
αέναη φεουδοποίηση της Αγγλίας και της Ιρλανδίας στον παπικό θρόνο και καταβολή
ετήσιου μισθώματος χιλίων μάρκων. Μόνο όταν όλα τα χρήματα καταβλήθηκαν ήρθη η
απαγόρευση. Και τότε, όπως ο Peter De Rosa το θέτει ακριβώς : «με την ευγενική
άδεια από τον Πάπα Ιννοκέντιο ΙΙΙ, ο Χριστός ήταν σε θέση να εισέλθει και πάλι
την Αγγλία». Αυτό εξόργισε τον βασιλιά Φίλιππο, ωστόσο, διατάχθηκε τώρα να
εγκαταλείψει την προετοιμασία του για τον πόλεμο και δεν του επιτράπηκε να
εισβάλει, γιατί δεν ήταν αγγλικό, αλλά παπικό έδαφος. Επιπλέον, η άθλια
παράδοση του Ιωάννη στον Πάπα, και ο όρκος αφοσίωσης που έκανε στον ίδιο,
προκάλεσε τους φόβους των Άγγλων βαρόνων, οι απαιτήσεις των οποίων οδήγησαν στην
περίφημη Magna Carta του 1215 που περιόρισε τις εξουσίες του βασιλιά και η
οποία συνήθως θεωρείται ως η αρχή της σύγχρονης δυτικής δημοκρατίας. Έτσι, ο
δεσποτισμός του Πάπα προκάλεσε τις απαρχές της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας
....
Η Magna Carta όμως ήταν ο περιορισμός της βασιλικής και όχι
της παπικής εξουσίας. Παρ’ όλα αυτά, επηρέασε εξίσου και τον παπισμό : πρώτον,
γιατί η Αγγλία υποτίθεται ότι ήταν ένα παπικό φέουδο, αλλά το πιο σημαντικό
λόγω του ότι έθετε ένα επικίνδυνο, επαναστατικό προηγούμενο, το οποίο θα
μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του ίδιου του Πάπα. Και έτσι ο Πάπας
Ιννοκέντιος ΙΙΙ «από την πληρότητα της απεριόριστης δύναμής του» καταδίκασε την
Χάρτα ως «αντίθετη προς τον ηθικό νόμο», «άκυρη ισχύος για πάντα», απάλλαξε τον
βασιλιά από την υποχρέωση να την τηρεί και αφόρισε «όποιον θα εξακολουθούσε να
διατηρεί τέτοιες προδοτικές και άδικες αξιώσεις».
Αλλά ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ Stephen Langton,
αρνήθηκε να δημοσιεύσει αυτή την πρόταση. Και ο λόγος που έδωσε ήταν πολύ
σημαντικός : «Ο φυσικός νόμος είναι δεσμευτικός για τους Πάπες και τους
πρίγκιπες και τους επισκόπους εξίσου: δεν υπάρχει διαφυγή από αυτόν. Είναι πέρα
από την προσιτότητα του ίδιου του Πάπα».
Και έτσι η θεωρία του φυσικού δικαίου άνοιξε το δρόμο για
τους ανθρώπους να κρίνουν και να καθαιρούν πάπες και βασιλείς ... Ωστόσο, καθ’
όλη τη μεσαιωνική περίοδο και μέχρι τις αρχές της σύγχρονης περιόδου, ο
φυσικός νόμος παρέμεινε δεμένος στο χριστιανισμό και τα χριστιανικά πρότυπα
συμπεριφοράς. Και δεδομένου ότι ο Χριστιανισμός σε γενικές γραμμές δεν ευνοεί
την εξέγερση ενάντια στις υπάρχουσες δυνάμεις, η πλήρης επαναστατική δυναμική
αυτής της έννοιας δεν είχε ακόμη υλοποιηθεί .
Από το Φυσικό Νόμο για να τα Δικαιώματα του Ανθρώπου
Πρώτον, η έννοια του φυσικού δικαίου απαιτείτο να
συμπληρωθεί. Η πρώτη ερώτηση ήταν : Αν υπάρχει φυσικός νόμος, ποιος είναι ο
νομοθέτης ; Ή, αν δεν υπάρχει νομοθέτης, που βασίζεται στην πραγματικότητα ; Και
η δεύτερη ερώτηση ήταν : αν υποτεθεί ότι υπάρχει μια πραγματική βάση για τον
φυσικό - σε αντίθεση με το θείο, εκκλησιαστικό ή κρατικό - νόμο, τι είναι αυτό
που τον περιγράφει; Ειδικότερα, δεδομένου ότι κάθε δίκαιο συνεπάγεται
δικαιώματα και υποχρεώσεις, ποια είναι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις που
θεσμοθετούνται από το φυσικό νόμο και σε ποιους χορηγούνται;
Σημαντική "πρόοδος" στην απάντηση αυτών των
ερωτημάτων έγινε στις αρχές της σύγχρονης περιόδου. Κατά τη διάρκεια της
Αναγέννησης το ενδιαφέρον άρχισε να επικεντρώνεται στη φύση του ανθρώπου και
ιδίως στην ελευθερία του ανθρώπου και την αξιοπρέπεια - μια πολλά υποσχόμενη
βάση, κατά την άποψη του ανθρώπου της Αναγέννησης, για το τι είναι φυσικό
δίκαιο. Έτσι, ο Leonardo da Vinci έγραψε : «Το κύριο δώρο της φύσης είναι ... η
ελευθερία». Και πάλι, ο Pico della Mirandola έγραψε στον λόγο του για την
Αξιοπρέπεια του Ανθρώπου : «Ω, μεγαλειώδης γενναιοδωρία του Θεού Πατέρα ! Ω,
υψηλότερη και πιο υπέροχη ευτυχία του ανθρώπου ! Γι’ αυτόν ήταν δεδομένο να
γίνει ό, τι θέλει. Ο Πατέρας τον προίκισε με κάθε είδους σπόρους και με φύτρες κάθε
μορφής ζωής. Όποιον σπόρο καλλιεργήσει ο κάθε άνθρωπος θα αναπτυχθεί και θα
φέρει καρπούς σ’ αυτόν. "Έτσι ο άνθρωπος υποτίθεται γίνεται "ό, τι
θέλει" ... Αλλά γίνεται;….Αν με την ελευθερία του ανθρώπου εννοούμε
ελεύθερη βούληση, τότε ναι, ο άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση. Η δημιουργία του
ανθρώπου κατ’ εικόνα του Θεού, σημαίνει ότι γεννιέται με την ελευθερία και
ορθολογισμό στην εικόνα της Ελευθερίας και του Λόγου του Θεού. Αλλά αυτό δεν
είναι καθόλου το ίδιο με την ικανότητα να «καλλιεργήσει σπόρους κάθε ζωής» για τον
εαυτό του. Μπορεί ένας ηλίθιος άνθρωπος «να καλλιεργήσει σπόρο» ιδιοφυΐας μέσα
στον εαυτό του;
Ωστόσο, η ιδέα ότι ο άνθρωπος «γεννιέται ελεύθερος» τώρα γίνεται
ο κοινός τόπος της πολιτικής σκέψης και η βάση για πολύ εκτεταμένα συμπεράσματα
για τη ζωή και την ηθική. Αν ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος, τότε δεν υπόκειται
εκ φύσεως σε οποιαδήποτε εξωτερική δύναμη, είτε είναι ο Θεός, είτε είναι η
Εκκλησία, είτε το κράτος είτε η οικογένεια. Και δεδομένου ότι είναι έτσι από τη
φύση του, έχει το δικαίωμα να παραμείνει τέτοιος ...
Αν μπορούμε να πούμε ότι κάποιος άνθρωπος είναι ο συντάκτης
της σύγχρονης, μη - χριστιανικής και ά-θρησκης φιλοσοφίας των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, αυτός ο άνθρωπος είναι ίσως ο Ολλανδός νομικός του 17ου
αιώνα, ο Hugo Grotius (1583 - 1645). Ο Grotius έγραφε υπό την επήρεια των
θρησκευτικών πολέμων μεταξύ καθολικών και προτεσταντών, καθώς επίσης και των
εμπορικών πολέμων μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών, της Αγγλίας, της Ολλανδίας και
της Γαλλίας. Ήθελε να βρει έναν τρόπο ρύθμισης των πολέμων σύμφωνα με αρχές που
θα είναι καθολικά αποδεκτές. Όπως οι περισσότεροι άντρες της εποχής του, ήταν
Χριστιανός και μάλιστα έγραψε ένα δημοφιλές έργο, «Για την Αλήθεια της
Χριστιανικής Θρησκείας». Ωστόσο, στο έργο του με την μεγαλύτερη επιρροή,
σχετικά με το δίκαιο του πολέμου και της ειρήνης, άφησε να γλιστρήσει μια φράση
που θα μπορούσε να δείξει τον δρόμο για μια θεωρία διεθνούς δικαίου και
ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ήταν εντελώς ανεξάρτητη από τη χριστιανική ηθική ή
θεολογία: «Ακόμη και η βούληση ενός παντοδύναμου Όντος», έγραψε, «δεν μπορεί να
αλλάξει ή να καταργήσει το φυσικό νόμο, ο οποίος θα διατηρούσε την ισχύ του,
ακόμη και αν υποθέταμε το αδύνατο, ότι δεν υπάρχει Θεός ή ότι αυτός δεν
ενδιαφέρεται για τις ανθρώπινες υποθέσεις» (Prolegomena XI).
Σύμφωνα με τον Grotius, συνεπώς, το φυσικό δίκαιο είναι η
πιο αντικειμενική αλήθεια, πιο αντικειμενική, αν είναι δυνατόν, ακόμη και από
την ύπαρξη του Θεού ή την φροντίδα του Θεού για τον κόσμο. Ούτως εχόντων των
πραγμάτων, θεωρητικά, εάν ο φυσικός νόμος λέει ότι κάτι είναι σωστό, ενώ ο Θεός
λέει ότι είναι λάθος, πρέπει να επιμείνουμε στο φυσικό νόμο. Φυσικά, αν ο
φυσικός νόμος τελικά προέρχεται από τον Θεό, δεν θα υπάρχει ποτέ μια τέτοια
σύγκρουση μεταξύ Θείου και φυσικού δικαίου. Αλλά ο Grotius έρχεται εδώ να
εξετάσει τη δυνατότητα ενός κόσμου με το φυσικό νόμο, αλλά χωρίς τον Θεό.
Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Γαλλική Επανάσταση
Ας πάμε τώρα στη Γαλλική επανάσταση και την «Οικουμενική
Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη», που έγινε το θεωρητικό
υπόβαθρό της:
«Ι. Οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ελεύθεροι, με ίσα
δικαιώματα. Οι κοινωνικές διακρίσεις μπορούν να στηρίζονται μόνο σε δημόσιο
συμφέρον.
II. Σκοπός κάθε πολιτικής ένωσης αποτελεί η διατήρηση των
φυσικών και μη επιβληθέντων δικαιωμάτων των ανθρώπων. Τα δικαιώματα αυτά είναι
η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η αντίσταση στην καταπίεση.
III. Η αρχή της κάθε εξουσίας στηρίζεται στο έθνος. Κανένα
σώμα ανθρώπων και κανένα άτομο δεν μπορεί να ασκεί εξουσία που δεν προέρχεται
από εκεί.
IV. Ελευθερία σημαίνει την ικανότητα να κάνεις κάτι που δεν
βλάπτει τους άλλους.
V. Ο νόμος μπορεί να απαγορεύσει μόνο τις δράσεις που είναι
επιζήμιες για την κοινωνία ...».
Δεν υπήρχε καμία αναφορά στη Διακήρυξη για τα δικαιώματα των
γυναικών. Αλλά όσον αφορά τα δικαιώματα των Γυναικών και του Πολίτη (1791) ο
Olympe de Gouges έγραψε : " 1. Η γυναίκα γεννιέται ελεύθερη και είναι ίση
με τον άνδρα στα δικαιώματα ... 4. Η άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων της
γυναίκας δεν έχει κανένα όριο εκτός από την τυραννία του άντρα απέναντι της ...
17. Η ιδιοκτησία είναι κοινή ή
διαμοιράζεται εξίσου και στα δύο φύλα». Πάλι, στο «Μια Δικαίωση των Δικαιωμάτων
της Γυναίκας» (1792), η Mary Wollstonecraft αρνήθηκε ότι υπήρχαν ειδικές γυναικείες
αρετές : «Εγώ εδώ ρίχνω κάτω γάντι μου και αρνούμαι την ύπαρξη αρετών φύλου,
εκτός από την μετριοφροσύνη».
Ο Πάπας Πίος VI καταδίκασε τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου. Ειδικότερα, καταδίκασε την ιδέα της «απόλυτης ελευθερίας», μια
ελευθερία «η οποία όχι μόνο εξασφαλίζει στους ανθρώπους το δικαίωμα να μην
διαταραχθούν για τις θρησκευτικές τους απόψεις, αλλά και τους δίνει αυτή την
άδεια να σκεφτούν, να γράψουν, ακόμα και να εκτυπώσουν με πλήρη ατιμωρησία ό,τι
η πιο ατίθαση φαντασία μπορεί να προτείνει για τη θρησκεία. Είναι ένα τερατώδες
δικαίωμα ... «Γιατί ο Θεός», είπε ο Πάπας, «έχει επίσης δικαιώματα: Ποιο είναι
πιο αντίθετο με τα δικαιώματα του Δημιουργού Θεού ο οποίος περιορίζει την
ανθρώπινη ελευθερία με την απαγόρευση του κακού, από αυτήν την ελευθερία της
σκέψης και της δράσης που η Εθνοσυνέλευση αποδίδει στον άνθρωπο στην κοινωνία
ως αναφαίρετο δικαίωμα της φύσης;»
Υπάρχουν δύο καινοτομίες σε αυτήν την επαναστατική
φιλοσοφία. Πρώτον, η πηγή της εξουσίας στην κοινωνία δεν ανακηρύττεται ούτε ο
Θεός, ούτε η τυχόν υπάρχουσα πολιτική εξουσία, αλλά «το έθνος». Ως εκ τούτου,
τα έθνη θα πρέπει να θεωρηθούν ελεύθεροι παράγοντες με δικαιώματα και η πηγή
όλων των ιδιαίτερων δικαιωμάτων των κοινωνιών τους.
Αλλά τι είναι το έθνος; Η ουσία του έθνους και η πηγή των
δικαιωμάτων του, είναι αυτό που ο Ρουσσώ ονομάζει «Γενική Θέληση» - ένας πολύ
ασαφής όρος που ο καθένας μπορεί να ισχυριστεί ότι εκπροσωπεί. Ταυτόχρονα, αυτό
το «έθνος» ή η «Γενική Θέληση» αποδίδει στον εαυτό του την πιο πλήρη ισχύ, έτσι
ώστε «κανένα σώμα ανδρών και κανένα άτομο δεν μπορεί να ασκεί εξουσία που δεν
προέρχεται από εκεί». Αυτό καταστρέφει αμέσως την αρχή, όχι μόνο του βασιλιά,
αλλά και της Εκκλησίας - και μάλιστα, κάθε άλλου προσώπου και σώματος.
Η δεύτερη καινοτομία είναι η έννοια των «δικαιωμάτων» που δεν
μπορούν να διαταχθούν - δηλαδή, ούτε από τον Θεό ούτε από τον άνθρωπο. Ο
άνθρωπος , σύμφωνα με τη δήλωση, έχει το "δικαίωμα" να κάνει ό, τι
θέλει – με τον όρο να μη βλάπτει τους άλλους (άρθρο 4). Ωστόσο, αυτή η
τελευταία ιδιότητα δεν καταρτίστηκε και στην πράξη αγνοήθηκε πλήρως στη παράδοση
της γαλλικής επανάστασης. Έτσι ο άνθρωπος είναι κατ’ αρχήν ελεύθερος να κάνει
τα πάντα σε οτιδήποτε. Ο μόνος περιορισμός στην ελευθερία του είναι η ελευθερία
των άλλων ανθρώπων: το δικαίωμά τους να μην περιορίζεται από αυτόν.
Ανθρώπινα Δικαιώματα στον εικοστό αιώνα
Ο εικοστός αιώνας έφερε σημαντικές εξελίξεις στη φιλοσοφία
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η πιο σημαντική από αυτές ήταν ο εντοπισμός της
πηγής των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όχι στην κυρίαρχη εξουσία του κράτους ή του
έθνους - κράτους όπως διέταξε η γαλλική
Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά σε κάποια υπερεθνική σφαίρα. Γιατί
τα περισσότερα ανθρώπινα δικαιώματα είναι «οικουμενικά», δηλαδή έχουν συνταχθεί
με απόλυτα γενικούς όρους που ισχύουν για όλους τους άνδρες και τις γυναίκες.
Έτσι το να εντοπιστεί η υποχρεωτικότητά τους σε κάποια υπερεθνική ή μεταφυσική
σφαίρα, αλλά κυρίως σε έθνη ή κράτη που συχνά διαφωνούν μεταξύ τους, φαίνεται
παράλογο.
Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι αν ακολουθήσουμε αυτό το
επιχείρημα στη λογική του κατάληξη, φαίνεται να συνεπάγεται ότι όλα τα εθνικά
κράτη πρέπει να εγκαταλείψουν τα δικαιώματά τους και να τα παραδώσουν σε μια
παγκόσμια κυβέρνηση, η οποία από μόνη της μπορεί να διατυπώσει αμερόληπτα τα
ανθρώπινα δικαιώματα και να παρακολουθεί εάν αυτά τηρούνται. Η λογική αυτή
φαίνεται να ενισχύεται από τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, οι οποίοι απαξίωσαν
τον εθνικισμό και οδήγησαν στην δημιουργία των πρώτων διεθνών οργανισμών με
νομικές εξουσίες, έστω και σε εμβρυακή κατάσταση πάνω στα έθνη-κράτη – την Κοινωνία
των Εθνών και τα Ηνωμένα Έθνη.
Ένας από τους πρώτους που διατύπωσε αυτή την εξέλιξη ήταν ο
Βιεννέζος Εβραίος και καθηγητής νομικής, Hans Kelsen, στο έργο του, «Μια καθαρή
θεωρία του Νόμου». «Η ουσία της θεωρίας του», σύμφωνα με τον Michael Pinto -
Duschinsky, «ήταν ότι η υποχρέωση της τήρησης του νόμου δεν πηγάζει από την
εθνική κυριαρχία, αλλά από ένα θεμελιώδη κανόνα. Σε πρακτικό επίπεδο, αυτό
οδήγησε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο θέμα της υπεράσπισης του αυστριακού
συνταγματικού δικαστηρίου ως μέρος του αυστριακού συντάγματος και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο στην υποστήριξη της ιδέας ενός διεθνούς δικαστηρίου με την υποχρεωτική
δικαιοδοσία ως βασικό μέρος του έργου των Ηνωμένων Εθνών».
Ένας άλλος Εβραίος ακαδημαϊκός της Αυστρίας με την ίδια
παράδοση, ήταν ο Hersch Lauterpacht. Η διδακτορική του διατριβή συγχώνευσε το
ενδιαφέρον του στη νομολογία και το σιωνισμό με το επιχείρημα σχετικά με τις
εντολές που χορηγούνται από την Κοινωνία των Εθνών, πράγμα που σήμαινε ότι η
εντολή που δόθηκε στη Βρετανία να διοικήσει την Παλαιστίνη δεν δίνει στη
Βρετανία κυριαρχία. Μάλλον, αυτό είναι αρμοδιότητα, υποστήριξε Lauterpacht, της
Κοινωνίας των Εθνών, καθώς...
«Παρά την αποτυχία της Κοινωνίας των Εθνών για την πρόληψη
της Ναζιστικής επιθετικότητας, του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της
δολοφονίας της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα, ο Lauterpacht παρέμεινε να
υποστηρίζει την έννοια μιας διεθνούς έννομης τάξης. Πριν από τον πρόωρο θάνατό
του το 1960, υπηρέτησε ως δικαστής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Ο Lauterpacht
ήταν αφιερωμένος στην άποψη ότι τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα ήταν ανώτερα
από τους νόμους των κρατών και προστατεύονται με διεθνείς ποινικές κυρώσεις,
ακόμη και αν οι παραβιάσεις προβλέπονται από τις ισχύουσες εθνικές νομοθεσίες.
Συμβούλεψε τους Βρετανούς εισαγγελείς στη Νυρεμβέργη για το σκοπό αυτό. Μαζί με
έναν άλλο Εβραίο δικηγόρο από την περιοχή του Lviv της Ουκρανίας, τον Raphael
Lemkin, ο Lauterpacht είχε ένα σημαντικό ρόλο στο να περάσει από τη Γενική
Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων
Δικαιωμάτων το 1948. Η δημοσίευση από τον Lauterpacht το 1945, του «An
International Bill of Rights», είχε επίσης μια διαμορφωτική επιρροή στην
Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που συντάχθηκε το 1949 και
επικυρώθηκε το 1953.
«Η δημόσια φιλοσοφία του Lauterpacht βασίστηκε στην
πεποίθηση ότι τα άτομα έχουν δικαιώματα, τα οποία δεν προέρχονται από τα εθνικά
κράτη. Ήταν ένας διεθνιστής που σε όλη του τη ζωή, είχε μια δυσπιστία για την
κρατική κυριαρχία η οποία αντανακλούσε την επιθετικότητα και τις αδικίες που
διαπράττονται από τα εθνικά κράτη και τις καταστροφές των δύο παγκοσμίων
πολέμων».
Ωστόσο, όπως ορθώς επισημαίνει ο Pinto - Duschinsky, ενώ η
«διεθνής διαιτησία μπορεί να είναι ένας πρακτικός και ειρηνικός τρόπος για την
επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρών, .. τα διεθνή δικαστήρια που διεκδικούν
δικαιοδοσία πάνω σε μεμονωμένες χώρες δεν συνυπάρχουν άνετα με τις έννοιες της
εθνικής κυριαρχίας...»
………Παρά το γεγονός αυτό, και παρά την τρομερή καταστροφή και
την αφαίμαξη που προκλήθηκε από την ιδέα της θετικής ελευθερίας κατά την
περίοδο 1917-1945, το 1948 τα Ηνωμένα Έθνη δημοσίευσαν την Οικουμενική
Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οποία δήλωνε : «Όλοι οι άνθρωποι
γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι
προικισμένα με λογική και συνείδηση και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους
με πνεύμα αδελφοσύνης». Η δήλωση ανέφερε ότι «η αναγνώριση της εγγενούς
αξιοπρέπειας και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων όλων των μελών της
ανθρώπινης οικογένειας, αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και
της ειρήνης στον κόσμο». Αν και αυτό ακούγεται αρκετά ανώδυνο, ακόμη και μια
επιφανειακή ανάγνωση της ιστορίας από το 1789 θα πρέπει να είχε πείσει εκείνους
που συνέταξαν τη δήλωση να είναι πιο συγκεκριμένοι και προσεκτικοί σχετικά με
την έννοια των λέξεων «ελευθερία » και «δικαιώματα». Θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι
πολύ παρόμοιες δηλώσεις είχαν οριστεί ως τα θεμέλια της Γαλλικής Επανάστασης
και σχεδόν κάθε άλλη αιματηρή επανάσταση μέχρι και η ρωσική επανάσταση, η οποία
εκείνη τη στιγμή ακόμα κατέστρεφε εκατομμύρια ψυχές στο όνομα του «πνεύματος
της αδελφότητας»...
Μιλώντας για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο πλαίσιο του
παγκόσμιου καπιταλισμού, ο John Gray γράφει : «Οι φιλοσοφικές βάσεις αυτών των
δικαιωμάτων είναι πρόχειρες και επιπόλαιης κατασκευής. Δεν υπάρχει καμία
αξιόπιστη θεωρία κατά την οποία οι συγκεκριμένες ελευθερίες του απελευθερωμένου
καπιταλισμού έχουν το κύρος των οικουμενικών δικαιωμάτων. Οι πιο πιθανές
αντιλήψεις για τα δικαιώματα δεν στηρίζονται σε ιδέες του δέκατου έβδομου αιώνα
περί ιδιοκτησίας, αλλά στις σύγχρονες έννοιες της αυτονομίας. Ακόμη και αυτές
δεν είναι έχουν οικουμενική ισχύ. Συλλαμβάνουν μόνο την εμπειρία των πολιτισμών
και των ατόμων για τα οποία η άσκηση της προσωπικής επιλογής είναι πιο
σημαντικό το γεγονός παρά η κοινωνική συνοχή, ο έλεγχος των οικονομικών
κινδύνων από οποιοδήποτε άλλο συλλογικό καλό.
«Στην πραγματικότητα, τα δικαιώματα δεν είναι ποτέ η
κατώτατη γραμμή σε ηθική ή πολιτική θεωρία - ή πρακτική. Πρόκειται για
συμπεράσματα, κατάληξη αποτελεσμάτων
μεγάλων αλυσίδων συλλογισμού από κοινά αποδεκτές αρχές. Τα δικαιώματα έχουν
μικρή εξουσία ή στο περιεχόμενό τους υπάρχει η απουσία μιας κοινής ηθικής ζωής.
Πρόκειται για συμβάσεις που είναι ανθεκτικές μόνο όταν εκφράζουν μια ηθική
συναίνεση. Όταν η ηθική διαφωνία είναι βαθιά και ευρεία μια έκκληση στα «δικαιώματα»
δεν μπορεί να την επιλύσει. Στην πραγματικότητα, μπορεί να κάνει μια τέτοια σύγκρουση
επικίνδυνα ανεξέλεγκτη.
«Το να αποβλέπουμε στα δικαιώματα ως διαιτητές σε βαθιές
συγκρούσεις - αντί να επιδιώκουμε να τις μετριάσουμε μέσα από πολιτικούς
συμβιβασμούς - είναι μια συνταγή για έναν χαμηλής έντασης εμφύλιο πόλεμο...»
Υπάρχει ένα εύλογο επιχείρημα ότι η φιλοσοφία των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων εφευρέθηκε από τους μαρξιστές ως ένας άλλος τρόπος για να
υπονομευθεί η δυτική κοινωνία μετά την αποτυχία της να καταρρεύσει όπως είχε
προβλέψει ο Μαρξ. Έτσι, όπως γράφει ο Bernard Connolly, το 1923 ένας του
ιδρυτής της περιώνυμης Σχολής της Φρανκφούρτης (την «μητέρα» της ‘πολιτικής ορθότητας’), ο Willi Munzenberg, έβλεπε την αποτυχία του ‘αστικού
προλεταριάτου’ να εξαπολύσει επιτυχείς επαναστάσεις στις οικονομικά
ανεπτυγμένες χώρες με τον τρόπο που πρόβλεπε ο Μαρξ. Για να αντιμετωπιστεί αυτή
η αδυναμία ήταν απαραίτητο, διακήρυξε , «να οργανώσουμε τους διανοούμενους και
να τους χρησιμοποιήσουμε για να κάνουν τον δυτικό πολιτισμό να βρωμάει. Μόνο
τότε, αφού έχουν θα καταστραφεί όλες οι αξίες του και θα έχουν κάνει τη ζωή
αδύνατη, θα μπορούμε να επιβάλουμε τη δικτατορία του προλεταριάτου». Να διαφθείρουμε
τις αξίες του δυτικού πολιτισμού σήμαινε υπονομευθούν και εν τέλει να τεθούν εκτός
νόμου όλα τα θεσμικά όργανα, οι παραδόσεις, οι δομές και οι τρόποι σκέψης (τα «εργαλεία
καταπίεσης»), τα οποία υποστηρίζουν αυτόν τον πολιτισμό. Μόλις η εθνική
κυριαρχία και η πολιτική νομιμοποίηση βγουν από τη μέση, θα είναι πολύ πιο
εύκολο για μια κεντρική, ανεύθυνη και επιβλαβή («πολιτικώς ορθή») κυβέρνηση να
κηρύξει εκτός νόμου όλα τα άλλα θεμέλια του πολιτισμού».
Η Melanie Phillips (βρετανίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας) έχει υιοθετήσει την σκέψη του Connolly,
χαρακτηρίζοντας την επίθεση της φιλοσοφίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον
παραδοσιακό χριστιανικό πολιτισμό στη Βρετανία ως «πολιτιστικό μαρξισμό», τη
συνέχιση της μαρξιστικής επανάστασης με άλλα μέσα μετά από την πτώση του
Τείχους του Βερολίνου το 1989:
«Καθώς ο κομμουνισμός κατέρρεε αργά, εκείνοι που βρίσκονταν
στην άκρα Αριστερά και παρέμεναν εχθρικοί προς το δυτικό πολιτισμό, βρήκαν έναν
άλλο τρόπο για να πετύχουν το στόχο τους να τον κατεδαφίσουν.
«Αυτό είναι που μπορεί να ονομαστεί «πολιτιστικός
μαρξισμός». Βασίζεται στην αντίληψη ότι αυτό που κρατά μια κοινωνία μαζί είναι
οι πυλώνες του πολιτισμού της: οι δομές και οι θεσμοί της εκπαίδευσης, της
οικογένειας, του δικαίου, των μέσων ενημέρωσης και της θρησκείας. Μεταμορφώστε
τις αρχές και έτσι θα μπορείτε να καταστρέψετε την κοινωνία που έχουν
διαμορφώσει.
«Η βασική αντίληψη αναπτύχθηκε κυρίως από τον Αντόνιο
Γκράμσι, έναν Ιταλό μαρξιστή φιλόσοφο. Η σκέψη του παρελήφθη από τους
φανατικούς της δεκαετίας του ‘60 - που είναι, φυσικά, η γενιά που κατέχει την
εξουσία στη Δύση σήμερα.
«Ο Γκράμσι κατανόησε ότι η εργατική τάξη δεν θα ξεσηκωθεί
μέχρι να καταλάβει τους μοχλούς της “παραγωγής, της διανομής και της ανταλλαγής”,
όπως είχε προφητέψει ο κομμουνισμός. Τα οικονομικά δεν
ήταν ο δρόμος προς την επανάσταση.
«Πίστευε, αντίθετα, ότι η κοινωνία θα μπορούσε να ανατραπεί
αν οι αξίες που την θεμελιώνουν μπορούσαν να διαμορφωθούν στην αντίθετη μορφή
τους : αν οι βασικές αρχές της αντικατασταθούν από αυτές εκείνων των ομάδων που
θεωρούνται ότι είναι ‘outsiders’
(εκτός του κατεστημένου) ή που παραβιάζουν ενεργά τους ηθικούς κώδικες της
κοινωνίας.
«Έτσι, πρότεινε μια “μακρά πορεία μέσα στους θεσμούς” για να
καταλάβει τις ακροπόλεις του πολιτισμού και να τις μετατρέψει σε μια συλλογική
πέμπτη φάλαγγα, που θα υπονομεύοντας εκ των έσω και αντιστρέφοντας όλες τις
βασικές αξίες της κοινωνίας.
«Η στρατηγική αυτή έχει πραγματοποιηθεί μέχρι κεραίας.
«Η πυρηνική οικογένεια έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό. Η
παρανομία μετατράπηκε από στίγμα σε «δικαίωμα». Το τραγικό μειονέκτημα της ζωής
χωρίς πατέρα επαναπροσδιορίστηκε ως μια ουδέτερη «επιλογή τρόπου ζωής».
«Η εκπαίδευση ναυάγησε, και η καρδιά της που είναι η
μετάδοση ενός πολιτισμού στις επόμενες γενιές αντικαταστάθηκε από την ιδέα πως
αυτά που τα παιδιά ήδη γνώριζαν, ήταν ανώτερες αξίες που οι ενήλικοι πάσαραν
πάνω τους.
«Το αποτέλεσμα αυτής της “παιδοκεντρικής” προσέγγισης
διέδωσε την αγραμματοσύνη και την άγνοια και διάβρωσε την ικανότητα για
ανεξάρτητη σκέψη.
«Ο νόμος και τάξη ομοίως υπονομεύτηκαν, με τους εγκληματίες
να θεωρούνται ότι είναι πέρα από την τιμωρία, δεδομένου ότι ήταν “θύματα” της
κοινωνίας και η λήψη ναρκωτικών σιωπηλά ενθαρρύνθηκε από μια εκστρατεία
δυσφήμισης των νόμων κατά των
ναρκωτικών.
«Η ατζέντα των “δικαιωμάτων” - κοινώς γνωστή ως “πολιτική
ορθότητα” – αναποδογύρισε την ηθική δικαιολογώντας και ομαλοποιώντας (κάνοντας
κανονικά) κάθε παράπτωμα αυτο-προσδιοριζόμενων ομάδων “θυμάτων” με το σκεπτικό
ότι δεν μπορεί ποτέ να θεωρηθεί υπεύθυνο για ό, τι έκανε ένα τέτοιο “θύμα”».
«Ο “φεμινισμός”, ο “αντιρατσισμός” και τα “δικαιώματα των
ομοφυλοφίλων” έκαναν τους χριστιανούς να είναι οι εχθροί της (νέας) ευπρέπειας
που αναγκάζονταν πλέον να κάνουν ακροβατικά για να αποδείξουν την αρετή τους.
«Όλα αυτά μέσω ενός διανοητικού παραμορφωτικού καθρέπτη που
στηρίζεται στην πεποίθηση ότι ο κόσμος χωρίζεται σε “δυνατούς” (οι οποίοι είναι
υπεύθυνοι για όλα τα κακά πράγματα) και “καταπιεσμένους” (οι οποίοι δεν είναι
υπεύθυνοι για τίποτα).
«Αυτή είναι ένα μαρξιστικό δόγμα. Αλλά το πόσο η μαρξιστική
σκέψη έχει εισχωρήσει, εν αγνοία του, ακόμη και μέσα στο σύστημα, φάνηκε από
την εκπληκτική παρατήρηση που έγινε το 2005 από τον τότε ανώτερο άρχοντα του
νόμου, τον Λόρδο Bingham, ότι το δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα αφορά την
προστασία των “καταπιεσμένων” μειονοτήτων από το πλειοψηφία ...
«Όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, είπαμε ότι αυτό ήταν το
τέλος της μαρξιστικής ιδεολογίας. Κάναμε τρομερό λάθος.
«Το Σιδηρούν Παραπέτασμα απλά αντικαταστάθηκε από μια
σιδερογροθιά στα χρώματα του ουρανίου τόξου, με την οποία οι πολιτιστικοί μας
κομισάριοι κάνουν σκόνη κάθε απαγορευμένη συμπεριφορά και στάση, προκειμένου να
αναμορφώσουν την δυτική κοινωνία σε ένα μετα-δημοκρατικό, μετα-χριστιανικό,
μετά ηθικό μόρφωμα. Ο Λένιν θα χαμογέλασε ...»
ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πηγή
