Περεστρόικα= Ανασυγκρότηση
Μ΄ αυτήν συνέδεαν το όνομα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, την
κατάρρευση του κομμουνισμού και το τέλος του «ψυχρού πολέμου». Ωστόσο
για τους κατοίκους της Σοβιετικής Ένωσης οι μεταρρυθμίσεις του
Γκορμπατσόφ δεν τελείωσαν μόνο με την κατάρρευση του κουμμουνιστικού
καθεστώτος, αλλά και της οικονομίας και με τη διάλυση της χώρας. Είκοσι
χρόνια αργότερα πολλούς τους βασανίζει το ερώτημα – υπήρχε άραγε για τη
Σοβιετική Ένωση άλλος δρόμος;
Ο Γκορμπατσόφ έλπιζε να
«γιατρέψει» κάπως την οικονομία με τη βοήθεια των δυτικών δανείων και
τεχνολογιών. Στη χώρα αναπτύχθηκε το συνεταιριστικό κίνημα –
εμφανίστηκαν μικροί ατομικοί επιχειρηματίες, κατασκευάζονταν μεικτές
επιχειρήσεις με την προσέλκυση κεφαλαίου από το εξωτερικό. Στο λαό
επέτρεψαν να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του, μεταξύ άλλων και στα ΜΜΕ
και ακόμα να απεργεί.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι
όλα πάνε καλά. Ωστόσο η σχεδιασμένη οικονομία με κανένα τρόπο δεν
μπορούσε να καταστεί αποδοτική. Η χώρα ζούσε σε συνθήκες ολοκληρωτικής
έλλειψης, τα ράφια των καταστημάτων ήταν άδεια. Γι΄αυτό κατά το 1990 ήδη
έγινε λόγος για πέρασμα στην οικονομία της ελεύθερης αγοράς, οι δε
πολιτικές μεταρρυθμίσεις κατέληξαν σε αντικομμουνιστικές εκδηλώσεις.
Οξύνθηκαν οι χρόνιες εθνικές διενέξεις στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν,
στη Γεωργία και τη Μολδαβία. Άρχισαν να απαιτούν κυριαρχία οι
Δημοκρατίες της Κ. Ασίας και της Βαλτικής. Και σύντομα, μετά την
υπογραφή το 1991 των συμφωνιών της Μπελοβέζας, τερματίστηκε και η ίδια η
Σοβιετική Ένωση.
Για το ότι άλλη εναλλακτική λύση
από την ανασυγκρότηση δεν υπήρχε, ούτε σήμερα δεν αμφιβάλλει η
πλειονότητα των εμπειρογνωμόνων. Όμως κατά την άποψη του Αλεξέι
Μακάρκιν, η ανασυγκρότηση έπρεπε να είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα:
-
Στην περίοδο της ανασυγκρότησης του Γκορμπατσόφ μόνο μιά εναλλακτική
λύση υπήρχε – το καθεστώς να γίνει ακόμα πιό αντιδραστικό. Μπορούσαν να
κλείσουν τα κανάλια πληροφόρησης για τη Δύση. Μπορούσε να συνεχιστεί το
κυνηγητό των εξοπλισμών. Όμως σε τέτοια περίπτωση θα είχαμε κάτι
παρόμοιο με τη Γιουγκοσλαβία – τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των πρώην
Δημοκρατιών. Μπορούμε να πούμε ότι οι ευκαιρίες για εναλλακτικές λύσεις
της ανασυγκρότησης του Γκορμπατσόφ είχαν χαθεί νωρίτερα. Στα τέλη της
δεκαετίας του ΄70, π.χ., υπήρχε ομάδα, η οποία πρότεινε ανελικτικές
μεταρρυθμίσεις. Όμως απορρίφθηκαν, παρόλο που η ανάγκη τους ήταν αισθητή
στη χώρα.
Η ανασυγκρότηση και η ΕΣΣΔ έμειναν στο
παρελθόν. Στο παρόν είναι η Ρωσία και οι εταίροι της, πολλοί από τους
οποίους τον τελευταίο καιρό επανορθώνουν ενεργά τις διασπασμένες
οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με τη Μόσχα. Όμως και το παρελθόν
πρέπει να το ξέρουμε, για να μην επαναληφθούν τα ξένα λάθη.
