Το καθολικό της Μονής του Ακαταλήπτου, σημερινό Καλεντέρχανε Τζαμί, που βρίσκεται κοντά στο υδραγωγείο του Ουάλεντος, αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα μνημείου της Κωνσταντινούπολης: πάνω από χίλια χρόνια ιστορία και πολλαπλές οικοδομικές και διακοσμητικές φάσεις, παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάγνωσή του. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική μετά τρούλου, η οποία έχει μετατραπεί σε σταυροειδή ναό μετά τρούλου. Το μνημείο μαρτυρείται έμμεσα στις πηγές ήδη τον 7ο αιώνα, άμεσα για πρώτη φορά την εποχή των Κομνηνών, τον 11ο, και πιο συστηματικά τους επόμενους αιώνες. Μετά την Άλωση γνώρισε πολλές χρήσεις, ενώ σε τζαμί μετατράπηκε τον 18ο αι. Η ενασχόληση με το μνημείο (1966-1978) έφερε στο φως επιγραφές που αναφέρουν ότι η εκκλησία της μονής ονομάζεται Παναγία Κυριώτισσα, ενώ παράλληλα κατέδειξε ότι στπ κομνήνειο κτίριο έχουν ενσωματωθεί τμήματα από αρκετά παλαιότερα οικοδομήματα, ένα λουτρό του 4ου αιώνα δύο πρώιμες βασιλικές και ένας ημιτελής ναός του 8ου αι. Κατά τη διάρκεια των εργασιών ανακαλύφτηκαν επίσης ψηφιδωτή παράσταση της Υπαπαντής, που χρονολογήθηκε αρχικά στα προεικονομαχικά χρόνια και εν τέλει στον 9ο αι., αλλά και τοιχογραφίες που απεικονίζουν τον άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, και υποδηλώνουν ότι το μνημείο χρησιμοποιήθηκε και από τους καθολικούς στα χρόνια της Λατινοκρατίας (1204-1261
Παμμακάριστος (Fethiye Camii)
H μονή της Παναγίας Παμμακαρίστου πρέπει να ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα (κατ' άλλους τον 11ο) πιθανότατα από την οικογένεια των Κομνηνών, ενώ ανακαινίστηκε περί το 1294 από τον πρωτοστράτορα Μιχαήλ Γλαβά Ταρχανειώτη. Ο Ταρχανειώτης τάφηκε εκεί στο παρεκκλήσιο που έχτισε η χήρα του Μαρία μετά τον θάνατό του, στις αρχές του 14ου αιώνα. Από το 1456 ως το 1587 η Παμμακάριστος αποτέλεσε έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ενώ το 1587 μετατράπηκε σε τέμενος. Το παρεκκλήσιο, με τα λιγοστά, αλλά εξαιρετικής τέχνης σωζόμενα ψηφιδωτά του, έχει συντηρηθεί και αποκατασταθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Το καθολικό λειτουργεί ακόμα ως τζαμί, ενώ το παρεκκλήσι ως μουσείο
Μονή Μυρελαίου - Bodrum Camii
Πριν το 920, ο Ρωμανός Α΄ Λεκαπηνός κατασκεύασε στη δυτική πλευρά της αγοράς του Ταύρου, πάνω στα ερείπια ενός κυκλικού κτίσματος του 5ου αι., ένα μέγαρο. Στα χρόνια της βασιλείας του (920-944), αφού έχτισε στον ίδιο περίβολο και ναό, μετέτρεψε το συγκρότημα σε γυναικείο μοναστήρι, στη Μονή Μυρελαίου. Ο Ρωμανός τάφηκε εκεί, όπως και σχεδόν όλα τα μέλη της οικογένειάς του. Στα χρόνια των Παλαιολόγων, η μονή επισκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε ξανά ως χώρος αυτοκρατορικών ταφών. Στα τέλη του 15ου αι. μετατράπηκε σε τζαμί. Σήμερα από το συγκρότημα σώζεται ο ναός και μία κυκλική κινστέρνα, η οποία ανακαλύφτηκε το 1930. Ο ναός είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο και στο υπόγειό του υπάρχει κρύπτη που αρχιτεκτονικά αναπαράγει τον όροφο και η οποία ευθύνεται για το τουρκικό όνομα του μνημείου, Μπόντρουμ Τζαμί. Πρόκειται για κτίσμα εξαίρετης αρχιτεκτονικής που έχει όμως υποστεί διάφορες καταστροφές: κάηκε τουλάχιστον δύο φορές το 1784 και το 1911 ενώ υπέστη μία αποτυχημένη επισκευή στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μετά την τελευταία του επισκευή το 1986 χρησιμοποιείται και πάλι ως τέμενος, ενώ η κινστέρνα του, που επισκευάστηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, χρησιμοποιείται για εμπορικούς σκοπούς.
Αγία Θεοδοσία - Gül Camii (Το τέμενος των ρόδων)
Το τέμενος των ρόδων βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων περίπου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Πρόκειται για μεγάλο οικοδόμημα το οποίο οι περισσότεροι μελετητές το ταυτίζουν με το καθολικό της μονής της Αγίας Θεοδοσίας και κάποιοι με την εκκλησία του Χριστού Ευεργέτη. Το αρχικό χτίσμα έχει χρονολογηθεί από τους περισσότερους μελετητές στον 9ο αι. και από άλλους στον 11ο. Μετά από την Άλωση ο ναός χρησίμευσε ως αποθήκη του ναυστάθμου και στα τέλη του 16ου αιώνα μετατράπηκε σε τέμενος.
'Αγιος Ιωάννης Πρόδρομος εν Τρούλω (Hırami Ahmet Paşa Mescidi)
Πρόκειται για μικρό σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό, που έχει χρονολογηθεί τον 12ο αιώνα και βρίσκεται πολύ κοντά στην Παμμακάριστο. Εικάζεται ότι είναι απομεινάρι της Μονής Ιωάννου Προδρόμου εν Τρούλω, η οποία ήταν σε λειτουργία και μετά την Άλωση. Ο ναός από το 1520 μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το 1960, μετά από περίοδο ερήμωσης, αναστηλώθηκε και έκτοτε λειτουργεί και πάλι ως τέμενος. Το 2008 σε συνέδριο ανακοινώθηκε ότι ο ναός ήταν ιδιωτικό ταφικό παρεκκλήσιο που χρονολογείται από τον 9ο ή 10ο αι και δεν σχετίζεται με τη Μονή Ιωάννου Προδρόμου.
http://www.phorum.gr/viewtopic.php?t=219555&p=3917363
σχόλιο Χάρη Καρολίδη: Την Αγια Θεοδοσία την έκτισε ο Βασίλειος β ο Βουλγαροκτονος και ήταν η τελευταία εκκλησία που πήγε προσκυνητής ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος παραμονή της Αλώσεως καθόσον την επόμενη 29 Μάιου ήταν η εορτή της Άγιας Θεοδοσίας <που να το φανταζόταν ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτονος ότι την ημέρα της εορτής της εκκλησιάς που έκτισε θα ήταν και η τελευταία μέρα της Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας . Ο ναός ονομάστηκε <gul cami > δηλαδή τζαμί των τριαντάφυλλων γιατί την ημέρα της άλωσης 29/05/1453 οι τούρκοι τον βρήκαν επειδή πανηγύριζε στολισμένο μέσα και έξω από πάνω μέχρι κάτω με τριαντάφυλλα
Χ.Καρολιδης Έκτακτο Παράρτημα
