ΤΟΥ ΤΑΚΗ Α. ΣΑΛΚΙΤΖΟΓΛΟΥ*
Η ιστοριογραφία της Επανάστασης του '21 σχεδόν αγνοεί τη συμμετοχή των Μικρασιατών στον Αγώνα του Γένους.
Αλλά η Ελληνική Επανάσταση δεν ήταν τοπικό ιστορικό γεγονός, πελοποννησιακό, ρουμελιώτικο ή νησιώτικο.
Ηταν ξεσηκωμός πανελλήνιος, στον οποίο μετείχαν όλοι οι Ελληνες, προσφέροντας ό,τι μπορούσε ο καθένας, ο κάθε τόπος, ο κάθε Ρωμιός της υπόλοιπης Ελλάδας ή της Διασποράς. Συμμετείχαν οι Επτανήσιοι, οι Θρακομακεδόνες, οι Κρητικοί, οι Δωδεκανήσιοι, οι Κωνσταντινουπολίτες, οι Κύπριοι, ακόμη και Ελληνες της Κορσικής.
Οι Ελληνες της Μικράς Ασίας, της Ιωνίας, του Πόντου και της Καππαδοκίας δεν ήταν δυνατόν να απουσιάσουν από το Μεγάλο Αγώνα του Εθνους. Η Φιλική Εταιρεία είχε έγκαιρα στείλει σε πολλές πόλεις της Μικράς Ασίας τους «Αποστόλους» της, οι οποίοι φρόντισαν να μυήσουν έναν αρκετά μεγάλο αριθμό Ρωμιών στο μεγάλο μυστικό.
Οι Μικρασιάτες δεν υπήρξαν μόνο τα θύματα της εκδικητικής μανίας των Τούρκων, που ξέσπαγαν κατά την Επανάσταση του '21 επάνω στον άμαχο πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης με σφαγές, διώξεις και εξανδραποδισμούς. Είχαν και σπουδαία ενεργητική συμμετοχή στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, που εκδηλώθηκε με την εθελοντική στράτευση μεγάλου αριθμού από αυτούς στα επαναστατικά στρατιωτικά σώματα, τη συγκρότηση ιδιαίτερου στρατιωτικού σχηματισμού, που ονομάστηκε Ιώνιος Φάλαγξ (ή Φάλαγξ της Ιωνίας), και την ηρωική συμμετοχή τους στις μάχες που δόθηκαν σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα.
Οι περισσότεροι Μικρασιάτες αγωνιστές του '21 κατάγονται από τις Κυδωνίες, τη Σμύρνη και τη δυτική Μικρά Ασία, πολλοί όμως ήταν και οι καταγόμενοι από την Καππαδοκία και τον Πόντο. Απέκρυπταν τα πραγματικά τους ονόματα, από φόβο μήπως ξεσπάσουν αντίποινα κατά των συγγενών τους στη Μικρά Ασία, και φρόντιζαν να δηλώνουν ως επώνυμο τον τόπο προέλευσής τους.
Ετσι, έχουμε επίθετα πατριδωνυμικά, δηλαδή απλά και μόνο δηλωτικά της πατρίδας τους, όπως π.χ. Σμυρνιός, Σμυρνιώτης ή Σμυρναίος, Αϊβαλιώτης ή Κυδωνιάτης, Μοσχονησιώτης, Βουρλιώτης, Καισαρέας, Τραπεζούντιος, και εκατοντάδες άλλα που δήλωναν Ανατολίτες ή Καραμανλήδες.
Οι Αϊβαλιώτες ήταν οι πρώτοι που έφτασαν στην κυρίως Ελλάδα. Προσχώρησαν αμέσως στις άτακτες στρατιωτικές ομάδες διάφορων οπλαρχηγών και καπεταναίων ή συγκρότησαν αυτοτελείς στρατιωτικούς σχηματισμούς, αποτελούμενους μόνο από Αϊβαλιώτες, όπως του Χατζή Αποστόλη, του Δημ. Καπανδάρου, που, όντας επικεφαλής ενός σώματος τριακοσίων Κυδωνιέων, αγωνίστηκε κατά του Δράμαλη, του Κωνσταντίνου Αϊβαλιώτη κ.ά. Κυδωνιάτης ήταν ο Δημήτριος Μοσχονησιώτης, που πρώτος αυτός εκπόρθησε το κάστρο του Παλαμηδίου στις 30 Νοεμβρίου του 1822. Ανάμεσα στους Αϊβαλιώτες ξεχωρίζουν οι ηρωικοί πέντε αδελφοί Πίσσα, ένας από τους οποίους, ο Ευστράτιος, στα «Απομνημονεύματά» του υπολογίζει τους πεσόντες στις διάφορες μάχες Κυδωνιείς σε πέντε χιλιάδες.
Μετά τις Κυδωνίες έρχεται η προσφορά της Σμύρνης. Σε αρκετές εκατοντάδες, ίσως και σε χιλιάδες, πρέπει να ανέρχονται οι Σμυρναίοι αγωνιστές. Μόνο με τα πατριδωνυμικά επίθετα Σμυρναίος, Σμυρνιός, Σμυρνιώτης, Σμυρνιωτάκης κ.λπ., ευρέθησαν 184 αγωνιστές, χωρίς να υπολογιστούν όσοι άλλοι δήλωσαν το κανονικό τους επίθετο και παράλληλα δήλωσαν ως τόπο καταγωγής τους τη Σμύρνη. Και βεβαίως στους Σμυρνιούς θα πρέπει να προστεθούν οι Μπουρνοβαλήδες, οι Κουκλουτζαλήδες, οι Νηφιώτες, οι Βουρλιώτες, οι Τσεσμελήδες κ.ά. Σμυρνιός ήταν ο Γιαννακός Καρόγλου, ο επικεφαλής της Ιωνικής Φάλαγγας, που συγκροτήθηκε αποκλειστικά από Μικρασιάτες και αποτέλεσε ένα ανεξάρτητο επαναστατικό σώμα που πολέμησε κατά του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, με τον Καραϊσκάκη στη μάχη της Αράχοβας, και αλλού. Από την Καππαδοκία ήταν ο Χατζησάββας Καισαρέας, Ελληνας που εγκατέλειψε το τάγμα των γενίτσαρων, όπου τον είχε κατατάξει το παιδομάζωμα, και κατέφυγε στην Ελλάδα για να καταταγεί στο σώμα του Πλαπούτα και να ανδραγαθήσει. Οι Πόντιοι της Τραπεζούντας αντιπροσωπεύονται από ένα σημαντικό αριθμό αγωνιστών, που δήλωναν Τραπεζανλήδες, Γκιουμουσχανετζήδες (από την Αργυρούπολη) ή γενικώς Καραντενιζλήδες (Μαυροθαλασσίτες).
Τέλος, στους Μικρασιάτες οφείλεται η επιτυχία της πρώτης προσπάθειας για δημιουργία ακομμάτιστου εθνικού στρατιωτικού σχηματισμού, που έπειτα, βέβαια, από πολλές και κοπιώδεις προσπάθειες κατέληξε στη δημιουργία τακτικού στρατού. Η δημιουργία τακτικού στρατού στην επαναστατημένη Ελλάδα δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τη συμμετοχή των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
Ολους αυτούς πρέπει να τους θυμόμαστε και κάποτε να τους τιμήσουμε ξεχωριστά.
* Νομικός, συγγραφέας του βιβλίου «Η Μικρά Ασία στην Επανάσταση του 1821» (εκδ. Ιδρ. Μείζ. Ελληνισμού).
Από Χάρη Καρολίδη
πηγή
