Μία έκθεση για την
Τουρκία, το σήμερα αλλά και το αύριο αυτής της χώρας έχει πάντα
ενδιαφέρον για την Ελλάδα. Πόσο μάλλον όταν αυτή προέρχεται από τις ΗΠΑ και από μία επιτροπή στην οποία επικεφαλής έχει τοποθετηθεί η γνωστή στα Βαλκάνια κι όχι μόνο Μαντλίν Ολμπράϊτ. Τα συμπεράσματα που βγαίνουν απ΄ αυτή την έκθεση δεν είναι όλα ευχάριστα για την Τουρκία. Αντιθέτως. Η εικόνα της διαρκώς "απογειωμένης" Τουρκίας έχει αρχίσει να “θαμπώνει” και οι κίνδυνοι ειδικά στον τομέα της οικονομίας είναι υπαρκτοί.
Το “Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων” στο οποίο εκτός από την Ολμπράϊτ, συμμετέχουν πολλά και δυνατά ονόματα που έχουν γνώσεις και επιρροή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική , μελέτησε από τον περασμένο Μαϊο έως και πριν από μερικές εβδομάδες τη Τουρκία και κυρίως το μέλλον της και τις σχέσεις που θα μπορεί ή θα πρέπει να έχει η Αμερική μ΄ αυτή τη χώρα.
Ποιοι συμμετέχουν σ΄ αυτό το συμβούλιο; Δείτε μερικές από τις υπογραφές
Μετά τα πρώτα εισαγωγικά κεφάλαια ,όπου ασφαλώς αναγνωρίζεται η μεταμόρφωση και άνοδος της Τουρκίας σ΄ όλα σχεδόν τα επίπεδα επί εποχής Ερντογάν, επισημαίνονται πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία που δείχνουν ότι και η Τουρκία έχει θέμα. Και είναι σε ορισμένα σημεία εντυπωσιακές οι ομοιότητες των προβλημάτων,όπως κι εμείς τα βιώσαμε -χωρίς να τα καταννοούμε- την εποχή της μεγάλης φούσκας των πάντων. Την περίοδο των κυβερνήσεων Σημίτη δηλαδή.
Το κείμενο της έκθεσης είναι πολύ μεγάλο. Σήμερα παρουσιάζουμε περιληπτικά ένα μέρος της και αύριο θα επανέλθουμε.
Ποια είναι λοιπόν τα “αγκάθια” που “τραυματίζουν” και τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ; Σύμφωνα με την ομάδα υψηλότατου επιπέδου που συνέταξε την έκθεση:
•Πρώτα απ΄ όλα ο προβληματισμός εκφράζεται για την οικονομία της. Μπορεί να παραδέχονται οι Αμερικανοί ότι η Τουρκία πραγματικά μεταμορφώθηκε τα τελευταία 10-15 χρόνια όμως δεν κρύβουν τις ανησυχίες τους επισημαίνοντας:
“Στο οικονομικό μέτωπο, οι κίνδυνοι παραμονεύουν για τη Τουρκία, της καταναλωτικής ανάπτυξης, η οποία έχει οδηγήσει σ΄ ένα μεγάλο και αυξανόμενο έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές...Κίνδυνοι υπάρχουν και λόγω των ισχυρών δεσμών της με τις προβληματικές οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.
•Στην εξωτερική της πολιτική οι συντάκτες της έκθεσης εμφανίζονται επιφυλακτικοί για τις θέσεις που κατά καιρούς έχει πάρει η Τουρκία, οι οποίες όπως λένε δεν είναι πάντα κατανοητές. Επισημαίνουν ότι η Άγκυρα έχει γίνει πιο “φιλική” προς την Ουάσινγκτον σε θέματα όπως το Ιράν και η Συρία, αλλά είναι σαφείς οι επιφυλάξεις τους.
Χρησιμοποιούν μάλιστα τη λέξη “δυσπιστία” για να περιγράψουν κάποιες φάσεις των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας .Και υποστηρίζουν ότι αυτή η δυσπιστία εκφράζεται με μεγαλύτερη ένταση από την Άγκυρα προς την Ουάσινγκτον. Παραδέχονται ωστόσο ότι ανάλογο κλίμα υπάρχει και αντίστροφα.
Στρατιωτικές σχέσεις
Η έκθεση των Αμερικανών ούτε λίγο,ούτε πολύ υποστηρίζει ότι παρά την αίσθηση που γενικά υπάρχει ότι ΗΠΑ και Τουρκία έχουν τα τελευταία 60 χρόνια στενές στρατιωτικές σχέσεις με “μικρές τριβές” ,η αλήθεια είναι ότι οι στρατιωτικές τους σχέσεις δεν “ήταν σχεδόν ποτέ ομαλές”! Για να στηρίξουν αυτό το προφανώς ακατανόητο για εμάς επιχείρημα φέρνουν ως παράδειγμα την Κύπρο (!!!), υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ... ήρθαν περίπου σε δύσκολη θέση με την εισβολή. Επιπλέον αναφέρουν το θέμα της γενοκτονίας των Αρμενίων και βέβαια την υπόθεση της εισβολής στο Ιράκ, όπου οι Τούρκοι δεν επέτρεψαν τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της.
Ωστόσο αυτό που φαίνεται να ενοχλεί τις ΗΠΑ είναι η περίεργες και όχι πάντα ξεκάθαρες θέσεις που παίρνει η Τουρκία σε “ευαίσθητα θέματα” όπως για παράδειγμα τα πυρηνικά. Η στάση της στο θέμα του Ιράν ,η συμφωνία που επεδίωξε με τη Βραζιλία αλλά και το Ιράν και η στάση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τις κυρώσεις κατά της Τεχεράνης ενισχύουν την καχυποψία και την δυσπιστία των Αμερικανών,που ανησυχούν για τον “δυτικό προσανατολισμό” της Τουρκίας.
Η σύγκρουση με το Ισραήλ, αλλά και η ένταση που υπάρχει στην νοτιοανατολική Μεσόγειο ,είναι επίσης θέματα που φέρνουν “απέναντι” Τουρκία και ΗΠΑ.
Βέβαια επισημαίνουν ότι παρά την ένταση και τη δυσπιστία που κατά καιρούς σηματοδοτούν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, η γεωστρατηγική σημασία της δεύτερης για την πρώτη παραμένει μεγάλη.
Γι΄αυτό και προτείνουν η προσπάθεια για να διατηρηθούν οι σχέσεις σε καλό επίπεδο να είναι συνεχής. Όμως για να γίνει αυτό γράφουν θα πρέπει και η Τουρκία να κατανοήσει ότι οι καλές σχέσεις απαιτούν:
- Αμοιβαίο σεβασμό για τα συμφέροντα του άλλου
- Αμοιβαία εμπιστοσύνη
- Στενές και εντατικές διαβουλεύσεις για τον προσδιορισμό κοινών στόχων και στρατηγικών σε θέματα κρίσιμου ενδιαφέροντος που θα παρέχουν αμοιβαία οφέλη
- Όχι εκπλήξεις σε πολιτικές, ιδιαίτερα σε σημαντικές περιοχές που ενδιαφέρουν και τις δύο χώρες
- Αναγνώριση του γεγονότος ότι θα υπάρξουν αναπόφευκτα διαφορές και ως εκ τούτου θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για τη διαχείρισή τους, έτσι ώστε να μην βλάψουν την σχέση
Η αμερικανική έκθεση προτρέπει επί της ουσίας την Τουρκία να κλείσει μέτωπα. Με την Αρμενία και την Κύπρο πιο συγκεκριμένα. Γίνονται αναφορές στα μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου που βρέθηκαν στην Κύπρο και στην επιμονή της Τουρκίας να έχει μερίδιο σ΄ αυτά.
Οι μεταρρυθμίσεις του Ερντογάν
Στην αμερικανική έκθεση οι μεταρρυθμίσεις που επέβαλε ο Ερντογάν εκθειάζονται αλλά προκύπτει ένας προβληματισμός για την άνοδο του ισλαμισμού και της μαντήλας. Οι συντάκτες της έκθεσης κατανοούν τις ανησυχίες που υπάρχουν στους “κοσμικούς” της Τουρκίας και θεωρούν ότι πρέπει να υπάρξουν σαφείς διαβεβαιώσεις ότι η χώρα δεν θα “ισλαμοποιηθεί”
Τι πραγματικά συμβαίνει με την οικονομία
Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει γίνει η δέκατη έβδομη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο “συνεχίζει να αντιμετωπίζει οικονομικές προκλήσεις, όπως η υψηλή ανεργία και ένα τεράστιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών”,σημειώνουν οι Αμερικανοί στην έκθεσή τους.
Σύμφωνα με τις επισημάνσεις τους οι ειδικοί που παρακολουθούν την Τουρκία ανησυχούν για την “υπερθέρμανση” της οικονομίας της. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ήταν 77,2 δισεκατομμύρια δολάρια, διογκώθηκε κατά 10% στις αρχές του 2012. Η πιστωτική πολιτική που ακολουθεί η Τουρκία την κάνει ευάλωτη σε κάθε είδους “σοκ”.
Η τουρκική λίρα ήταν το νόμισμα με τις δεύτερες χειρότερες αποδόσεις στις “αναδυόμενες οικονομικά χώρες” και η ανεργία η οποία υποτίθεται είχε ελεγχθεί, άρχισε να ανεβαίνει από το 2011. Κάποιοι αναλυτές προειδοποιούν για την τεράστια φούσκα στην αγορά του rael estate. Οικονομικοί παρατηρητές επισημαίνουν ακόμη ότι ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης επιβραδύνθηκε το 2012. Το αν μπορεί η κυβέρνηση Ερντογάν να διαχειριστεί μια “προσγείωση” της απογειωμένης οικονομίας της είναι ένα από τα ερωτήματα που φαίνεται να απασχολούν πολύ σοβαρά τους Αμερικανούς.
Οι οικονομικοί αναλυτές ανησυχούν γιατί φοβούνται ότι οι πολιτικοί υπολογισμοί του πρωθυπουργού Ερντογάν τον οδηγούν στο να δίνει απόλυτη προτεραιότητα στους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε βάρος της μακροοικονομικής σταθερότητας. Οι οίκοι αξιολόγησης αμφισβητούν την ορθότητα της απόφασης της Τουρκίας να μην ασκήσει αυστηρότερη νομισματική πολιτική και να αυξησει τα επιτόκια το δεύτερο εξάμηνο του 2011.
Όπως επισημαίνουν στην έκθεσή τους το “δέσιμο” της τουρκικής οικονομίας με την ΕΕ αποτελεί ένα προφανές και μεγάλο πρόβλημα.
Το “Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων” στο οποίο εκτός από την Ολμπράϊτ, συμμετέχουν πολλά και δυνατά ονόματα που έχουν γνώσεις και επιρροή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική , μελέτησε από τον περασμένο Μαϊο έως και πριν από μερικές εβδομάδες τη Τουρκία και κυρίως το μέλλον της και τις σχέσεις που θα μπορεί ή θα πρέπει να έχει η Αμερική μ΄ αυτή τη χώρα.
Ποιοι συμμετέχουν σ΄ αυτό το συμβούλιο; Δείτε μερικές από τις υπογραφές
Μετά τα πρώτα εισαγωγικά κεφάλαια ,όπου ασφαλώς αναγνωρίζεται η μεταμόρφωση και άνοδος της Τουρκίας σ΄ όλα σχεδόν τα επίπεδα επί εποχής Ερντογάν, επισημαίνονται πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία που δείχνουν ότι και η Τουρκία έχει θέμα. Και είναι σε ορισμένα σημεία εντυπωσιακές οι ομοιότητες των προβλημάτων,όπως κι εμείς τα βιώσαμε -χωρίς να τα καταννοούμε- την εποχή της μεγάλης φούσκας των πάντων. Την περίοδο των κυβερνήσεων Σημίτη δηλαδή.
Το κείμενο της έκθεσης είναι πολύ μεγάλο. Σήμερα παρουσιάζουμε περιληπτικά ένα μέρος της και αύριο θα επανέλθουμε.
Ποια είναι λοιπόν τα “αγκάθια” που “τραυματίζουν” και τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ; Σύμφωνα με την ομάδα υψηλότατου επιπέδου που συνέταξε την έκθεση:
•Πρώτα απ΄ όλα ο προβληματισμός εκφράζεται για την οικονομία της. Μπορεί να παραδέχονται οι Αμερικανοί ότι η Τουρκία πραγματικά μεταμορφώθηκε τα τελευταία 10-15 χρόνια όμως δεν κρύβουν τις ανησυχίες τους επισημαίνοντας:
“Στο οικονομικό μέτωπο, οι κίνδυνοι παραμονεύουν για τη Τουρκία, της καταναλωτικής ανάπτυξης, η οποία έχει οδηγήσει σ΄ ένα μεγάλο και αυξανόμενο έλλειμμα στις τρέχουσες συναλλαγές...Κίνδυνοι υπάρχουν και λόγω των ισχυρών δεσμών της με τις προβληματικές οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.
•Στην εξωτερική της πολιτική οι συντάκτες της έκθεσης εμφανίζονται επιφυλακτικοί για τις θέσεις που κατά καιρούς έχει πάρει η Τουρκία, οι οποίες όπως λένε δεν είναι πάντα κατανοητές. Επισημαίνουν ότι η Άγκυρα έχει γίνει πιο “φιλική” προς την Ουάσινγκτον σε θέματα όπως το Ιράν και η Συρία, αλλά είναι σαφείς οι επιφυλάξεις τους.
Χρησιμοποιούν μάλιστα τη λέξη “δυσπιστία” για να περιγράψουν κάποιες φάσεις των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας .Και υποστηρίζουν ότι αυτή η δυσπιστία εκφράζεται με μεγαλύτερη ένταση από την Άγκυρα προς την Ουάσινγκτον. Παραδέχονται ωστόσο ότι ανάλογο κλίμα υπάρχει και αντίστροφα.
Στρατιωτικές σχέσεις
Η έκθεση των Αμερικανών ούτε λίγο,ούτε πολύ υποστηρίζει ότι παρά την αίσθηση που γενικά υπάρχει ότι ΗΠΑ και Τουρκία έχουν τα τελευταία 60 χρόνια στενές στρατιωτικές σχέσεις με “μικρές τριβές” ,η αλήθεια είναι ότι οι στρατιωτικές τους σχέσεις δεν “ήταν σχεδόν ποτέ ομαλές”! Για να στηρίξουν αυτό το προφανώς ακατανόητο για εμάς επιχείρημα φέρνουν ως παράδειγμα την Κύπρο (!!!), υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ... ήρθαν περίπου σε δύσκολη θέση με την εισβολή. Επιπλέον αναφέρουν το θέμα της γενοκτονίας των Αρμενίων και βέβαια την υπόθεση της εισβολής στο Ιράκ, όπου οι Τούρκοι δεν επέτρεψαν τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της.
Ωστόσο αυτό που φαίνεται να ενοχλεί τις ΗΠΑ είναι η περίεργες και όχι πάντα ξεκάθαρες θέσεις που παίρνει η Τουρκία σε “ευαίσθητα θέματα” όπως για παράδειγμα τα πυρηνικά. Η στάση της στο θέμα του Ιράν ,η συμφωνία που επεδίωξε με τη Βραζιλία αλλά και το Ιράν και η στάση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τις κυρώσεις κατά της Τεχεράνης ενισχύουν την καχυποψία και την δυσπιστία των Αμερικανών,που ανησυχούν για τον “δυτικό προσανατολισμό” της Τουρκίας.
Η σύγκρουση με το Ισραήλ, αλλά και η ένταση που υπάρχει στην νοτιοανατολική Μεσόγειο ,είναι επίσης θέματα που φέρνουν “απέναντι” Τουρκία και ΗΠΑ.
Βέβαια επισημαίνουν ότι παρά την ένταση και τη δυσπιστία που κατά καιρούς σηματοδοτούν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, η γεωστρατηγική σημασία της δεύτερης για την πρώτη παραμένει μεγάλη.
Γι΄αυτό και προτείνουν η προσπάθεια για να διατηρηθούν οι σχέσεις σε καλό επίπεδο να είναι συνεχής. Όμως για να γίνει αυτό γράφουν θα πρέπει και η Τουρκία να κατανοήσει ότι οι καλές σχέσεις απαιτούν:
- Αμοιβαίο σεβασμό για τα συμφέροντα του άλλου
- Αμοιβαία εμπιστοσύνη
- Στενές και εντατικές διαβουλεύσεις για τον προσδιορισμό κοινών στόχων και στρατηγικών σε θέματα κρίσιμου ενδιαφέροντος που θα παρέχουν αμοιβαία οφέλη
- Όχι εκπλήξεις σε πολιτικές, ιδιαίτερα σε σημαντικές περιοχές που ενδιαφέρουν και τις δύο χώρες
- Αναγνώριση του γεγονότος ότι θα υπάρξουν αναπόφευκτα διαφορές και ως εκ τούτου θα πρέπει να εργαστούν από κοινού για τη διαχείρισή τους, έτσι ώστε να μην βλάψουν την σχέση
Η αμερικανική έκθεση προτρέπει επί της ουσίας την Τουρκία να κλείσει μέτωπα. Με την Αρμενία και την Κύπρο πιο συγκεκριμένα. Γίνονται αναφορές στα μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου που βρέθηκαν στην Κύπρο και στην επιμονή της Τουρκίας να έχει μερίδιο σ΄ αυτά.
Οι μεταρρυθμίσεις του Ερντογάν
Στην αμερικανική έκθεση οι μεταρρυθμίσεις που επέβαλε ο Ερντογάν εκθειάζονται αλλά προκύπτει ένας προβληματισμός για την άνοδο του ισλαμισμού και της μαντήλας. Οι συντάκτες της έκθεσης κατανοούν τις ανησυχίες που υπάρχουν στους “κοσμικούς” της Τουρκίας και θεωρούν ότι πρέπει να υπάρξουν σαφείς διαβεβαιώσεις ότι η χώρα δεν θα “ισλαμοποιηθεί”
Τι πραγματικά συμβαίνει με την οικονομία
Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία έχει γίνει η δέκατη έβδομη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο “συνεχίζει να αντιμετωπίζει οικονομικές προκλήσεις, όπως η υψηλή ανεργία και ένα τεράστιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών”,σημειώνουν οι Αμερικανοί στην έκθεσή τους.
Σύμφωνα με τις επισημάνσεις τους οι ειδικοί που παρακολουθούν την Τουρκία ανησυχούν για την “υπερθέρμανση” της οικονομίας της. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ήταν 77,2 δισεκατομμύρια δολάρια, διογκώθηκε κατά 10% στις αρχές του 2012. Η πιστωτική πολιτική που ακολουθεί η Τουρκία την κάνει ευάλωτη σε κάθε είδους “σοκ”.
Η τουρκική λίρα ήταν το νόμισμα με τις δεύτερες χειρότερες αποδόσεις στις “αναδυόμενες οικονομικά χώρες” και η ανεργία η οποία υποτίθεται είχε ελεγχθεί, άρχισε να ανεβαίνει από το 2011. Κάποιοι αναλυτές προειδοποιούν για την τεράστια φούσκα στην αγορά του rael estate. Οικονομικοί παρατηρητές επισημαίνουν ακόμη ότι ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης επιβραδύνθηκε το 2012. Το αν μπορεί η κυβέρνηση Ερντογάν να διαχειριστεί μια “προσγείωση” της απογειωμένης οικονομίας της είναι ένα από τα ερωτήματα που φαίνεται να απασχολούν πολύ σοβαρά τους Αμερικανούς.
Οι οικονομικοί αναλυτές ανησυχούν γιατί φοβούνται ότι οι πολιτικοί υπολογισμοί του πρωθυπουργού Ερντογάν τον οδηγούν στο να δίνει απόλυτη προτεραιότητα στους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σε βάρος της μακροοικονομικής σταθερότητας. Οι οίκοι αξιολόγησης αμφισβητούν την ορθότητα της απόφασης της Τουρκίας να μην ασκήσει αυστηρότερη νομισματική πολιτική και να αυξησει τα επιτόκια το δεύτερο εξάμηνο του 2011.
Όπως επισημαίνουν στην έκθεσή τους το “δέσιμο” της τουρκικής οικονομίας με την ΕΕ αποτελεί ένα προφανές και μεγάλο πρόβλημα.
