Για τον Θουκυδίδη, η φιλοδοξία της Σπάρτης και της Αθήνας ήταν η ίδια και δεν μπορούσε παρά μόνο να τις οδηγήσει σε πόλεμο μεταξύ τους. Αντίθετα, οι Ρώσοι και Κινέζοι ηγέτες οραματίζονται έναν πολυπολικό κόσμο στον οποίο ο καθένας θα μπορεί να έχει διαφορετικές φιλοδοξίες. Τίποτα δεν θα τους ωθούσε επομένως να πολεμήσουν μεταξύ τους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, που συμμετείχαν μόνο καθυστερημένα στους Παγκόσμιους Πολέμους και δεν υπέστησαν απώλειες στο έδαφός τους, βγήκαν νικήτριες από τις παγκόσμιες συγκρούσεις. Κληρονομώντας ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, ανέπτυξαν ένα σύστημα κυριαρχίας κάνοντάς τους τον «αστυνομικό του κόσμου». Ωστόσο, η ηγεμονία τους ήταν εύθραυστη και δεν μπορούσε να αντέξει στην ανάπτυξη μεγάλων εθνών.
Ήδη από το 2012, ορισμένοι πολιτικοί επιστήμονες άρχισαν να περιγράψουν την «παγίδα του Θουκυδίδη» κατ’ αναλογία με την εξήγηση την οποία είχε δώσει ο Έλληνας στρατηγιστής για τους πολέμους μεταξύ Σπάρτης και Αθήνας. Σύμφωνα με αυτούς, η άνοδος της Κίνας έκανε επίσης αναπόφευκτη την αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σημειώνοντας ότι, εάν η Κίνα έγινε η πρώτη παγκόσμια οικονομική δύναμη, η Ρωσία έχει γίνει η πρώτη στρατιωτική δύναμη, η Ουάσιγκτον αποφάσισε να τις πολεμήσει τη μία μετά την άλλη.
Σε αυτό το πλαίσιο ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η Ουάσιγκτον τον παρουσιάζει ως «ρωσική επίθεση», υιοθετεί κυρώσεις και αναγκάζει τους συμμάχους της να τις πάρουν και αυτοί. Η πρώτη παρατήρηση που έρχεται στο μυαλό είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, γνωρίζοντας ότι είναι κατώτερες στρατιωτικά, αλλά ανώτερες οικονομικά, αποφάσισαν να επιλέξουν το πεδίο της μάχης τους. Ωστόσο, η ανάλυση των εμπλεκόμενων δυνάμεων και των μέτρων που ελήφθησαν διαψεύδει αυτή την ανάγνωση των γεγονότων.
ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα δημιουργήθηκε από τις Συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς το 1944. Στόχος τις ήταν να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο για τον καπιταλισμό πέρα από την κρίση του 1929, για την οποία ο ναζισμός δεν είχε πετύχει να είναι η λύση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν το νόμισμά τους ως μετατρέψιμη αναφορά σε χρυσό. Ούτε η Σοβιετική Ένωση ούτε η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας συμμετείχαν σε αυτό το συνέδριο.
Το 1971, ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον αποφάσισε να τερματίσει ανεπίσημα την ισοτιμία του δολαρίου σε χρυσό. Μπόρεσε με αυτό το τρόπο να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο του Βιετνάμ. Συγκεκριμένα, δεν υπήρχαν πλέον σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες. Το μέτρο δεν επισημοποιήθηκε παρά μόνο μόλις τελείωσε ο πόλεμος, το 1976. Ήταν επίσης εκείνη τη στιγμή που η Κίνα σχημάτισε συμμαχία με τις αγγλοσαξονικές πολυεθνικές. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ο πρόγονος της Ένωσης) προσαρμόστηκε ρυθμίζοντας τις κυμαινόμενες πλέον συναλλαγματικές ισοτιμίες το 1972 (το «νομισματικό φίδι»), στη συνέχεια δημιουργώντας το ευρώ.
Από το 1981, οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να αφήνουν το χρέος τους να ξεφύγει. Από το 40% του ΑΕΠ τους, έφτασε στο 130% σήμερα. Προσπάθησαν να παγκοσμιοποιήσουν την παγκόσμια οικονομία, δηλαδή να επιβάλουν τους κανόνες τους στις φερέγγυες χώρες και να καταστρέψουν τις κρατικές δομές των υπόλοιπων χωρών (η στρατηγική Ράμσφελντ/Σεμπρόφσκι). Για να πληρώσουν το χρέος τους, τύπωσαν δολάρια, κατασκόπευσαν τις εταιρείες των συμμάχων τους και έκλεψαν όλα τα αποθέματα δύο μεγάλων πετρελαϊκών κρατών, του Ιράκ και της Λιβύης. Κανείς δεν τόλμησε να πει τίποτα, αλλά από το 2003, το οικονομικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών δεν ήταν πλέον αυτό που ισχυριζόταν ότι ήταν. Επίσημα ήταν πάντα φιλελεύθερες, αλλά όλοι έβλεπαν ότι δεν παρήγαγαν πλέον ούτε την τροφή τους, ούτε τα βασικά τους είδη ανάγκης και ότι δεν ζούσαν παρά μόνο από λεηλασίες.
Η οικονομία των ΗΠΑ, που αντιπροσώπευε το ένα τρίτο της παγκόσμιας οικονομίας όταν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ, δεν είναι σήμερα παρά μόνο το ένα δέκατο.
Πολλά κράτη προβλέπουν το τέλος των κανόνων του Μπρέτον Γουντς και σκέφτονται μια νέα συμφωνία. Το 2009, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα, μαζί με τη Νότια Αφρική για την Αφρική, δημιούργησαν τους BRICS. Αυτές οι χώρες έχουν δημιουργήσει χρηματοπιστωτικούς θεσμούς οι οποίοι, σε διαφορά με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, δεν εξαρτούν τα δάνειά τους με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ή πολιτικές δεσμεύσεις ευθυγράμμισης με την Ουάσιγκτον. Προτιμούν να επενδύουν μέσω χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), με τη χώρα υποδοχής να γίνεται ιδιοκτήτης της επένδυσης όταν η τελευταία αποσβένεται.
Το 2010, η Λευκορωσία, το Καζακστάν και η Ρωσία, στα οποία σύντομα προσχώρησε η Αρμενία, ίδρυσαν την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Αυτές οι συνοριακές χώρες δημιούργησαν μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών με την Αίγυπτο, την Κίνα, το Ιράν, τη Σερβία, τη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ. Μπορεί να ενταθούν και η Νότια Κορέα, η Ινδία, η Τουρκία και η Συρία.
Το 2013, η Κίνα ξεκίνησε το τεράστιο σχέδιο των «Νέων Δρόμων του Μεταξιού». Το επόμενο έτος, όταν το ΑΕΠ της ξεπέρασε αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, το Πεκίνο δημιούργησε την Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB) και στη συνέχεια το 2020 πλαισίωσε τα ξένα κεφάλαια.
Το 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση φαντάστηκε την Παγκόσμια Πύλη της (Global Gateway) για να ανταγωνιστεί την Κίνα και να επιβάλει το πολιτικό της μοντέλο. Αλλά αυτή η απαίτηση βιώθηκε ως αποικιακό πέταγμα από πολλές χώρες και αποτέλεσε αντικείμενο μαζικής απόρριψης.
Σταδιακά, το ρωσικό μπλοκ και το κινεζικό μπλοκ ήρθαν πιο κοντά χάρη στο κοινό σχέδιο Greater Eurasian Global Partnership (2016) στο πλαίσιο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης. Πρόκειται για την ανάπτυξη ολόκληρου αυτού του χώρου με τη δημιουργία εκεί ισορροπημένων δίαυλων επικοινωνίας στις ιδεολογικές βάσεις που όρισε ο Καζάκος Σουλτάν Ναζερμπάγιεφ: συμμετοχή χωρίς αποκλεισμούς, κυριαρχική ισότητα, σεβασμός της πολιτιστικής και κοινωνικής ταυτότητας, άνοιγμα και διαθεσιμότητα για ενσωμάτωση άλλων ομάδων.
Η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να καταστρέψει αυτό το υπό διαμόρφωση
σύνολο δεν έχει καμία πιθανότητα να πετύχει. Είναι εντυπωσιακό να
παρατηρήσουμε ότι:
η οικονομική επίθεση ξεκίνησε όχι με την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά δύο μέρες πριν·
στρέφεται προπαντός κατά των ρωσικών τραπεζών, των Ρώσων
δισεκατομμυριούχων και της ρωσικής βιομηχανίας φυσικού αερίου και
καθόλου κατά του νέου ευρασιατικού συστήματος επικοινωνίας.
Τέλος, στοχεύει στον αποκλεισμό της Ρωσίας από τους διεθνείς
οργανισμούς, αλλά δεν αφορά τα κράτη που αρνούνται να καταδικάσουν τη
Ρωσία. Επομένως θα ωθήσει στην αγκαλιά του Πεκίνου.
Με άλλα λόγια, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν απομονώνουν τη Ρωσία, αλλά απομονώνουν τη Δύση (10% της ανθρωπότητας) από τον υπόλοιπο κόσμο (90% της ανθρωπότητας).
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΚΟΣΜΟ
0. Την ίδια μέρα αφότου η Μόσχα αναγνώρισε την ανεξαρτησία των Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντόνεστσκ και του Λουγκάνσκ (21 Φεβρουαρίου 2022), οι Ηνωμένες Πολιτείες επιτέθηκαν οικονομικά στη Ρωσία (22 Φεβρουαρίου). Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολούθησε τα βήματά τους δύο ημέρες αργότερα (23 Φεβρουαρίου). Η Vnesheconombank και η Promsvyazbank αποκλείονταν από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Η Vnesheconombank (VEB.RF) είναι μια περιφερειακή αναπτυξιακή τράπεζα. Θα μπορούσε να είχε βοηθήσει την ανάπτυξη του Ντονμπάς. Η Promsvyazbank (PSB) επενδύει κυρίως στον αμυντικό τομέα. Θα μπορούσε να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στο πλαίσιο της Συνθήκης Αμοιβαίας Βοήθειας.
1. Η Ρωσία, έχοντας ξεκινήσει μια ειδική στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία (24 Φεβρουαρίου), οι Ηνωμένες Πολιτείες επέκτειναν τον αποκλεισμό των δύο πρώτων τραπεζών από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε όλες τις ρωσικές τράπεζες (25 Φεβρουαρίου). Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολούθησε το παράδειγμά της (25 Φεβρουαρίου).
2. Για να αποτρέψει όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη από το να συνεργαστούν με τη Ρωσία, η Ουάσιγκτον επέκτεινε τις εμπορικές απαγορεύσεις στη Λευκορωσία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε να στερήσει τις ρωσικές τράπεζες της πρόσβασης στο σύστημα SWIFT σύμφωνα με προηγούμενες οδηγίες των ΗΠΑ, με τη σειρά της επέκτεινε τις κυρώσεις στη Λευκορωσία και λογοκρίνει τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, Russia Today και Sputnik (2 Μαρτίου)
3. Η Ουάσιγκτον ξεκίνησε να κυνηγήσει τους πλούσιους Ρώσους πολίτες (που λανθασμένα αποκαλούνται «ολιγάρχες») με κακές σχέσεις με το Κρεμλίνο (3 Μαρτίου) και να απαγορεύει τις εισαγωγές ρωσικών πηγών ενέργειας (8 Μαρτίου). Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολούθησε το παράδειγμά της, αλλά αντιστάθηκε όσον αφορά την απαγόρευση των εισαγωγών του ρωσικού φυσικού αερίου που της είναι απαραίτητη (9 Μαρτίου).
4. Η Ουάσιγκτον επεκτείνει τις οικονομικές κυρώσεις εντός του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, επιπλέον, διευρύνει τον κατάλογο των ολιγαρχών και απαγορεύει την εξαγωγή ειδών πολυτελείας στη Ρωσία (11 Μαρτίου). Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί το παράδειγμά της (15 Μαρτίου).
5. Η Ουάσιγκτον διασφαλίζει ότι τα μέλη της Δούμας και οι ολιγάρχες δεν έχουν πλέον κανένα δικαίωμα στη Δύση· ότι η Ρωσία δεν θα μπορεί πλέον να χρησιμοποιεί τα περιουσιακά της στοιχεία στις ΗΠΑ για να πληρώσει τα χρέη της προς τις ΗΠΑ· και ότι δεν θα μπορεί πλέον να χρησιμοποιεί τον χρυσό της για να πληρώσει τα χρέη της στο εξωτερικό (24 Μαρτίου). Η Ευρωπαϊκή Ένωση την ακολουθεί σε αυτές τις απαγορεύσεις. Κηρύσσει απαγόρευση της εισαγωγής άνθρακα και ρωσικού πετρελαίου, αλλά όχι ακόμη την απαγόρευση του φυσικού αέριου.
Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει τις ανακοινώσεις από τον Λευκό Οίκο και τις Βρυξέλλες.
Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΚΟΣΜΟ
Είναι ένα εξαιρετικά εκπληκτικό φαινόμενο να παρατηρήσουμε: οι Ηνωμένες Πολιτείες κατάφεραν να ανατρέψουν την πλειονότητα των κρατών με το μέρος τους, αλλά αυτά τα κράτη είναι τα λιγότερο κατοικημένα στον κόσμο. Όλα συμβαίνουν σαν να μην είχαν μέσα πίεσης σε χώρες που διαθέτουν την δυνατότητα να ασκούν την ανεξαρτησία τους.
Λόγω των μονομερών ενεργειών των Αγγλοσάξωνων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο κόσμος χωρίζεται σε δύο ετερογενείς χώρους. Η εποχή της οικονομικής παγκοσμιοποίησης τερματίστηκε. Οι οικονομικές και χρηματοπιστωτικές γέφυρες σπάνε η μία μετά την άλλη.
Αντιδρώντας γρήγορα, η Ρωσία έπεισε τους εταίρους των BRICS να σταματήσουν τις συναλλαγές σε δολάρια και να δημιουργήσουν μεσοπρόθεσμα ένα κοινό εικονικό νόμισμα για τις συναλλαγές τους. Μέχρι τότε θα χρησιμοποιούν το χρυσό. Αυτό το νόμισμα αναμένεται να βασίζεται σε ένα καλάθι των νομισμάτων των BRICS, σταθμισμένο σύμφωνα με το ΑΕΠ κάθε κράτους μέλους, και σε ένα καλάθι εισηγμένων εμπορευμάτων. Αυτό το σύστημα θα πρέπει να είναι πολύ πιο σταθερό από το σημερινό.
Πάνω από όλα, η Ρωσία και η Κίνα φαίνεται να σέβονται πολύ περισσότερο τους εταίρους τους από το τι κάνει η Δύση. Ποτέ δεν απαιτούν διαρθρωτικές, οικονομικές ή πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Η ουκρανική υπόθεση δείχνει σε όλους ότι η Μόσχα δεν επιδιώκει να καταλάβει την εξουσία στο Κίεβο και να καταλάβει την Ουκρανία, αλλά να απωθήσει το ΝΑΤΟ και να πολεμήσει τους μπαντεριστές (τους «νεοναζί» σύμφωνα με την ορολογία του Κρεμλίνου). Τίποτα άλλο από παρά πολύ θεμιτό, ακόμα κι αν η μέθοδος είναι βάναυση.
Στην πράξη, γινόμαστε μάρτυρες του τέλους τεσσάρων αιώνων δυτικής
κυριαρχίας και των αυτοκρατοριών τους. Είναι μια σύγκρουση μεταξύ
διαφορετικών τρόπων σκέψης.
Οι δυτικοί σκέφτονται πλέον μόνο με όρους εβδομάδων. Με αυτή τη μυωπία,
μπορεί να αισθάνονται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν δίκιο και οι Ρώσοι
λάθος. Αντίθετα, ο υπόλοιπος κόσμος σκέφτεται σε δεκαετίες, ακόμα και
σε αιώνες. Σε αυτή την περίπτωση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ρώσοι
έχουν δίκιο και οι Δυτικοί στο σύνολό τους λάθος.
Εξάλλου, οι Δυτικοί απορρίπτουν το διεθνές δίκαιο. Επιτέθηκαν στη
Γιουγκοσλαβία και τη Λιβύη χωρίς την άδεια του Συμβουλίου Ασφαλείας και
είπαν ψέματα για να επιτεθούν στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Αποδέχονται
μόνο τους κανόνες που θέτουν οι ίδιοι. Αντίθετα, τα άλλα κράτη
φιλοδοξούν σε έναν πολυπολικό κόσμο στον οποίο κάθε παίκτης θα σκέφτεται
σύμφωνα με τη δική του κουλτούρα. Γνωρίζουν ότι μόνο το διεθνές δίκαιο
θα επέτρεπε τη διατήρηση της ειρήνης στον κόσμο όπως την ονειρεύονται.
Αντί να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία και την Κίνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν να αποσυρθούν στην αυτοκρατορία τους: να απομονώσουν τη Δύση για να διατηρήσουν την ηγεμονία τους εκεί.
Από το 2001, όλοι οι παγκόσμιοι ηγέτες θεωρούν τους Δυτικούς, και ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες, ως τραυματισμένα αρπακτικά. Δεν τολμούν να τους αντιμετωπίσουν και ψάχνουν τρόπο να τους συνοδεύσουν απαλά στο νεκροταφείο. Κανείς δεν είχε φανταστεί ότι θα απομονώνονταν για να πεθάνουν.
Κριστιάν Άκκυριά
