Στον μύθο του Προμηθέα που χάρισε τη φωτιά στους ανθρώπους, απεικονίζεται μια από τις πιο ελεήμονες στιγμές στην ιστορία του κόσμου μας. Τι θα κάναμε χωρίς τη φωτιά; Η συμπόνια του ενός προς τον άλλο επικυρώνεται πάντα ως υψηλή αρετή. Μια αρετή που δεν αμφισβητείται. Ένα σημερινό παράδειγμα έμπρακτης συμπάθειας στον συνάνθρωπο είναι «Ο κήπος της Λυσούς».
Έχει έδρα στην Καλαμάτα και δημιουργήθηκε το 2016 από τις Γερμανίδες Φιλελληνίδες Βαλτράουτ Σπέρλιχ και την Εύα-Μαρία Λανγκ με ειδικότητα στην αρχαιολογία. Εμπνεύστηκαν για την δημιουργία του κήπου από την διδασκαλία περί ελεημοσύνης του γέροντος Γαβριήλ Κοβιλιάτη που βρίσκεται στο ιερό κάθισμα της Μεταμορφώσεως στην Μεσσηνιακή Μάνη. Στον κήπο, νέοι, ηλικίας από 18 έως και 42 ετών, με νοητική στέρηση ή κινητικές δυσκολίες μαθαίνουν να καλλιεργούν με τις μεθόδους της βιολογικής γεωργίας. Μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής τους, μπορούν να απασχολούνται σε φυτώρια και κηπουρικές εργασίες. Ο επικεφαλής στον κήπο, γεωπόνος κ. Γεώργιος Μαρκόπουλος, μας παρουσίασε με ενθουσιασμό το πρόγραμμα:
«Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται αποκλειστικά από χορηγίες και δωρεές από το εξωτερικό και έχει ένα όραμα με ιδιαίτερη βαρύτητα που αφορά στην ένταξη ενηλίκων ατόμων, με νοητική υστέρηση και κάποιες ελαφρές κινητικές αναπηρίες, στην κοινωνία, προσπαθώντας να τους δώσει τα εφόδια ώστε να είναι και να αισθάνονται ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Αυτή τη στιγμή είναι εγγεγραμμένοι 25 ωφελούμενοι και υπάρχουν εκκρεμείς αιτήσεις ένταξης στον κήπο. Προσπαθούμε όσο μπορούμε να τους εντάξουμε και να τους συμπεριλάβουμε όλους.»
Ο κήπος της Λυσούς είναι ένα 3ετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα και ξεκινάει από όσο το δυνατόν πιο εύκολες πρακτικές, λόγω της ιδιαιτερότητας των μαθητών, για την καλλιέργεια κηπευτικών και αρωματικών φυτών. Ο κ. Μαρκόπουλος, καμαρώνοντας δικαίως για τα παιδιά της Λυσούς, αναφέρεται στις σπουδές τους:
«Οι μαθητές μας καταρτίζονται σε όλα τα στάδια της παραγωγής του πρωτογενούς τομέα, από το πως θα δημιουργήσουμε ένα παρτέρι, έως τη διαμόρφωση ενός αγροτεμαχίου. Δηλαδή εκπαιδεύονται να ξέρουν τι συμβαίνει από τη στιγμή που θα βάλουν το σποράκι στο χώμα, πώς θα φτιάξουν το φυντάνι, πώς θα μεταφυτεύσουν, καθώς και την τεχνική που χρειάζεται για κάθε κηπευτικό, ανάλογα με τι χρειάζεται το καθένα έως και την τελική μορφή της πώλησης των προϊόντων που παράγονται. Έρχονται σε επαφή με όλον τον κατάλληλο εξοπλισμό και εμείς προσπαθούμε να εκμηδενίσουμε κάθε περίπτωση επικινδυνότητας και να λαμβάνουμε όλες τις αναγκαίες γνώσεις από εξειδικευμένο προσωπικό με υπομονή, στήριξη και ενθάρρυνση, καθώς ασχολούμαστε με άτομα με νοητική στέρηση.»
Οι μαθητές στον «Κήπο της Λυσούς» είναι τα παιδιά μιας οικογένειας που τα αγκαλιάζει και τα θεωρεί παιδιά της σε όποια ηλικία:
«Τα παιδιά αυτά τα λέμε παιδιά γιατί τα έχουμε σαν παιδιά μας, αλλά είναι κατά αποκλειστικότητα ενήλικες. Ο μικρότερος ωφελούμενος είναι 19 ετών και ο μεγαλύτερος 45, οπότε καταλαβαίνετε ότι μιλάμε για ενήλικες που έχουν ολοκληρώσει κάποια εκπαίδευση.»
Όπως και να έχει, τα παιδιά εκπαιδεύονται και γνωρίζουν τη δικαίωση της προσπάθειας που από μόνη της η γη προσφέρει σε όσους την καλλιεργούν. Ο κ. Μαρκόπουλος από τη θέση του επικεφαλής αναλύει τη φυσική διαδικασία:
«Είναι ένα θαύμα της φύσης το πώς δημιουργείται ένα φυτό και το πώς φτάνει μέχρι την παραγωγή του και αποτελεί κάτι το ιδιαίτερα ενδιαφέρον για όλους και πόσο μάλλον για αυτά τα άτομα που πολλές φορές ζούσαν -μέχρι πρότινος- σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού. Ο ενθουσιασμός των νέων μας είναι φανερός στα μάτια τους όταν καταφέρνουν και το παραμικρό, όπως το να πάρουν ένα σπόρο και να τον βάλουν στο χώμα, που για μας μπορεί να φαίνεται μια διαδικασία πολύ απλή, όμως γι’ αυτά τα παιδιά είναι κάτι που απαιτεί προσπάθεια.»
Όσο για το πώς πήρε το όνομα της Λυσούς ο κήπος, ο κ. Μαρκόπουλος αποκαλύπτει:
«Οι δύο Γερμανίδες ιδρύτριες του προγράμματος είχαν μια ειδικότητα αρχαιολογίας. Η Λυσός ήταν μια αρχαία πολεμίστρια στην περιοχή της Μεσσήνης και από αυτή άντλησαν το όνομα και ξεκίνησε ο κήπος της Λυσούς, επειδή στα γερμανικά στρατηγός λέγεται ο αρχηγός της γης. Έτσι η Λυσός είναι ο προστάτης των χωραφιών μας και των καλλιεργειών μας.»
«Η ενασχόλησή μου με αυτά τα άτομα με έχει κάνει πολύ καλύτερο άνθρωπο. Δεν μπορείτε να φανταστείτε με πόση χαρά πηγαίνω κάθε πρωί στη δουλειά»
Στην ερώτησή μας για τη σχέση του με τους μαθητές του, αλλά και την προσπάθεια της εκπαίδευσης των παιδιών του κήπου της Λυσούς που εστιάζεται στην κοινωνικοποίηση τους, ο επικεφαλής γεωπόνος απάντησε με συγκίνηση και αισιοδοξία:
«Όταν πρωτοξεκίνησα να εργάζομαι εκεί, επειδή δεν είχα ξανά επαφή με άτομα με ειδικές ανάγκες, πραγματικά εντυπωσιάστηκα με το πώς σε δέχονται και πώς σε βάζουν στην καρδιά τους. Πρέπει να σας πω ότι πέρα από την εκπαίδευση που γίνεται πάνω στην καλλιέργεια, κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους, οι εκπαιδευόμενοι μια φορά την εβδομάδα συμμετέχουν και σε κύκλους βιωματικών ασκήσεων υπό την καθοδήγηση της κοινωνικής λειτουργού της ομάδας. Ο σκοπός αυτών των ασκήσεων είναι να εξοικειώνονται σιγά σιγά με βασικές έννοιες, κυρίως για την συναισθηματική και ψυχική τους εξισορρόπηση, αλλά και για την απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων ώστε να μπορούν να συνεργάζονται καλά μεταξύ τους και να βάζουν κοινούς στόχους. Είναι δηλαδή μια ολοκληρωμένη διαδικασία εκμάθησης, όχι μόνο καλλιέργειας αλλά και κοινωνικοποίησης. Δεν είναι λοιπόν η καλλιέργεια το μόνο που κάνουμε αλλά μαθαίνουμε να εντασσόμαστε στην κοινωνία, να συνεργαζόμαστε, να σεβόμαστε τον συνάνθρωπό μας.
Προσπαθούμε να αισθάνονται ισότιμα μέλη στον κοινωνικό ιστό. Έχουμε ωφελούμενους οι οποίοι έχουν ολοκληρώσει την 3ετή φοίτησή τους, αλλά επειδή είναι πολύ δύσκολη η απορρόφησή τους σε οποιοδήποτε εργασιακό περιβάλλον, μας είναι ηθικά δύσκολο να πούμε σε έναν εκπαιδευόμενο ότι πρέπει να γυρίσει σπίτι του. Αυτό είναι αδιανόητο για μας και έτσι έχουμε άτομα που είναι 5 και 6 χρόνια εκεί. Η ενασχόληση μου με αυτά τα άτομα με έχει κάνει πολύ καλύτερο άνθρωπο και πηγαίνω κάθε πρωί με τόση χαρά στη δουλειά που δεν μπορείτε να φανταστείτε.»
Στόχος της τριετούς διάρκειας εκπαιδευτικής δράσης, που εδρεύει στην Καλαμάτα, είναι να δώσει σε άτομα 18-45 ετών τα εφόδια ώστε να είναι ισότιμα μέλη της κοινωνίας. Σήμερα είναι εγγεγραμμένοι 25 ωφελούμενοι, ενώ υπάρχουν και εκκρεμείς αιτήσεις
Η εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές ανάγκες ολοκληρώνεται με την πώληση των προϊόντων που καλλιεργούν, σε δική τους λαϊκή αγορά. Εκεί αναπτερώνεται το ηθικό τους, αφού οι κόποι τους έχουν αντίκρισμα:
«Έχουμε οργανώσει έναν ειδικά στεγασμένο χώρο, στον οποίο μια φορά την εβδομάδα, από τις 9 το πρωί μέχρι τις 12 και μισή, λειτουργούμε σαν λαϊκή αγορά, με τους πάγκους μας, όπου μπορεί να έρθει ο κόσμος και να ψωνίσει. Ταυτόχρονα, βάζουμε και τον κόσμο να δει και να κόψει μόνος του ό,τι χρειάζεται. Καλλιεργούμε τα πάντα, ανάλογα με την εποχή, τώρα έχουμε τα ανοιξιάτικα που είναι η ντομάτα, το αγγούρι, η κολοκύθα, η μελιτζάνα, η πιπεριά, το χειμώνα βάζουμε μπρόκολο, κουνουπίδι και άλλα πολλά. Ταυτόχρονα, προσπαθούμε και με τα αρωματικά όπως τη ρίγανη, τη μαντζουράνα, τον βασιλικό κλπ. Εκεί βρίσκονται και τα παιδιά πάντα με την καθοδήγηση και τη βοήθεια των εκπαιδευτών, αλλά προσπαθούμε όσο το δυνατόν οι πρωτοβουλίες να ανήκουν στα παιδιά, καθώς αυτός είναι και ο στόχος μας.»
Τα οικογενειακά ταμπού, οι νομικές δυσκολίες και η προσπάθεια επέκτασης της δομής και στη Μάνη
Ο κόσμος ανταποκρίνεται θετικά και αγοράζει τα προϊόντα που καλλιεργούν τα παιδιά. Ωστόσο αρκετοί γονείς πολλών ατόμων με ειδικές ανάγκες ζουν το προσωπικό τους αδιέξοδο και δυσκολεύουν την ήδη δύσκολη ζωή των παιδιών τους, απομονώνοντάς τα:
«Ο κόσμος που έρχεται και μας γνωρίζει, καθώς έχουμε ανοιχτές τις πόρτες του ιδρύματος μας, δείχνει μεγάλη ανταπόκριση.
Το μεγαλύτερο κομμάτι της εκπαίδευσης στοχεύει στην κοινωνικοποίηση και δυστυχώς στην Ελλάδα, το να έχεις ένα παιδί με ειδικές ανάγκες και νοητική στέρηση στο σπίτι και στον οικογενειακό σου κύκλο, αποτελεί ταμπού, καθώς πολλές οικογένειες έρχονται διστακτικά, με δυσκολία ή δεν έρχονται καθόλου με συνέπεια τα παιδιά αυτά να απομονώνονται. Εμείς προσπαθούμε να τους δώσουμε διέξοδο και να τους δείξουμε ότι η επαφή με τον κόσμο και τον κοινωνικό ιστό είναι για όλους ισότιμη.
Ο απώτερος στόχος μας είναι να δημιουργήσουν μια μικρή μονάδα παραγωγής κηπευτικών και ακόμη να εξασφαλίζουν κάποια τρόφιμα για το σπίτι τους, γιατί πολλά από αυτά μεγάλωσαν σε οικογένειες με οικονομικές δυσκολίες. Αυτή τη στιγμή εμείς έχουμε φτιάξει σε ένα υπαίθριο χώρο δύο στρέμματα στα οποία καλλιεργούμε τα φυτά μας...»
Για το μέλλον των φιλότιμων μαθητών του κήπου της Λυσούς, αλλά και για την άδικη γραφειοκρατία που θα όφειλε το κράτος να υπερσκελίσει, ο κ. Μαρκόπουλος θα πει:
«Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο γίνεται μια προσπάθεια από τη δομή μας να ξεκινήσει ένα αδελφό σωματείο στην περιοχή της Μάνης, στη Στούπα, με υπαίθρια πλέον καλλιέργεια αρωματικών φυτών σε μεγάλη έκταση, ώστε όποια παιδιά τελειώνουν το 3ετές εκπαιδευτικό πρόγραμμα να μπορούν να πηγαίνουν εκεί ως εργαζόμενοι για να έχουν ένα μεροκάματο. Βέβαια υπάρχουν διάφορες δυσκολίες νομικής φύσεως όσον αφορά στο νομικό πλαίσιο, γιατί όλα αυτά τα άτομα λαμβάνουν από το κράτος μιαν επιχορήγηση, η οποία βέβαια αυτομάτως τους απαγορεύει να εργαστούν. Έχουμε κάνει κάποιες προσπάθειες, με συζητήσεις με την κυβέρνηση, για τη συνέχιση της χορήγησης του επιδόματος ταυτόχρονα με κάποια εργασία, αλλά η διαδικασία αλλαγής της νομοθεσίας είναι αρκετά χρονοβόρα και επίπονη.»
* * *
Είναι οπωσδήποτε συγκινητική η προσπάθεια που ξεκίνησαν οι δυο Γερμανίδες ιδρύτριες του κήπου της Λυσούς. Επίσης είναι θαυμαστή η εργασία εκτός ωραρίων, των εκπαιδευτών του προγράμματος. Αυτό που είναι παράλογο είναι η αδιαφορία των κρατούντων για το μέλλον των παιδιών με ειδικές ανάγκες σε όλη την Ελλάδα. Καμία δημόσια δομή δεν τα διασφαλίζει. Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις θα έπρεπε να βοηθούν το κράτος πρόνοιας και όχι να το αντικαθιστούν.
________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια