Σε όλο τον κόσμο οργανώνεται μια ισχυρή συμμαχία ενάντια στην ηγεμονία του αμερικανικού δολαρίου η οποία διαρκών διευρύνεται.
Η Βραζιλία και η Κίνα σύναψαν πρόσφατα συμφωνία για τον διακανονισμό των εμπορικών συναλλαγών στα τοπικά τους νομίσματα, επιδιώκοντας να παρακάμψουν το δολάριο.
Η Ινδία και η Μαλαισία υπέγραψαν τον Απρίλιο μια συμφωνία για την αύξηση της χρήσης της ρουπίας στις διασυνοριακές συναλλαγές.
Ακόμη και η πολυετής σύμμαχος των ΗΠΑ, η Γαλλία, αρχίζει να προχωρεί στην εκκαθάριση των συναλλαγών σε γιουάν, σύμφωνα με δημοσίευμα του Bloomberg την Παρασκευή 4 Ιουνίου 2023.
Οι ειδικοί σε νομισματικά θέματα εμφανίζονται διστακτικοί να παρουσιάζονται ως Κασσάνδρες που έχουν προβλέψει την επικείμενη κατάρρευση του δολαρίου, όπως συνέβη σε πολλές περιπτώσεις τον περασμένο αιώνα.
Και όμως, παρατηρώντας αυτό το ξαφνικό κύμα συμφωνιών που στοχεύουν στην παρακάμψη του δολαρίου, εντοπίζουν το είδος της ουσιαστικών εξελίξεων στο νομισματικό πεδίο, μικρή και σταδιακή, που συνήθως δεν έχει παρατηρηθεί κατά το παρελθόν.
Γεωπολιτική και οικονομική ισχύ – Πώς επέδρασαν οι κυρώσεις
Για πολλούς παγκόσμιους ηγέτες, η λογική τους για τη λήψη αυτών των μέτρων είναι εντυπωσιακά παρόμοια.
Το πράσινο νόμισμα, επισημαίνουν, έχει καταστεί όπλο, χρησιμοποιείται για να προωθήσει τις προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής της Αμερικής - και να τιμωρήσει αυτούς που τους αντιτίθενται.
Πουθενά δεν ήταν πιο εμφανές όσο στη Ρωσία, όπου οι ΗΠΑ επέφεραν άνευ προηγουμένου οικονομικό πλήγμα στο καθεστώς του Vladimir Putin ως απάντηση στην εισβολή στην Ουκρανία.
Η κυβέρνηση Biden επέβαλε κυρώσεις, «πάγωσε» περιουσιακά στοιχεία τα οποία υπολογίζονται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια από τα συναλλαγματικά αποθέματα της Μόσχας και, σε συνεννόηση με τους δυτικούς συμμάχους, απέκοψε τη χώρα από το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα.
Για μεγάλο μέρος του κόσμου, ήταν μια έντονη υπενθύμιση της δικής τους εξάρτησης από το δολάριο, ανεξάρτητα από τη γνώμη τους για τον πόλεμο.
Και αυτό είναι το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον: Βασιζόμενοι όλο και περισσότερο στο δολάριο για να δώσουν τις γεωπολιτικές τους μάχες, όχι μόνο κινδυνεύουν να κλονίσουν την κυριαρχή θέση του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές, αλλά θα μπορούσαν τελικά να υπονομεύσουν την ικανότητά τους να ασκούν επιρροή στην παγκόσμια σκηνή.
Για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα, οι κυρώσεις συχνά λειτουργούν ως απειλή και δεν εφαρμόζονται στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον Daniel McDowell, συγγραφέα του Bucking the Buck: US Financial Sanctions and the International Backlash Against the Dollar.
«Τώρα, ένας λογικός παίκτης που γνωρίζει ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να βρεθεί σε αυτήν την κατάσταση στο μέλλον θα προετοιμαστεί για αυτό το σενάριο και κάνει τις καταναγκαστικές απειλές σας, τις αποτρεπτικές απειλές σας λιγότερο αποτελεσματικές», δήλωσε ο McDowell, καθηγητής στο τμήμα πολιτικών επιστημών του Πανεπιστημίου του Τέξας.
«Ίσως η αλλαγή να φαίνεται οριακή τώρα, αλλά ακόμα κι αν τελικά καταλήξει σε κάτι που δεν εκθρονίζει έμεσα το δολάριο», εξακολουθεί να έχει σημασία για το πώς «μπορεί να μειώσει την αμερικανική οικονομική ισχύ».
Αναμφίβολα, μέρος της απομάκρυνσης από το δολάριο ενορχηστρώνεται από την Κίνα.
Ο πρόεδρος Xi Jinping επιδιώκει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο για το γιουάν στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και η κυβέρνησή του έχει θέσει ως προτεραιότητα την επέκταση της διεθνοποίησης του νομίσματος
Ωστόσο, μεγάλο μέρος της ώθησης του κινεζικου νομίσματος συμβαίνει χωρίς τη συμμετοχή του Πεκίνου.
Η ανάδυση της Ασίας
Η Ινδία - δύσκολα στρατηγικός σύμμαχος της Κίνας- και η Μαλαισία ανακοίνωσαν τον Απρίλιο έναν νέο μηχανισμό διεξαγωγής διμερών εμπορικών συναλλαγών σε ρουπίες.
Eίναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας της κυβέρνησης του Narendra Modi - η οποία δεν έχει υπογράψει την εκστρατεία κυρώσεων κατά της Ρωσίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ - να παρακάμψει το δολάριο για τουλάχιστον ορισμένες διεθνείς συναλλαγές.
Ένα μήνα αργότερα, η Ένωση Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας συμφώνησε να ενισχύσει τη χρήση των τοπικών νομισμάτων στο περιφερειακό εμπόριο και τις διασυνοριακές επενδύσεις.
Και η Νότια Κορέα και η Ινδονησία υπέγραψαν πριν από λίγες εβδομάδες συμφωνία για την προώθηση απευθείας ανταλλαγών γουόν και ρουπίας.
Τελειώνει το Bretton Woods
Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Luiz Inacio Lula da Silva επέκρινε την κυριαρχία του δολαρίου κατά την επίσκεψή του στη Σαγκάη τον Απρίλιο.
Περιτριγυρισμένος από τις σημαίες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής, των λεγόμενων χωρών BRICS, κάλεσε τις μεγαλύτερες αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου να βρουν μια εναλλακτική λύση για την αντικατάσταση του δολαρίου στο εξωτερικό εμπόριο, ζητώντας «Ποιος αποφάσισε ότι το δολάριο ήταν το (εμπορικό) νόμισμα μετά το τέλος του κανόνα του χρυσού;»
Γυρνούσε πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν η συμφωνία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο - γνωστή ως Bretton Woods - που είχε καταστήσει το δολάριο το κέντρο της παγκόσμιας χρηματοδότησης ξετυλίγονταν.
Η κατάρρευση της συμφωνίας ελάχιστα έκανε να αμβλύνει την εξέχουσα θέση του δολαρίου.
Μέχρι σήμερα, λειτουργεί ως το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο, το οποίο έχει εκτονώσει τη ζήτηση για αμερικανικά ομόλογα και επέτρεψε στη χώρα να παρουσιάσει τεράστια εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα
Η κεντρική θέση του νομίσματος στο παγκόσμιο σύστημα πληρωμών επιτρέπει επίσης στην Αμερική να ασκήσει μοναδική επιρροή στην οικονομική κατάσταση άλλων εθνών.
Περίπου το 88% όλων των παγκόσμιων συναλλαγών σε συνάλλαγμα, ακόμη και εκείνων που δεν αφορούν εταιρείες των ΗΠΑ ή των ΗΠΑ, είναι σε δολάρια, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών. Επειδή οι τράπεζες που διαχειρίζονται διασυνοριακές ροές δολαρίων διατηρούν λογαριασμούς στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, υπόκεινται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Τεκτονικές αλλαγές
Ενώ η εκστρατεία οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας κορυφώνεται
Για παράδειγμα, τόσο η κυβέρνηση των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικανών έχουν χρησιμοποιήσει κυρώσεις σε χώρες όπως η Λιβύη, η Συρία, το Ιράν και η Βενεζουέλα τα τελευταία χρόνια.
Η κυβέρνηση Biden έχει κατά μέσο όρο 1.151 νέους διορισμούς ετησίως στον κατάλογο με τους ειδικά διορισμένους εμπειρογνώμονες του Γραφείου Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας.
Αυτό είναι υψηλότερο από 975 κατά μέσο όρο κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Trump και 544 κατά την πρώτη τετραετή θητεία του Προέδρου Obama.
«Οι χώρες έχουν ταλαιπωρηθεί για δεκαετίες κάτω από την κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ», δήλωσε ο Jonathan Wood, επικεφαλής για παγκόσμια θέματα στην εταιρεία συμβούλων Control Risks.
«Η πιο επιθετική και επεκτατική χρήση των αμερικανικών κυρώσεων τα τελευταία χρόνια ενισχύει αυτή τη δυυσανεξία στην αμερικανική ισχύ – και συμπίπτει με τις απαιτήσεις των μεγάλων αναδυόμενων αγορών για μια νέα κατανομή της παγκόσμιας ισχύος».
Ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικονομικών παρέπεμψε το Bloomberg στα σχόλια που έκανε η υπουργός Janet Yellen σε μια συνέντευξη στα μέσα Απριλίου στο CNN, στην οποία αναγνώρισε ότι «υπάρχει κίνδυνος όταν χρησιμοποιούμε οικονομικές κυρώσεις που συνδέονται με τον ρόλο του δολαρίου, με την πάροδο του χρόνου. υπονομεύουν την ηγεμονία του δολαρίου».
Ωστόσο, σημείωσε ότι το δολάριο «χρησιμοποιείται ως παγκόσμιο νόμισμα για λόγους που δεν είναι εύκολο για άλλες χώρες να βρουν μια εναλλακτική λύση όσον αφορά τις εμπορικές του συναλλαγές».
Οι παρατηρητές της αγοράς συμφωνούν.
Ακόμη και όταν όλο και περισσότερες χώρες προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο, λίγοι αναμένουν ότι η εξέχουσα θέση του στο παγκόσμιο εμπόριο και τα χρηματοοικονομικά θα απειληθεί σύντομα.
Πρώτον, υπάρχει μικρή ένδειξη ότι οποιοδήποτε άλλο νόμισμα θα μπορούσε να προσφέρει το ίδιο επίπεδο σταθερότητας, ρευστότητας και ασφάλειας, λένε.
Δεύτερον, η συντριπτική πλειονότητα των συμμάχων της προηγμένης οικονομίας των ΗΠΑ, που αποτελούν περισσότερο από το 50% του παγκόσμιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, έχουν δείξει ελάχιστη επείγουσα ανάγκη να απομακρυνθούν από το δολάριο.
Η αγορά ομολόγων
Στην πραγματικότητα, το δολάριο έχει κάνει ράλι έναντι του μεγαλύτερου μέρους των μεγάλων ομολόγων του από τότε που οι ΗΠΑ ενίσχυσαν τις κυρώσεις τους κατά της Ρωσίας ένδειξη ότι οποιαδήποτε πτώση της παγκόσμιας ισχύος του είναι πιθανό να είναι μια μακρά, αργή διαδικασία.
«Δεν μπορώ να δω κανένα περιουσιακό στοιχείο να αντικαθιστά το δολάριο ως το κυρίαρχο νόμισμα, όχι για την επόμενη γενιά», είπε ο Γιώργος Μπούμπουρας, βετεράνος των αγορών τριών δεκαετιών και επικεφαλής έρευνας στην K2 Asset Management στη Μελβούρνη.
«Τίποτα δεν πλησιάζει την ισχύ της οικονομίας των ΗΠΑ.
Η Κίνα έχει τα προβλήματά της με τη νεπιδείνωση των δημογραφικών στοιχείων και το ευρώ δυσκολεύθηκε να κερδίσει πραγματικά έδαφος.
Το δολάριο δεν θα εκθρονιστεί στο άμεσο μέλλον».
Αντίδραση των BRICS
Ωστόσο, η πορεία προς την αποδολαριοποίηση συνεχίζεται αμείωτη στον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Το Πακιστάν επιδιώκει να πληρώσει για τις εισαγωγές ρωσικού αργού σε γιουάν, δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας της χώρας τον περασμένο μήνα, ενώ νωρίτερα φέτος τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δήλωσαν ότι βρίσκονται σε αρχικό στάδιο συζητήσεων με την Ινδία σχετικά με τρόπους ενίσχυσης του εμπορίου εκτός πετρελαίου σε ρουπίες.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, τα κράτη της ομάδας των BRICS ζήτησαν από την τράπεζα του μπλοκ να παράσχει καθοδήγηση σχετικά με το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα πιθανό νέο κοινό νόμισμα, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου προστασίας των χωρών-μελών από τις επιπτώσεις κυρώσεων όπως αυτές που επιβλήθηκαν στη Ρωσία.
«Χωρίς αμφιβολία, η αποδολαριοποίηση επιταχύνεται και θα συνεχιστεί για τα επόμενα χρόνια», δήλωσε ο Vishnu Varathan, επικεφαλής οικονομικών και στρατηγικής της Mizuho Bank Ltd. στη Σιγκαπούρη.
«Οι ΗΠΑ πήραν μια υπολογισμένη απόφαση να χρησιμοποιήσουν το δολάριο για να προκαλέσουν πλήγμα σε γεωπολιτικούς αντιπάλους τους και είναι πιθανό να υπάρξουν μακροπρόθεσμες συνέπειες».
www.bankingnews.gr