Η παγκόσμια οικονομία ανέκαμψε έντονα το 2021 από τα χαμηλά επίπεδα της πανδημίας, για να χάσει λίγη από τη δύναμή της στο δεύτερο εξάμηνο εξαιτίας των νέων κρουσμάτων κορονοϊού, εμπλοκές στην αλυσίδα εφοδιασμού, ελλείψεις εργατικού δυναμικού και αργή εξάπλωση των εμβολίων COVID-19, ιδίως σε αναπτυσσόμενες χώρες με χαμηλό εισόδημα.
Η επιβράδυνση της ανάκαμψης ώθησε τους οικονομολόγους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) των 38 μελών να μειώσουν ελαφρώς τις προβλέψεις τους για την παγκόσμια ανάπτυξη του έτους τον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο αντίστοιχα.
Διατήρησαν, ωστόσο, τις προοπτικές τους για το 2022, αλλά προειδοποίησαν ότι οι παραλλαγές του COVID θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν την ανάπτυξη. Τόνισαν την ανάγκη να εμβολιαστεί γρήγορα η συντριπτική πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού.
Ενώ η πανδημία παραμένει ένας μεγάλος κίνδυνος για την παγκόσμια ανάπτυξη, δεν είναι η μόνη απειλή που είναι πιθανό να κρατήσει τους επενδυτές σε εγρήγορση το 2022.
Παραλλαγές του COVID που είναι ανθεκτικές στον εμβολιασμό
Τον Νοέμβριο, οι χρηματοπιστωτικές αγορές ξύπνησαν από έναν τρόμο: Μια νέα παραλλαγή του κοροναϊού, η Οmicron, είχε αναφερθεί στη νότια Αφρική. Η εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή του κοροναϊού έστειλε τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και τις αγορές εμπορευμάτων να καταρρεύσουν.
Την επόμενη εβδομάδα, οι παγκόσμιες αγορές συνέχισαν να ταλαντεύονται, καθώς οι επενδυτές αγωνίζονταν να κρίνουν τις οικονομικές επιπτώσεις της νέας παραλλαγής. Οι κυβερνήσεις αυστηροποίησαν τους περιορισμούς για να κρατήσουν την παραλλαγή μακριά, απειλώντας την οικονομική ανάκαμψη.
Τα πρώτα στοιχεία, αν και λίγα, και τα σχόλια των ειδικών έδειχναν ότι η Οmicron, αν και πιο μεταδοτική από την παραλλαγή delta, δεν θα ήταν τόσο θανατηφόρα όσο ο προκάτοχός του και δεν θα απέφευγε την ανοσία που παράγεται από τα υπάρχοντα εμβόλια ή τις θεραπείες. Καθώς οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναλύουν τα δεδομένα, οι στρατηγικοί αναλυτές της JP Morgan δήλωσαν ότι αν η omicron βρεθεί να είναι «λιγότερο θανατηφόρα», τότε μπορεί τελικά να καταλήξει να επιταχύνει το τέλος της πανδημίας.
Είναι πιθανό το omicron να μην είναι η μπάλα της καμπύλης που θα ρίξει την οικονομική ανάκαμψη εκτός τροχιάς, αλλά μια μελλοντική παραλλαγή θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει έναν τέτοιο κίνδυνο. Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι εάν η πανδημία αφεθεί να μαίνεται, τότε θα μπορούσαμε να δούμε την εμφάνιση παραλλαγών COVID ανθεκτικών στα εμβόλια, οι οποίες θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν την επιστροφή των λουκέτων.
«Εάν το COVID-19 είχε παρατεταμένο αντίκτυπο – μεσοπρόθεσμα – θα μπορούσε να μειώσει το παγκόσμιο ΑΕΠ σωρευτικά κατά 5,3 τρισεκατομμύρια δολάρια (4,6 τρισεκατομμύρια ευρώ) τα επόμενα πέντε χρόνια σε σχέση με την τρέχουσα πρόβλεψή μας», δήλωσε τον Οκτώβριο η επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Gita Gopinath.
Η Gopinath δήλωσε ότι η κορυφαία πολιτική προτεραιότητα θα πρέπει να είναι να διασφαλιστεί ότι το 40% του πληθυσμού σε κάθε χώρα θα είναι πλήρως εμβολιασμένο μέχρι φέτος και το 70% μέχρι τα μέσα του 2022. Μέχρι στιγμής, λιγότερο από το 5% του πληθυσμού στις χώρες χαμηλού εισοδήματος έχει εμβολιαστεί πλήρως.
Εμπόδια στην αλυσίδα εφοδιασμού
Οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καθυστέρηση της παγκόσμιας ανάκαμψης φέτος. Τα ναυτιλιακά προβλήματα μαζί με την έλλειψη εμπορευματοκιβωτίων, και η απότομη ανάκαμψη της ζήτησης μόλις αμβλύνθηκαν οι περιορισμοί που σχετίζονται με την πανδημία, άφησαν τους παραγωγούς να αναζητούν εξαρτήματα και πρώτες ύλες.
Ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας έχει πληγεί περισσότερο, με την παραγωγή να καταρρέει στην ευρωζώνη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, τους τελευταίους μήνες. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες έχουν μειώσει την παραγωγή, καθώς ο ενδιάμεσος εξοπλισμός, ιδίως οι ημιαγωγοί, παραμένουν σε έλλειψη.
Αν και υπάρχουν ενδείξεις ότι οι ελλείψεις εφοδιασμού μειώνονται με τη μείωση του κόστους μεταφοράς και την αύξηση των εξαγωγών τσιπ, οι ειδικοί αναμένουν ότι οι συμφορήσεις στον εφοδιασμό θα συνεχίσουν να επιβαρύνουν την ανάπτυξη και το επόμενο έτος.
«Αναμένουμε ότι η κατάσταση δεν θα διευκολυνθεί το 2022 – και όχι πριν αναπτυχθούν νέες σχετικές θαλάσσιες μεταφορικές ικανότητες το 2023 ή προσαρμοστούν οι αλυσίδες εφοδιασμού στο nearshoring», δήλωσε στη DW ο Frank Sobotka, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας μεταφορών και logistics DSV Air & Sea Germany, αναφερόμενος στην πρακτική της μεταφοράς μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας πίσω σε μια κοντινή χώρα.
Αύξηση του πληθωρισμού
Οι ελλείψεις πρώτων υλών, μαζί με τις υψηλότερες τιμές ενέργειας, έχουν ωθήσει τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη και τις Ηνωμένες Πολιτείες σε υψηλά επίπεδα πολλών ετών. Αυτό έχει τρομάξει τους παγκόσμιους επενδυτές, οι οποίοι φοβούνται ότι οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να αυξήσουν πρόωρα τα επιτόκια για να τιθασεύσουν την άνοδο των τιμών.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει υποστηρίξει ότι οι τιμές έχουν ωθηθεί προς τα πάνω από προσωρινούς παράγοντες, όπως οι ελλείψεις στην προσφορά και οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας. Αναμένει ότι ο πληθωρισμός θα ηρεμήσει μόλις υποχωρήσουν οι επιπτώσεις των παγκόσμιων ανισορροπιών μεταξύ ζήτησης και προσφοράς.
Με τις διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού να αποδεικνύονται πιο επίμονες από ό,τι θεωρούνταν νωρίτερα, ο πληθωρισμός αναμένεται να συνεχίσει να τρέχει με υψηλούς ρυθμούς για το μεγαλύτερο μέρος του 2022, κρατώντας τους Ευρωπαίους κεντρικούς τραπεζίτες σε δύσκολη θέση.
Στις ΗΠΑ, οι ανησυχίες για τον πληθωρισμό αναμένεται να είναι ακόμη μεγαλύτερες, υποστηριζόμενες από την ταχεία οικονομική ανάκαμψη, τα μαζικά δημοσιονομικά κίνητρα και τις ελλείψεις εργασίας και προσφοράς. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει δηλώσει ότι θα μειώσει πιο γρήγορα το σχέδιο τόνωσης της αγοράς ομολόγων και έχει σηματοδοτήσει αυξήσεις επιτοκίων το 2022. Μια αύξηση των επιτοκίων της Fed θα μπορούσε να σημάνει προβλήματα για ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες, όπως η Νότια Αφρική, η Αργεντινή και η Τουρκία, οι οποίες θα μπορούσαν να δουν φυγή κεφαλαίων.
Καταστολή στην Κίνα
Μια επιβράδυνση στην Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, θα πρόσθετε σίγουρα τις ανησυχίες των επενδυτών το 2022.
Η ασιατική οικονομική δύναμη βοήθησε τον κόσμο να βγει από την ύφεση που προκλήθηκε από την πανδημία το 2020, βασιζόμενη στην παγκόσμια ζήτηση για τα ηλεκτρονικά και ιατρικά προϊόντα της. Ήταν η μόνη μεγάλη οικονομία που αναπτύχθηκε το 2020 και αναμένεται να αναπτυχθεί κατά περίπου 8% φέτος, γεγονός που την καθιστά την ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία μετά την Ινδία.
Ωστόσο, η ανάκαμψη μετά την πανδημία παρεμποδίζεται από την καταστολή του Πεκίνου στους κολοσσούς της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων των Alibaba και Tencent, τις υπερχρεωμένες εταιρείες ακινήτων, όπως οι Evergrande και Kaisa, και την ιδιωτική εκπαιδευτική βιομηχανία. Κορυφαίοι Κινέζοι αξιωματούχοι προσπάθησαν να ηρεμήσουν τα πνεύματα λέγοντας ότι η σταθεροποίηση της οικονομίας θα είναι η κορυφαία προτεραιότητά τους για το επόμενο έτος, προκαλώντας προσδοκίες για μια δημοσιονομική τόνωση στις αρχές του 2022.
Η απροθυμία του Πεκίνου να εγκαταλείψει τη στάση του «μηδενικού COVID», η οποία έχει κρατήσει τη χώρα απομονωμένη για περισσότερο από ένα χρόνο και έχει οδηγήσει σε δρακόντειους περιορισμούς μετά την εμφάνιση έστω και ενός περιστατικού COVID, θα παραμείνει ένας μεγάλος κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία.
Γεωπολιτικές εντάσεις
Ακόμη και αν οι θερμοκρασίες πέφτουν στο βόρειο ημισφαίριο, αυξάνονται όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων. Η Ουάσινγκτον έχει προειδοποιήσει τη Μόσχα να μην εισβάλει στην Ουκρανία εν μέσω μιας μαζικής αύξησης των ρωσικών στρατευμάτων στα ουκρανικά σύνορα.
Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι σταθμίζουν περισσότερες οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής του αμφιλεγόμενου αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2, σε περίπτωση που εισβάλει στον γείτονά της.
«Οι εντάσεις ΗΠΑ-Ρωσίας είναι ένας τεράστιος κίνδυνος που θα μπορούσε όλο και περισσότερο να φέρει τους ανατολικούς συμμάχους του ΝΑΤΟ στα πρόθυρα του πολέμου», δήλωσε στη DW ο Έντουαρντ Μόγια, ανώτερος αναλυτής αγοράς στον όμιλο συναλλαγών OANDA. «Αν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη σταματήσουν τον αγωγό Nord Stream 2, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση που θα στείλει το κόστος του πετρελαίου προς τα 100 δολάρια το βαρέλι… Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας θα μπορούσε να είναι η σταγόνα που θα αναγκάσει τους κεντρικούς τραπεζίτες παγκοσμίως να επιταχύνουν τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής».
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας είναι επίσης τεταμένες όσον αφορά την Ταϊβάν, με την Ουάσινγκτον να προειδοποιεί το Πεκίνο να μην αλλάξει μονομερώς το status quo όσον αφορά το νησιωτικό έδαφος.
Η Ουάσινγκτον ενόχλησε περαιτέρω το Πεκίνο με την ανακοίνωσή της ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι θα μποϊκοτάρουν τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου τον Φεβρουάριο λόγω των «θηριωδιών» της Κίνας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κίνα απείλησε ότι οι ΗΠΑ θα «πληρώσουν βαρύ τίμημα» για την απόφασή τους.