Βασίλης Βιλιάρδος
Εισαγωγικά, όταν διαχωρίζει κανείς το ρίσκο από τις συνέπειες, θεσμοθετεί τον «ηθικό κίνδυνο» (Moral Hazard) – με παραδείγματα τα εξής: (α) όταν ένας ιδιοκτήτης ακινήτου ασφαλίζει το σπίτι του, είναι λιγότερο διατεθειμένος να το προστατεύσει, αφού οι τυχόν ζημίες πληρώνονται από την ασφαλιστική εταιρεία και (β) όταν ένας υπάλληλος έχει εταιρικό αυτοκίνητο, για το οποίο δεν χρειάζεται να πληρώσει επισκευές ή συντήρηση, είναι λιγότερο προσεκτικός και πιθανότερο να αναλάβει κινδύνους με το όχημα που δεν θα αναλάμβανε, εάν ήταν δικό του.
Η θεσμοθέτηση τώρα του «ηθικού κινδύνου» είναι ξεκάθαρη τόσο στην Κίνα, όσο και στις Η.Π.Α. – δευτερευόντως σε αρκετές άλλες χώρες. Διαπιστώνεται δε από το ότι, η Fed στις Η.Π.Α. διασώζει συνεχώς τις χρηματοπιστωτικές αγορές, μετά την κρίση του 2008 – μέσω των μηδενικών επιτοκίων και της αυξημένης ρευστότητας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τεράστιες φούσκες. Όσον αφορά την Κίνα, η κυβέρνηση της, το ΚΚΚ, στηρίζει την άνευ προηγουμένου φούσκα πιστωτικών περιουσιακών στοιχείων που έχει δημιουργηθεί – καλύπτοντας κάθε οικονομική ζημία των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από το πόσο επικίνδυνη ή επιβαρυμένη με χρέη είναι.
Έτσι ενθαρρύνθηκε και στις δύο χώρες η κερδοσκοπία που χρηματοδοτείται από το χρέος, θεωρούμενη ως μία «επένδυση» υψηλής απόδοσης και χαμηλού ρίσκου – ειδικά σε σύγκριση με τις επικίνδυνες επενδύσεις σε εξαγωγικές βιομηχανίες χαμηλών περιθωρίων κέρδους, τα οποία στην Κίνα κυμαίνονται από 1% έως 3%. Σε κάθε περίπτωση, η αποσύνδεση του κινδύνου από τις συνέπειες, ο ηθικός κίνδυνος δηλαδή που έχει θεσμοθετηθεί, αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της σημερινής εποχής – ακόμη και στην Ελλάδα, όπου το χρεοκοπημένο κράτος διασώζει επιχειρήσεις όπως την Aegean πρόσφατα (ανάλυση), τις τράπεζες στο παρελθόν κοκ., ενώ στηρίζει γενικότερα την οικονομία με δανεικά!
Στα πλαίσια αυτά, είναι μεταξύ άλλων λογική η πτώση της παραγωγικότητας των εργαζομένων, καθώς επίσης η «Μεγάλη Παραίτηση» (Great Resignation) που διαπιστώνεται σε πολλές χώρες – όπου ενώ η ανεργία είναι υψηλή, υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού, ειδικά μετά τη στήριξη των εργαζομένων με τα μέτρα της πανδημίας.
Μπορεί δε να υπάρχει οικονομική ανάκαμψη, αλλά βασίζεται κυρίως στην κατανάλωση των νοικοκυριών από τα χρήματα που τους δόθηκαν είτε δωρεάν, είτε με δάνεια – ενώ αυτό ακριβώς πυροδότησε τον πληθωρισμό, σε συνδυασμό βέβαια με την ενεργειακή καταιγίδα (πηγή) και με διάφορες άλλες δυσλειτουργίες της οικονομίας, αφού περισσότερα χρήματα που δεν κερδήθηκαν αλλά χαρίσθηκαν, ακολουθούν λιγότερα αγαθά, επειδή δεν παράγονται αρκετά.
Το θηριώδες πρόβλημα της Κίνας
Περαιτέρω στην Κίνα, το χρέος σε όλους τους τομείς έχει εκτοξευθεί στα ύψη, για να χρηματοδοτήσει την κερδοσκοπία και όχι την παραγωγικότητα – με αποτέλεσμα αφενός μεν την πτώση της παραγωγικότητας, αφετέρου τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της δε, έχει δημιουργηθεί στην αγορά ακινήτων – στην οποία δεν έχουν επενδύσει μόνο οι μεγάλοι όμιλοι, όπως η Evergrande (ανάλυση) αλλά, επί πλέον, νοικοκυριά της μεσαίας τάξης.
Τα περισσότερα τώρα από αυτά τα νοικοκυριά, είτε έχουν επενδύσει όλες τους τις αποταμιεύσεις σε ακίνητα, είτε έχουν δανειοδοτηθεί από το σύστημα της σκιώδους τραπεζικής που κυριαρχεί στη χώρα – από τις μη ελεγχόμενες δηλαδή δεξαμενές δανειακών κεφαλαίων του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες είναι γνωστές για τα δάνεια σε επικίνδυνους δανειολήπτες με υψηλά επιτόκια. Εν τούτοις, οι μαζικές επενδύσεις σε άδεια διαμερίσματα είναι επικίνδυνες, για τους εξής λόγους:
(α) επειδή ένα διαμέρισμα χάνει την αξία του από τη στιγμή που ενοικιάζεται, εξαιτίας της χρήσης του και (β) η συντριπτική πλειονότητα της αγοράς «επενδυτικών διαμερισμάτων» είναι μη ρευστοποιήσιμη, δεν πουλιούνται δηλαδή, επειδή οι περισσότεροι νέοι αγοραστές θέλουν ένα καινούργιο διαμέρισμα και όχι ένα παλιό – με αποτέλεσμα η αγορά «μεταχειρισμένων διαμερισμάτων» να είναι προβληματική.
Συνεχίζοντας, οι μαζικές επενδύσεις σε μη ρευστοποιήσιμα κενά διαμερίσματα, έχουν δημιουργήσει κοινωνικές και οικονομικές διαστρεβλώσεις – μία εκ των οποίων είναι το ότι, τα διαμερίσματα σε επιθυμητές περιοχές κοστίζουν έως και 40 ετησίους μέσους μισθούς της μεσαίας τάξης. Έτσι οι νέοι, για να αντέξουν οικονομικά ένα διαμέρισμα, θα πρέπει να συγκεντρώσουν όλες τις αποταμιεύσεις της ευρύτερης οικογένειας τους – ενώ αυτοί που δεν είναι σε θέση να το κάνουν, θεωρούν πως οι προοπτικές γάμου τους είναι θλιβερές!
Με δεδομένο τώρα το ότι, το άτυπο σύστημα του σκιώδους τραπεζικού τομέα της Κίνας είναι αδιαφανές, ακόμη και για τις ρυθμιστικές αρχές, κανένας δεν γνωρίζει την έκταση του συστημικού κινδύνου – ενώ η πραγματικά μνημειώδης συσσώρευση χρέους και κερδοσκοπίας, αποτελεί πλέον μία υπαρξιακή απειλή για το κινεζικό κομμουνιστικό κόμμα, στα εξής επίπεδα:
(α) Αφού όλες οι φούσκες σπάζουν αργά ή γρήγορα, όταν η συγκεκριμένη σπάσει το οικονομικό πλήγμα θα είναι τόσο σοβαρό, ώστε να απειλήσει η οικονομία να χαθεί ο έλεγχος του κράτους από το κόμμα.
(β) Η απώλεια του πλούτου-φάντασμα, του πλούτου στα χαρτιά δηλαδή που στηρίζεται σε υπερβολικές τιμές περιουσιακών στοιχείων, θα αναγκάσει τους Κινέζους να αναζητήσουν έναν υπεύθυνο. Εν προκειμένω το κόμμα, το ΚΚΚ, θα είναι ο νούμερο ένα στόχος – επειδή αφενός μεν φέρθηκε καλά στους πολύ πλούσιους με καλές διασυνδέσεις, αφετέρου δεν προστάτευσε το 99% από τις τρομακτικές συνέπειες του σκασίματος της φούσκας.
Ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα είναι βέβαια το κινεζικό σύστημα διαχείρισης πλούτου (WMP) – το οποίο θεωρείται ως η θηριωδέστερη πυραμίδα (Ponzi scheme) στην παγκόσμια ιστορία. Ειδικότερα, οι μικροί επενδυτές οδηγούνται στο να πιστεύουν πως τα WMP’s είναι σαν τραπεζικές καταθέσεις που υποστηρίζονται, που είναι κατά κάποιον τρόπο εγγυημένες δηλαδή από την τράπεζα που τα πουλάει – χωρίς όμως να συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού στην πραγματικότητα είναι μη ασφαλείς τοποθετήσεις σε «τυφλές πισίνες» (blind pools) που μπορούν να επενδυθούν σε οτιδήποτε θέλει ο διαχειριστής τους.
Εν προκειμένω, τα περισσότερα κεφάλαια WMP έχουν επενδυθεί, στην καλύτερη περίπτωση, στον κλάδο των ακινήτων – προκαλώντας ως εκ τούτου φούσκες. Στη χειρότερη περίπτωση, σε ζημιογόνα εγχειρήματα που δεν μπορούν καν να καλύψουν το κόστος τους – ενώ, όταν οι επενδυτές ζητούσαν τα χρήματα τους πίσω, ο διαχειριστής πουλούσε περισσότερα WMP’s, χρησιμοποιώντας τα έσοδα για να τους επιστρέψει τα χρήματα, όπως συμβαίνει με όλες τις πυραμίδες.
Το συνολικό ποσόν που επενδύθηκε σε WMP’s, ανέρχεται πλέον σε πολλά τρις $ που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση εκατοντάδων έργων – τα οποία διεξάγονται από χιλιάδες επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό οι Κινέζοι αποταμιευτές που εξελίχθηκαν σε επενδυτές, είναι εκτεθειμένοι σε WMP’s που σήμερα καταρρέουν – όπως κάποια στιγμή όλες οι πυραμίδες.
Εάν τώρα καταρρεύσει ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ακινήτων, η Evergrande, θα υπάρξουν σημαντικές απώλειες σε WMP’s, σε εταιρικό χρέος, σε απλήρωτους λογαριασμούς εργολάβων, σε μετοχές και σε ημιτελή ακίνητα – γεγονός που σημαίνει πως ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας θα βρεθεί στα πρόθυρα μίας κοσμοϊστορικής κατάρρευσης που ασφαλώς δεν θα περιοριστεί στη χώρα.
Περαιτέρω, υπάρχουν δύο μόνο πολιτικές επιλογές, όσον αφορά τη φούσκα που έχει δημιουργηθεί – ενώ ασφαλώς δεν υπάρχει ανώδυνος τρόπος για να ξεφουσκώσει μία κερδοσκοπική φούσκα τέτοιων εντυπωσιακών διαστάσεων:
(α) Να αρνηθεί η κυβέρνηση να διασώσει τις κερδοσκοπικές υπερβολές που χρηματοδοτούνται με χρέη – θέτοντας τέλος στη θεσμοθέτηση του «ηθικού κινδύνου».
(β) Να συνεχίσει να στηρίζει τους πάντες έτσι ώστε να διατηρήσει τη φούσκα, αφήνοντας την να επεκταθεί έως ότου εκραγεί μόνη της.
Εν προκειμένω θεωρούμε πως ο πρόεδρος του ΚΚΚ, με κριτήριο τη δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων των δισεκατομμυριούχων του διαδικτύου όπως του ιδιοκτήτη της Alibaba, καθώς επίσης την ανακοίνωση της μη διάσωσης της Evergrande, επικαλούμενος την καταπολέμηση της διαφθοράς και την προστασία του λαού επέλεξε την πρώτη λύση – να δώσει τέλος δηλαδή στο πρόβλημα ελεγχόμενα, καταργώντας αυτόματα το θεσμοθετημένο ηθικό κίνδυνο, αφού θα υποστούν όλοι τις συνέπειες των ρίσκων που ανέλαβαν.
Οι Η.Π.Α.
Συνεχίζοντας, σε αντίθεση με την Κίνα η πολιτική ηγεσία των Η.Π.Α., μαζί με τη Fed, επέλεξε τη δεύτερη λύση – αδιαφορώντας για τη συνέχιση των υπερβολών στα χρηματιστήρια, για την κλιμάκωση των εισοδηματικών ανισοτήτων, για τα αυξανόμενα χρέη κοκ.
Έτσι βέβαια υπονομεύεται η αξιοπιστία τόσο της Fed, όσο και της πολιτικής τάξης των Η.Π.Α. – σημειώνοντας πως ενώ η Fed συνεχίζει να εκτυπώνει τρις $ για να διατηρήσει τη φούσκα διογκώνοντας την, τα προβλήματα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και η ενεργειακή καταιγίδα, ακρωτηριάζουν ήδη βασικούς τομείς στις οικονομίες της ΕΕ και της Κίνας.
Σε κάθε περίπτωση, οι κερδοσκοπικές φούσκες δεν μπορούν να παραμείνουν αιώνια αποσυνδεδεμένες από την πραγματική οικονομία – κάτι που δυστυχώς δεν κατανοεί η αμερικανική κεντρική τράπεζα. Εκτός αυτού η πληθώρα χρημάτων, τόσο από τις κεντρικές τράπεζες, όσο και από τα κράτη με τα δημοσιονομικά μέτρα της πανδημίας, δεν είναι δυνατόν να μην προκαλέσει πληθωρισμό – ο οποίος στην ουσία υπήρχε, αν και μόνο στα πάγια περιουσιακά στοιχεία (μετοχές, ακίνητα κλπ.).
Ας μην ξεχνάμε δε πως είχε ξεκινήσει ένα μεγάλο χρηματιστηριακό κραχ ήδη από τος αρχές του 2020 που τελικά καλύφθηκε πίσω από την πανδημία (ανάλυση) – ενώ είχε προαναγγελθεί από την αγορά (στενότητα ρευστότητας) το Σεπτέμβριο του 2019 (πηγή).
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, η Δύση πιστεύει πως η Κίνα δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει τη φούσκα της να σπάσει, επειδή τα αποτελέσματα της θα είναι πολύ επώδυνα – οπότε πως θα διασώσει τελικά την Evergrande και όχι μόνο, για να μη δημιουργηθεί ένα καταστροφικό ντόμινο που θα παρασύρει τα πάντα στο πέρασμα του.
Άλλωστε, όπως έχουν αποκαλύψει οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, η παγκόσμια οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους – οπότε είναι εξαιρετικά εκτεθειμένα στους κινδύνους διαδοχικών καταρρεύσεων, αφού οι βασικοί κόμβοι μετατρέπονται σε σημεία ασφυξίας.
Εν τούτοις, ακόμη και αν δεν είναι σωστή η υπόθεση μας, σύμφωνα με την οποία ο πρόεδρος της Κίνας επέλεξε την πρώτη λύση, το ελεγχόμενο σπάσιμο της φούσκας, οι ακραίες υπερβολές χρέους και κερδοσκοπίας στη χώρα έχουν έλθει ήδη στην επιφάνεια – οπότε το ΚΚΚ είναι στρυμωγμένο στη γωνία. Εάν λοιπόν θέλει να διατηρήσει τον έλεγχο του κράτους, θα αναγκάσει όλους όσους είναι εκτεθειμένοι να υποστούν τις αναπόφευκτες απώλειες που προκαλούνται, όταν σπάζουν πρωτοφανείς φούσκες – γνωρίζοντας πως δεν υπάρχει διαφυγή χωρίς κόστος.
Στα πλαίσια αυτά, όποιος πιστεύει πως η κερδοσκοπική φούσκα της Fed στις Η.Π.Α. έχει ανοσία απέναντι στο ντόμινο που θα προκληθεί από την Κίνα, είναι υπερβολικά αισιόδοξος – εάν όχι αιθεροβάμων. Όλοι γνωρίζουμε δε τη σημασία των Η.Π.Α. για την παγκόσμια οικονομία – πόσο μάλλον των Η.Π.Α. και της Κίνας μαζί.
https://analyst.gr/2021/11/01/o-thesmothetimenos-ithikos-kindinos-kai-i-kineziki-apeili/