-Το στρατηγικό σχέδιο του Ελευθέριου Βενιζέλου για δημιουργία κράτους Κωνσταντινούπολης και κράτους Πόντου
-Ο περίεργος ρόλος αυτών που σήμερα λένε ότι δεν είχαμε δουλειά να πάμε στην Ιωνία
Βλάσης Αγτζίδης
Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, Μαθηματικός
Το Σαντζάκιο Σμύρνης μαζί με τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (που η Ελλάδα απέκτησε στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο) αποτελούσαν από πάντα μια αυτόνομη οικονομική και γεωπολιτική οντότητα, που βιαίως διασπάστηκε το 1922.
Όλα είναι Ιωνία (συμπεριλαμβάνοντας και την ιστορική Αιολίδα)…
Υπάρχουν πολλές αναφορές ότι και να επικρατούσαν οι Έλληνες, το Σαντζάκιο Σμύρνης θα μαράζωνε υπό την πίεση μιας δυναμικής και ογκώδους Τουρκίας.
Ο πατήρ αυτής της άποψης είναι ο ιστορικός Θάνος Βερέμης…
Αυτές οι θεωρήσεις προέρχονται βέβαια από όσους θεωρούν ότι «Καμιά δουλειά δεν είχαν οι Έλληνες στη Σμύρνη».
Μια θέση που άρχισε να διαδίδεται με την ακύρωση της Δίκης των Εξ εφόσον υπήρξε ένα επιχείρημα της πρότασης του αρμόδιου αντεισαγγελέα (παραλλήλισε τη Μικρασιατική Εκστρατεία με την αρχαϊκή επίθεση στην Τροία).
Με μια έννοια μεταφέρουν στις μέρες μας την άποψη συγκεκριμένων κύκλων που τα χρόνια 1921-22 αποκαλούσαν τη Μικρασιατική Εκστρατεία «υπερπόντια», ήτοι εκτός των ελλαδικών δυνατοτήτων.
(Σημείωση: «Υπερπόντια» ήταν η στρατιωτική επιχείρηση των Βρετανών για την ανακατάληψη των Φωκλαντ!!!).
Παράλληλα, όσοι εκφράζουν τη θέση αυτή προσδίδουν στο κεμαλικό κίνημα σχεδόν μυθολογικά χαρακτηριστικά.
Θεωρώ ότι το ζήτημα αυτών των προσεγγίσεων προέρχεται από την υπερεκτίμηση της δυναμικής του τουρκικού εθνικιστικού κινήματος.
Παραβλέπει πολλά θέματα, μεταξύ των οποίων και το ότι ο μουσουλμανικός χώρος δεν ήταν αρραγής ούτε ομόθυμα συστρατευμένος κατά των Ελλήνων.
Οι κεμαλικοί είχαν πολύ σημαντικούς αντιπάλους εντός του παλιού οθωμανικού κόσμου: τους σουλτανικούς που τους μισούσαν και τους πολεμούσαν, καθώς και τις μη τουρκικές μουσουλμανικές μειονότητες, όπως οι Τσερκέζοι αλλά και κάποιες ανυπότακτες φυλές Κούρδων.
Δεν ήταν τόσο απλά τα πράγματα για τους κεμαλικούς.
Ακόμα και η ελληνική ήττα -έστω και υπό τα λάθη των βασιλικών- δεν ήταν προδιαγεγραμμένη.
Παρόλα τα λάθη παραλίγο θα είχαν καταλάβει την Άγκυρα -αν δεν είχαν χάσει πολύτιμο χρόνο με την παλινόρθωση και την προσαρμογή εκ των υστέρων στις συνθήκες.
Αυτό το διατυπώνει ξεκάθαρα ο σημαντικός Βρετανός ιστορικός Douglaς Dakin στο «H ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923», ο οποίος γράφει:
«…Ακόμα και σήμερα δεν έχει σιγάσει η διαμάχη γύρω από το ζήτημα γιατί οι ελληνικές δυνάμεις που υπερτερούσαν αριθμητικά και δεν ήταν πολύ χειρότερα εξοπλισμένες από τα στρατεύματα του Κεμάλ, οδηγήθηκαν σ’ αυτή την καταστρoφική ήττα».
Εξάλλου το ζήτημα της συνέχειας στη διαμόρφωση του μεταοθωμανικού σκηνικού δεν φαίνεται ότι τελείωνε με την Συνθήκη των Σεβρών.
Στο τελευταίο του Υπόμνημα προς τον Λόιντ Τζορτζ (Οκτώβριος 1920) ο Βενιζέλος προτείνει κοινή Ελληνο-βρετανική στρατιωτική επιχείρηση για την καταστολή του κεμαλικού κινήματος και αναθεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών εις βάρος της Τουρκίας με τη δημιουργία δύο νέων κρατών: Κωνσταντινουπόλεως υπό τη διακυβέρνηση της ΚτΕ και του Πόντου (πλην Λαζιστάν)…
Ο Σβολόπουλος αναφέρει ότι η διάθεση του βρετανικού επιτελείου ήταν θετική προς τις προτάσεις αυτές. Όμως οι εκλογές είχαν αλλάξει άρδην το σκηνικό.
Επί της ουσίας, η ελληνική επιθετική πολιτική σε διπλωματικό επίπεδο που αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός συμμαχικού αντικεμαλικού μετώπου τελείωσε με τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920.
Σαφώς δεν ξέρουμε τι θα γινόταν «αν»! Όμως έχουμε αρκετές ενδείξεις…