Γεννήθηκε στο Μέγα Δένδρο της Αιτωλίας το 1714 από ευλαβείς γονείς. Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Κώνστας. Προικισμένος με έκτακτη ευφυΐα και οξυδέρκεια και έχοντας ισχυρή δίψα για γνώση άφησε τη βοσκή των ζώων και στην ηλικία των δέκα ετών δέχθηκε τα πρώτα στοιχειώδη μαθήματα από τον Ιεροδιάκονο Γεράσιμο Λύτσικα στη Συγδίτσα Παρνασσίδος. Τις γυμνασιακές του σπουδές συμπλήρωσε από τόν ιεροδιδάσκαλο Ανανία Δερβισιάνο στα Λαμποτινά Ναυπακτίας. Και στη συνέχεια μετέβη στη φημισμένη Αθωνιάδα Ακαδημία του Αγίου Όρους για ευρύτερη παιδεία από λογίους της εποχής του διδασκάλους και ιδιαίτερα από τον σοφό Ευγένιο Βούλγαρη.
Ο Κώνστας εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Φιλοθέου Αγίου Όρους με νέο πλέον όνομα: Κοσμάς.
Η αγνή πολιτεία του και η ακρίβειά του στα παλαίσματα της μοναχικής ζωής τον έκαναν άξιο να προωθηθεί στον Ιερό Κλήρο. Μέσα στην ψυχή του υπήρχε ασίγαστος πόνος για το σκλαβωμένο γένος του. Γι’ αυτό, αποφάσισε να αφήσει την ησυχία της ερημικής ζωής και να πάρει το ραβδί του Αποστόλου με έναν πόθο: να παρηγορήσει και να αφυπνίσει το Ελληνικό Έθνος, που κινδύνευε να αφανιστεί.
Στα 45 του έτη εξέρχεται από τη Μονή της μετανοίας του, με τις ευχές των Πατέρων του και την ευλογία και έγκριση του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Σεραφείμ του Β΄, έχοντας τον τίτλο “του ιεροκήρυκος του Γένους”.
Κατά τις 4 ιεραποστολικές του περιοδείες (1760-1779) όργωσε κυριολεκτικά όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. Ξεκινώντας από τη Θράκη, συνέχισε στη Μακεδονία, ήρθε στη Θεσσαλία, την Αιτωλοακαρνανία, Ήπειρο, Γαλαξείδι. Επισκέφτηκε τις Σποράδες, τα Δωδεκάνησα, τις Κυκλάδες, τα Ιόνια νησιά και ιδιαίτερα την Κεφαλλονιά, τη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα.
Τελευταίος του σταθμός υπήρξε η Βόρειος Ήπειρος, μία περιοχή για την οποία ο Άγιος ιδιαίτερα θρηνούσε, γιατί είχε σχεδόν αφελληνισθεί.
Ακούραστος οδοιπορούσε. Τον ακολουθούσαν ευλαβείς μοναχοί και ιερείς. Ο ίδιος ήταν πάμφτωχος. Στον ώμο του είχε ένα δισάκι (=ταγάρι) και ένα σκαμνάκι (δώρο Τούρκου πασά). Όπου σταματούσε για το κήρυγμα, σε χωράφια ή στάνες ή δάση ή πλατείες ή ακρογιάλια, ύψωνε ένα μεγάλο ξύλινο σταυρό, τον οποίο άφηνε εκεί ως ευλογία όταν έφευγε. Ανέβαινε στο σκαμνάκι και κάτω από τη σκιά του σταυρού ο λόγος του “ξεχείλιζε από τη γλυκύτητα, την ειρήνη και τη χαρά που μόνο το Άγιο Πνεύμα μπορούσε να χαρίσει”. Αποκάλυπτε με απλά λόγια τις αλήθειες της πίστεώς μας αρχίζοντας από τη Δημιουργία του κόσμου, των Πρωτοπλάστων, συνέχιζε με τη ζωή της Παναγίας, του Ιησού Χριστού και έκλεινε με τον Παράδεισο, “την αληθινή πατρίδα που οφείλουμε όλοι να λαχταράμε”.
Μιλούσε χωρίς χειρόγραφα. Μιλούσε ζωντανά, ζεστά, στην απλή γλώσσα του λαού, φέρνοντας παραδείγματα από τη ζωή των Αγίων και την καθημερινή ζωή των ακροατών του. Ήταν ο κήρυκας της κοινωνικής δικαιοσύνης. Έλεγχε με δριμύτητα τις αδικίες και αρπαγές. Συμβούλευε όλους να αγαπούν και να συγχωρούν.
Παρήγγελλε στους πλουσίους να πάρουν στις οικογένειές τους τα εγκαταλελειμμένα παιδιά και να τα προστατέψουν. Τους έλεγε να κάνουν ελεημοσύνες και να προσφέρουν στις εκκλησίες κολυμβήθρες, για να βαπτίζονται τα νήπια.
Όλους τους ξεσήκωνε ο Άγιος και τους έβαζε να κτίζουν σχολεία, για να μαθαίνουν καλά τα ελληνικά. “Τα σχολεία φτιάχνουν ανθρώπους και στερεώνουν τα παιδιά στην ευσέβεια και στην ενάρετη ζωή”, έλεγε. Με τη συμβολή του κτίστηκαν περισσότερα από 10 «σχολεία ελληνικά» (ανώτερη εκπαίδευση) και 200 περίπου «για κοινά γράμματα» (στοιχειώδης παιδεία).
Είκοσι ολόκληρα χρόνια ο φλογερός Πατροκοσμάς έσπερνε τον σπόρο της Ουράνιας Αλήθειας και “κατακτούσε και γοήτευε και τους πιο σκληρούς”.
Μεγάλοι εγκληματίες μετανοούσαν. Άρπαγες επέστρεφαν τα κλεμμένα. Σκληροί κι ανελεήμονες πλούσιοι έδιναν τα πλούτη τους ανακουφίζοντας τους αναγκεμένους. Ανευλαβείς και αδιάφοροι για την πίστη άνθρωποι γίνονταν τώρα θερμοί χριστιανοί!
Δεν ημέρεψαν όμως μόνο οι άνθρωποι. Ο Άγιος είχε δώσει εντολή στους πιστούς να μπολιάζουν και τα άγρια δέντρα, για να δίνουν γλυκείς καρπούς.
Όμως το τεράστιο αυτό ευλογημένο έργο του μεγάλου Εθναποστόλου το φθόνησαν έμποροι Εβραίοι της Ηπείρου. Επειδή θίγονταν τα οικονομικά τους συμφέροντα –διότι ο Άγιος δεν ανεχόταν να γίνεται το παζάρι ημέρα Κυριακή και το είχε μεταθέσει Σάββατο– τον συκοφάντησαν στον Κουρτ Πασά ότι είναι πράκτορας της Ρωσίας που ξεσηκώνει σε επανάσταση τους χριστιανούς της Ηπείρου εναντίον των Τούρκων. Ο πασάς πείστηκε, αφού έλαβε βέβαια και πολλά γρόσια, και ενήργησε άμεσα το σχέδιο εξοντώσεώς του.
Ήταν 23 Αυγούστου του 1779. Στο Κολικόντασι του Βερατίου της Βορείου Ηπείρου, την ώρα που κήρυττε ο Άγιος ήρθαν ξαφνικά και τον συνέλαβαν. Την επόμενη μέρα, 24 Αυγούστου, επτά Τουρκαλβανοί μετά από δίωρη πορεία τον οδήγησαν στις όχθες του Άψου ποταμού. Εκεί, κάτω από ένα δέντρο θέλησαν να του δέσουν τα χέρια. Ο Άγιος τούς βεβαίωσε πως δεν επρόκειτο να αντισταθεί και ύψωσε τα χέρια σε προσευχή. Στη συνέχεια ευλόγησε με το σημείο του σταυρού τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Και οι δήμιοι κρέμασαν τον Άγιο στο δέντρο και τον απαγχόνισαν. Η ψυχή του ολοφώτεινη πέταξε στο θρόνο του Υψίστου Θεού. Ήταν τότε 65 ετών. Ύστερα τον πέταξαν στο ποτάμι, για να χαθούν τα ίχνη του. Όμως ο Θεός φανέρωσε μετά από τρεις ημέρες το πάντιμο σώμα του σε κάποιον ευλαβή ιερέα, τον παπά Μάρκο. Και έγινε η κηδεία και η ταφή στο χωριό Κολικόντασι με προεξάρχοντα τον αρχιερέα Ιωάσαφ.
Όλος ο χριστιανικός κόσμος θρήνησε την απώλεια του μεγάλου Νεομάρτυρα και Εθναποστόλου του Γένους. Αλλά και από τους εχθρούς και αντιπάλους του τιμήθηκε ο Όσιος και μάλιστα άμεσα. Πρώτος ο Κουρτ Πασάς μετάνιωσε πικρά γιατί ξεγελάστηκε και για λίγα χρήματα θανάτωσε έναν “αθώο και ειρηνικό άνθρωπο”.
Η αγιοκατάταξή του στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας έγινε το 1961. Η μνήμη του τιμάται στις 24 Αυγούστου.
Ας γίνουν οι διδαχές του Αγίου και για μας σωσίβια σωτηρίας και ας μας συνοδεύουν οι πρεσβείες του.
Ελπιδοφόρος
«Πρός τή ΝΙΚΗ», Νοέμβριος 2019
https://prostiniki.gr/vios-tou-agiou-kosma-tou-aitolou/