Χριστὸς Μεσσίας τῶν διδασκάλων μέσον.
Την
Τετάρτη μετά την Κυριακή του Παραλύτου πανηγυρίζει η Εκκλησία μας μία
μεγάλη δεσποτική εορτή, την εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Τα βυζαντινά
χρόνια, η εορτή της Μεσοπεντηκοστής ήταν η μεγάλη εορτή της Μεγάλης
Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνέτρεχαν κατ’ αυτή στον μεγάλο
ναό πλήθη λαού. Δεν έχει κανείς παρά να ανοίξει την Έκθεση της Βασιλείου
Τάξεως (Κεφ. 26) του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου για να δει το επίσημο
τυπικό του εορτασμού, όπως ετελείτο μέχρι την Μεσοπεντηκοστή του έτους
903 μ.Χ. στον ναό του Αγίου Μωκίου στην Κωνσταντινούπολη, μέχρι δηλαδή
την ημέρα που έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’
του Σοφού (11 Μαΐου 903 μ.Χ.). Εκεί υπάρχει μία λεπτομερής περιγραφή του
λαμπρού πανηγυρισμού, που καταλαμβάνει ολόκληρες σελίδες και καθορίζει
με την γνωστή παράξενη βυζαντινή ορολογία, πως ο αυτοκράτωρ το πρωί της
εορτής με τα επίσημα βασιλικά του ενδύματα και την συνοδεία του
ξεκινούσε από το ιερό παλάτι για να μεταβεί στον ναό του αγίου Μωκίου,
όπου θα ετελείτο η θεία λειτουργία. Σε λίγο έφθανε η λιτανεία με επί
κεφαλής τον πατριάρχη, και βασιλεύς και πατριάρχης εισήρχοντο επισήμως
στον ναό. Η θεία λειτουργία ετελείτο με την συνήθη στις μεγάλες εορτές
βυζαντινή μεγαλοπρέπεια. Μετά από αυτήν ο αυτοκράτωρ παρέθετε πρόγευμα,
στο οποίο έπαιρνε μέρος και ο πατριάρχης. Και πάλι ο βασιλεύς υπό τις
επευφημίες του πλήθους «Εἰς πολλούς καί ἀγαθούς χρόνους ὁ Θεός ἀγάγει
τήν βασιλείαν ὑμῶν» και με πολλούς ενδιαμέσους σταθμούς επέστρεφε στο
ιερό παλάτι.
Αλλά και στα σημερινά μας λειτουργικά βιβλία, στο
Πεντηκοστάριο, βλέπει κανείς τα ίχνη της παλαιάς της λαμπρότητας.
Παρουσιάζεται σαν μία μεγάλη δεσποτική εορτή, με τα εκλεκτά της τροπάρια
και τους διπλούς της κανόνες, έργα των μεγάλων υμνογράφων, του
Θεοφάνους και του Ανδρέου Κρήτης, με τα αναγνώσματά της και την επίδραση
της στις προ και μετά από αυτήν Κυριακές και με την παράταση του
εορτασμού της επί οκτώ ημέρες κατά τον τύπο των μεγάλων εορτών του
εκκλησιαστικού έτους.
Ποιό όμως είναι το θέμα της ιδιορρύθμου
αυτής εορτής; Όχι πάντως κανένα γεγονός της ευαγγελικής ιστορίας. Το
θέμα της είναι καθαρά εορτολογικό και θεωρητικό. Η Τετάρτη της
Μεσοπεντηκοστής είναι η 25η από του Πάσχα και η 25η προ της Πεντηκοστής
ημέρα. Σημειώνει το μέσον της περιόδου των 50 μετά το Πάσχα εορτάσιμων
ημερών. Είναι δηλαδή ένας σταθμός, μία τομή.