Με αφορμή τη streaming προβολή του «Ριχάρδου Β’» αλλά και την πλούσια κινηματογραφική του δραστηριότητα τους τελευταίους μήνες της εξαντλητικής καλλιτεχνικής σιωπής – που by the way φλέρταρε για λίγο με τις υποψηφιότητες των Όσκαρ – ο Άρης Σερβετάλης μιλάει για το επώδυνο τώρα της τέχνης. Και το κάνει μέσα από την δική του πνευματική θεώρηση – που ναι, συνδέεται με το δρόμο της πίστης και του Θεού – αλλά στ’ αλήθεια, τον ακούω με σεβασμό και προσοχή.
Ντυμένος στα μαύρα από την κορυφή ως τα νύχια, λιγνός όπως πάντα, ενισχύει την εικόνα της ασκητικής φιγούρας, που βλέπει το κακό πρώτα στον εαυτό του, παραδέχεται τα σκοτάδια του, αναγνωρίζει την εγκληματική πράξη αλλά δεν λιθοβολεί τον εγκληματία, μαθαίνει από τον πόνο αλλά δεν προσπερνά τη χαρά, απαιτεί την αναγνώριση των λειτουργικών προβλημάτων του θεάτρου και της κοινωνίας αλλά κοιτάζει προς την συγχώρεση.
Ο Άρης Σερβετάλης επιστρέφει στο «Ριχάρδο Β» σε σκηνοθεσία ‘Εφης Μπίρμπα για τρεις streaming παραστάσεις.
Αρκεί ένα streaming για να σε βάλει ξανά σε σχέση με το κοινό;
Είναι μια επανασύνδεση, μια μορφή διαλόγου κι ερεθίσματος. Έτσι κι αλλιώς ο Ριχάρδος -όπως και ό,τι είχαμε κάνει στις Ροές- είναι πολυεπίπεδo έργo, δεν έχει μια γραμμική αφήγηση. Κι αυτό βοηθάει στην οπτικοποίηση του, είναι μια συλλογή εικόνων που καταγράφεται από μια κινηματογραφική θέαση. Εμείς είχαμε τη διορατικότητα να κάνουμε κάτι ποιοτικό με τη συμβολή του σκηνοθέτη Γρηγόρη Πανόπουλου και της Έφης Μπίρμπα. Ασφαλώς και δεν γεμίζει το κενό, απλώς είναι κάτι σε αυτό το δύσκολο πλαίσιο που έχουμε μπει.
Ο «Ριχάρδος Β’» ανήκει στο πεντάπτυχο των παραστάσεων που κάνατε με το Res Ratio Network. Με ποια από αυτές τις παραστάσεις συνδέθηκες περισσότερο;
Εμπλακήκαμε πάρα πολύ με όλες τις παραστάσεις και νομίζω ότι έκλεισε ένας κύκλος για τη δουλειά μας ως ομάδα, τόσο στο κομμάτι της δημιουργίας όσο και σε αυτό της παραγωγής. Όλα γεννήθηκαν με πολύ κόπο. Πάντως, ο «Δον Κιχώτης» με συγκίνησε πολύ.
Έχω κάνει και μεγάλες πατάτες.
Εμπλακήκατε και ως παραγωγοί. Σας δικαίωσε αυτό το ρίσκο;
Μας έδωσε πολλά πράγματα σε σχέση με τη δουλειά, με τον εαυτό, με την ομάδα. Είναι ζυμώσεις οι οποίες είναι χρήσιμες για τον δημιουργό. Προσωπικά εκτίμησα διαφορετικά και την τοποθέτηση μου ως ερμηνευτή σε ένα πλαίσιο ομάδας. Γενικά, ήταν δύσκολα αλλά και όμορφα.
Θα έμπαινες ξανά στην ίδια διαδικασία;
Δεν μπορώ να διαχειριστώ το παραγωγικό κομμάτι και να είμαι συνάμα καλλιτέχνης μιας παράστασης. Με μεγάλη δυσκολία το έφερα εις πέρας. Μαζί με την Έφη (Μπίρμπα) κάναμε τα πάντα: Κάναμε θέατρο, μάρκετινγκ, λογιστικά και την ίδια ώρα έπρεπε να πάμε στο σιδερά για την κατασκευή του σκηνικού.
Και μιλάμε για παραστάσεις με ερευνητικό χαρακτήρα.
Ακριβώς. Ξεκινήσαμε χωρίς να ξέρουμε τι θα κάνουμε. Δουλεύαμε με μια ομάδα επιλογής χωρίς ωστόσο να προβλέψουμε που θα οδηγηθούμε. Θα μπορούσε κάλλιστα να προκύψει και μια μεγάλη πατάτα.
«Έχω μια φαινομενική ηρεμία από τη φύση μου. Αλλά έχω κι εγώ τις εξάρσεις μου. Προβληματίζομαι έντονα για τα πράγματα και πολλές φορές μπορεί να κάνω έκρηξη, να υπάρξει ανεμοδούρα» ομολογεί.
Έχεις κάνει μεγάλες πατάτες;
Βέβαια. Υπήρξαν φορές που η ερμηνευτική μου τοποθέτηση σε έργα δεν οδηγούσε πουθενά. Κυρίως στο σινεμά – όχι τόσο στο θέατρο. Εκεί έπρεπε ν’ αντιμετωπίσω το ρίσκο ότι ετοιμάζουμε μια παράσταση που δεν απευθύνεται σε πολύ κόσμο.
Παρόλα αυτά, έχετε καταφέρει οι ερευνητικές παραστάσεις να έχουν εμπορική ανταπόκριση.
Ευτυχώς καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια επικοινωνία του δικού μας προβληματισμού με το κοινό. Δεν είμαστε μια επιδοτούμενη ερευνητική ομάδα που δεν ενδιαφέρεται από το πώς θα ζήσει. Ζούμε από αυτό το διάλογο.
Υπό αυτή την έννοια, σε απασχόλησε να κάνεις και πράγματα που να ακουμπούν στο μεγαλύτερο κοινό;
Όχι. Προσπαθούμε να συγκεράσουμε το θέατρο της προσωπικής μας αισθητικής, έχοντας αποδεχτεί ότι δεν θα βγάλουμε χρήματα.
Με τον τρόπο μου, οπωσδήποτε έχω αδικήσει. Mπορεί να μην έχω ζητήσει συγνώμη την ώρα που πρέπει ή να έχω υπάρξει περίεργος κι απότομος
Αυτή η ερευνητική διαδικασία σε προχώρησε ερμηνευτικά;
Σαφέστατα. Ακονίστηκα πολύ κάτω από αυτόν τον τρόπο δουλειάς. Ήταν πολύ κοντά στον τρόπο που θέλω να αφηγούμαι τα πράγματα, πολύ κοντά στη σωματικότητα που με απασχολεί και στη σχέση της εικαστικής πραγματικότητας και του ερμηνευτή.
Ονειρεύεσαι ένα επιδοτούμενο ερευνητικό θέατρο; Ειδικά κάτω από συνθήκες απραξίας;
Εννοείται πως αν υπήρχε ένας κρατικός φορέας που θα ενίσχυε την έρευνα θα ήταν λυτρωτικό για καλλιτέχνες σαν εμάς, θα μας έβγαζε από το άγχος του εισιτηρίου και θα μπορούσαμε να επικεντρωθούμε περισσότερο στο έργο μας. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα υποκύπταμε στην κατάχρηση της κρατικής φροντίδας. Και το ένα είναι επικίνδυνο – μα και το άλλο.
Κινηματογραφικά ο Άρης Σερβετάλης έχει δύο σημαντικές συμμετοχές στο «Man of God» της Γελένα Πόποβιτς και στο φεστιβαλικό και πολυβραβευμένο «Μήλα» του Χρήστου Νίκου.
Γιατί γυρίζεις στον Ριχάρδο; Τι έχει σημάνει αυτό το πρόσωπο για σένα;
Ο Ριχάρδος εκπροσωπεί την αποκαθήλωση ενός προσώπου που έχει εκπαιδευτεί από τη γέννηση του ως μονάρχης. Είναι το απόλυτο δείγμα του πως η εξουσία διαφθείρει τον άνθρωπο. Αλαζόνας, χωρίς σύνεση, κάτοχος του αλάνθαστου, με αποτέλεσμα να γίνει ένα τέρας, χωρίς να συμμερίζεται τον πόνο των άλλων ανθρώπων.
Κάνοντας αυτές τις προσωπικές αναγνώσεις στα έργα και στα πρόσωπα, τι κρατάς κάθε φορά από τους ήρωες σου;
Την πορεία του. Η πορεία που περιγράφω δεν είναι μόνο του Ριχάρδου. Αντικατοπτρίζει και την δική μου προσωπικότητα στην καθημερινότητα της. Πώς συμπεριφέρομαι όταν είμαι σε θέση με εκτόπισμα; Πόσες φορές έχω υποκύψει στην κολακεία για το δικό μου συμφέρον; Μπορεί η θέση της εξουσίας που μου δίνεται να είναι σε άλλη κλίμακα αλλά το ανθρώπινο φαινόμενο είναι το ίδιο. Η εξουσία διαφθείρει και αποκαλύπτει αρχέγονες παθογένειες.
Το θέατρο δεν πρέπει να γίνεται ένα είδωλο. Αυτός που ασχολείται με το θέατρο δεν είναι κατ’ ανάγκη πνευματικός άνθρωπος. Το θέατρο είναι ένα μέσο για να βάλει κάποιον σε προβληματισμούς αλλά δεν είναι το μέσον που θα εξαγιάσει κάποιον
Πιστεύεις ότι έχεις αδικήσει ανθρώπους;
Με τον τρόπο μου, οπωσδήποτε κι έχω αδικήσει. Συνειδητά μπορεί να μην έχω κάνει σοβαρά πράγματα, αλλά μπορεί να μην έχω ζητήσει συγνώμη την ώρα που πρέπει, ή να έχω υπάρξει περίεργος κι απότομος. Οι σχέσεις των ανθρώπων δεν είναι δεδομένες, χρειάζεται καθημερινός αγώνας για να είναι γόνιμες. Έτσι καταπατάται η ελευθερία των άλλων.
Γενικά, είσαι ένας ήπιος άνθρωπος;
Θα έλεγα πως ναι. Έχω μια φαινομενική ηρεμία από τη φύση μου. Αλλά έχω κι εγώ τις εξάρσεις μου. Προβληματίζομαι έντονα για τα πράγματα και πολλές φορές μπορεί να κάνω έκρηξη, να υπάρξει ανεμοδούρα.
«Προσωπικά, μπαίνοντας στην πρόβα φέρνω μαζί μου την ματαιοδοξία μου, την φιλοδοξία μου. ‘Όπως και ο καθένας φαντάζομαι, συνεπώς ένας σκηνοθέτης καλείται να διαχειριστεί πολλά Εγώ. Και δυστυχώς, σύμφωνα με την επικρατούσα κατάσταση, ο σκηνοθέτης λειτουργεί ως μέντορας που ίσως χρειαστεί να καταπατήσει το Εγώ σου» σημειώνει.
Οι τελευταίες εβδομάδες είναι σαρωτικές για το θέατρο: Πρόσωπα εξουσίας ή με εξουσία ακολουθούν την πορεία του Ριχάρδου. Πως παρακολουθείς την κατάσταση;
Ως ένα πρόβλημα πνευματικής φύσης. Το θέατρο δεν πρέπει να γίνεται ένα είδωλο. Αυτός που ασχολείται με το θέατρο δεν είναι κατ’ ανάγκη πνευματικός άνθρωπος ή ένας άνθρωπος με την ουσιαστική έννοια του όρου. Το θέατρο είναι ένα μέσο για να βάλει κάποιον σε προβληματισμούς αλλά δεν είναι το μέσον που θα εξαγιάσει κάποιον. Προσωπικά, μπαίνοντας στην πρόβα φέρνω μαζί μου την ματαιοδοξία μου, την φιλοδοξία μου. ‘Όπως και ο καθένας φαντάζομαι, συνεπώς ένας σκηνοθέτης καλείται να διαχειριστεί πολλά Εγώ. Και δυστυχώς, σύμφωνα με την επικρατούσα κατάσταση, ο σκηνοθέτης λειτουργεί ως μέντορας που ίσως χρειαστεί να καταπατήσει το Εγώ σου για αποτάξεις την ωραιοπάθεια και το ναρκισσισμό σου.
Στην πραγματικότητα, όμως, όλα αυτά οφείλω να τα κάνω εγώ για να εξασκήσω και την τέχνη μου και την ψυχή μου. Δεν θα πρέπει να περιμένω ένα σκηνοθέτη-δυνάστη να μου επιβληθεί. Αντιστοίχως και ο σκηνοθέτης πρέπει να λειτουργεί παραδειγματικά για την ομάδα του: Να εκμηδενίζει τον εαυτό του για να έχει τη φώτιση να οδηγήσει την ομάδα του κάπου καλά. Αντί αυτών, στο θέατρο έχουν δημιουργηθεί κάποια υπερτροφικά Εγώ για να καταστούν τα πιο ισχυρά ζώα της αγέλης. Έχει δημιουργηθεί μια νοσηρή εκδοχή των πραγμάτων. Ασφαλώς, υπάρχουν και σκηνοθέτες που οδηγούν ειρηνικά και δημιουργικά μια πρόβα, αναλαμβάνοντας την ευθύνη της σύνθεσης.
Δεν μπαίνω στη διαδικασία να κάνω ερωτικές σκηνές. Το έχω δηλώσει, δεν μπορώ να το σηκώσω. Αν ένας ρόλος έχει ερωτική σκηνή, καλύτερα να μην μου τον προτείνουν καν
Θεωρείς ότι μέσα σε όλα αυτά τα νοσηρά που αποκαλύπτονται υπάρχει μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού για το χώρο;
Ναι, μέσα σε όλα αυτά, πρέπει να επανατοποθετηθούν πολλά πράγματα στο θέατρο. Τι σημαίνει ματαιότητα, έκθεση στο δημόσιο βλέμμα. Ανέχομαι τα πάντα για να πάρω ένα ρόλο ή βάζω ένα όριο; Μέχρι που αντέχω να προσπαθήσω; Προσωπικά, δεν μπορώ να λειτουργήσω κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη, έχω συμφωνήσει με τον εαυτό μου να μην τα κάνει όλα για χάρη της υποκριτικής. Κάνω μέχρι εκεί που αντέχει η ψυχοσύνθεση μου, γιατί αν υπομείνω πράγματα θα επιβαρυνθεί το ψυχικό μου τοπίο.
Τι δεν υπομένεις;
Ας πούμε, δεν μπαίνω στη διαδικασία να κάνω ερωτικές σκηνές. Το έχω δηλώσει, δεν μπορώ να το σηκώσω. Αν ένας ρόλος έχει ερωτική σκηνή, καλύτερα να μην μου τον προτείνουν καν.
«Δεν μας χρειάζεται Μεγάλος Αδελφός για να χειραγωγήσει το πλήθος, όσο παράγονται διαρκώς ανάγκες, πράγματα προς κατανάλωση και απόλαυση, χωρίς φραγμό» εκτιμά.
Δεν έχεις μείνει σε συνεργασίες που σε ταλαιπώρησαν;
Φυσικά και έχω ταλαιπωρηθεί από κακές συμπεριφορές. Κι άλλες φορές έχει προβάλλει ο εγωισμός μου, έχω πει την άποψη μου και σε κακές φάσεις έχω χάσει τον έλεγχο και κινδύνευσα να πλακωθώ στο ξύλο με τον άλλο. Φυσικά, δεν χρειάζεται τα πράγματα να γίνουν για να διαλύσω μια συνεργασία. Γι’ αυτό επαναλαμβάνω πως ο καθένας μας πρέπει να ορίζει τις προδιαγραφές του στον συνομιλητή του. Προσωπικά, δεν μπορώ να κάνω τα πάντα στο θέατρο, γιατί το θέατρο δεν είναι τα πάντα. Είναι πολύ ωραίο, μπορεί να σου προσφέρει μαγικές στιγμές αλλά μέχρι ενός σημείου.
Αναφέρεσαι επίμονα στο Εγώ σου ως αιτία συγκρούσεων.
Μα μπαίνοντας στο θέατρο ασχολείσαι πολύ με τον εαυτό σου. Έχω εγωπάθεια, ανθραπαρέσκεια, ναρκισσισμό όπως και όλοι ερμηνευτές. Όλοι, έτσι κι εγώ, θέλουμε να αρέσουμε∙ αλλά χρειάζεται μέτρο για να δίνεις χώρο στους άλλους και να προχωράει η δουλειά.
Τιθάσευες το Εγώ σου με τον καιρό;
Παλαιότερα το Εγώ μου ήταν πολύ πιο ανεπτυγμένο. Η πρώτη μορφή θεραπείας ήταν να αποδεχτώ το θέμα και να μπω σε μια άλλη διαδικασία – κυρίως με την βοήθεια της πίστης. Αλλιώς, αισθανόμουν πως δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω∙ είναι σαν Λερναία Ύδρα, έχει τόσα κεφάλια αυτή η κατάσταση.
Φυσικά και έχω ταλαιπωρηθεί από κακές συμπεριφορές. Κι άλλες φορές έχει προβάλλει ο εγωισμός μου, έχω πει την άποψη μου, έχω χάσει τον έλεγχο και κινδύνευσα να πλακωθώ στο ξύλο.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα στο θέατρο πιστεύεις ότι καθρεφτίζει μια ευρύτερη κοινωνική πραγματικότητα;
Απόλυτα. Γι’ αυτό και είναι μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού εντός κι εκτός θεάτρου. Η εποχή μας είναι εποχή απόλαυσης, σαρκολάγνα εποχή. Καλλιεργούνται πάθη, ηδονές χωρίς καμιά διάθεση για να χαλιναγωγήσουμε όσα μας ωθούν σε αδιέξοδα. Αν δεν είσαι εγκρατής, δεν μπορεί παρά να μπεις στην διαδικασία να καταπατήσεις την ελευθερία, την επιθυμία και την αξιοπρέπεια του άλλου. Κι αυτό ως φαινόμενο αφορά όλη την κοινωνία και όλο τον βιομηχανικό μηχανισμό. Δεν μας χρειάζεται Μεγάλος Αδελφός για να χειραγωγήσει το πλήθος, όσο παράγονται διαρκώς ανάγκες, πράγματα προς κατανάλωση και απόλαυση, χωρίς φραγμό. Εξουσιάζεσαι κι εσύ κι εγώ από ανάγκες και αδηφαγία. Δεν είμαστε κοινωνικά ελεύθεροι, γι’ αυτό και στην εποχή μας η ελευθερία έχει πολύ δυσδιάκριτα όρια με την ασυδοσία. Πρέπει να ξαναδούμε τι σημαίνει ελευθερία: Ελεύθερος είναι αυτός που εξουσιάζει αυθαίρετα άλλους ανθρώπους;
Μα, μιλάμε για φαινόμενα λεκτικής βίας, σωματικής κακοποίησης και σεξουαλικής κυριαρχίας…
Πιστεύω πως έχει σημασία να μην κατακρίνουμε τα πρόσωπα, αλλά την πράξη. Αυτό θα έχει όφελος για όλους. Το βλέπω και στον εαυτό μου: Αν κάποιος με βλάψει χαρακτηρίζω τον φταίχτη. Όμως, στην πραγματικότητα πρέπει να χαρακτηρίσω την πράξη. Την πράξη χρειάζεται να κατονομάσω, γιατί το πρόσωπο έχει τη δυνατότητα της μεταστροφής – ό,τι κι αν έχει κάνει. Την πράξη μπορείς να την αποφύγεις, να δουλέψεις για να μην την ξανακάνεις. Όταν χαρακτηρίζεις κάποιον που σε βλάπτει, συνήθως θα έρθεις σε κόντρα, θα βριστείς, θα πλακωθείς στο ξύλο. Προσωπικά, αν, λόγου χάρη, κάποιος με βρίσει το πρώτο πράγμα που θα κάνω είναι να του δώσω μια μπουνιά. Θα δώσω μεγάλη μάχη για να αντισταθώ. Κι αυτό είναι μια πνευματική κατάκτηση: Να δω στον άλλον όχι έναν κλέφτη, αλλά μια κλοπή.
Όταν χαρακτηρίζεις κάποιον που σε βλάπτει, συνήθως θα έρθεις σε κόντρα, θα βριστείς, θα πλακωθείς στο ξύλο. Προσωπικά, αν, λόγου χάρη, κάποιος με βρίσει το πρώτο πράγμα που θα κάνω είναι να του δώσω μια μπουνιά. Θα δώσω μεγάλη μάχη για να αντισταθώ. Κι αυτό είναι μια πνευματική κατάκτηση: Να δω στον άλλον όχι έναν κλέφτη, αλλά μια κλοπή» εισηγείται.
Τέτοια αντανακλαστικά ενεργοποίησες ακούγοντας για όλες αυτές τις κακοποιητικές πράξεις από συναδέλφους προς συναδέλφους σου;
Ούτε κι εγώ είμαι σε καλή πνευματική κατάσταση για να αντιδράσω ψύχραιμα. Κι εγώ, όπως όλοι, έχω αποπροσανατολιστεί, βρίσκομαι σε σύγχυση. Διαφορετικά, θα βλέπαμε όλα όσα μας συμβαίνουν σαν μια αφορμή για ν’ αλλάξουμε προς το καλύτερο. Μιλώ εκ πείρας. Ο,τιδήποτε μου έχει συμβεί στη ζωή με έβαλε σε μια διαδικασία αυτοκαθαρτική. Είτε με φρέναρε από κάτι κακό ή με έβαλε σε σκέψεις σοβαρές. Η αλλαγή που έχει αξία, έρχεται μέσα από τον πόνο, την πληγή. Κι όσο δεν μπορούμε να το αποδεχτούμε, τόσο περισσότερο θα δυσκολευόμαστε με τα προβλήματα που βιώνουμε.
Μιλάς και για συγχώρεση;
Σαφέστατα, αυτό είναι το επόμενο στάδιο. Γιατί αν χαρακτηρίσεις την πράξη θα δεις τον άλλο ως ένα αδύναμο πλάσμα. Όπως είσαι κι εσύ. Επομένως, πρέπει να του αφήνουμε χώρο να αλλάξει προς το καλύτερο. Παραμορφώθηκε ναι, αλλά υπάρχει το ενδεχόμενο να μεταποιηθεί.
Δεν μπορώ να κάνω τα πάντα στο θέατρο, γιατί το θέατρο δεν είναι τα πάντα
Έχεις απελευθερωθεί από τις ανθρώπινες αδυναμίες, δεδομένου και της εκφρασμένης πίστης σου στο Θεό;
Η δυνατότητα να μπορείς να εξομολογείσαι είναι σαν να μπορείς να σκαλίζεις τον κήπο σου και να αφαιρείς τα ζιζάνια. Καλλιεργείς κάτι που ίσως σου φέρει και καρπούς. Για μένα, αυτή είναι η διαδικασία. Η επαφή με το Θεό δεν είναι μόνο επαφή με τον κατασκευαστή σου αλλά με τον ίδιο σου τον εαυτό. Κι αυτό σιγά – σιγά κάτι δημιουργεί.
Μεγαλώνοντας γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος;
Μεγαλώνοντας, προσπαθώ να αναγνωρίσω τον εαυτό μου. Να δω ποιος πραγματικά είμαι. Βλέπω τις αδυναμίες και τα σκοτάδια μου. Δεν ξέρω αν αυτό με κάνει καλύτερο. Είναι σίγουρα επώδυνο κάθε φορά που πρέπει να αποδεχτώ ότι είμαι σκατάνθρωπος.
Πιστεύεις ότι είσαι σκατάνθρωπος;
Σαφέστατα. Αν αφεθώ μπορεί να γίνω ο χειρότερος άνθρωπος του κόσμου.
Ο Άρης Σερβετάλης πιστεύει πως αν αφεθεί μπορεί να γίνει ο χειρότερος άνθρωπος του κόσμου.
Τι άλλο αναγνωρίζεις στον εαυτό σου;
Δεν γνωρίζω τον Άρη, γνωρίζω τα πάθη μου. Προσπαθώ, λοιπόν, να τα βάλω σε τάξη για να εμφανιστεί το πρόσωπο Άρης. Προς το παρόν, είμαι κάποιος που επιθυμεί, που θέλει – όπως κάθε σύγχρονος άνθρωπος. Τρέχουμε πίσω από τη μόδα, την καταναλωτική μανία. Είμαστε μονάδες κι όχι πρόσωπα.
Προσπαθείς να αποσυνδεθείς από τα πάθη της εποχής;
Κυρίως, προσπαθώ να τα αναγνωρίσω σε μένα.
Μεγαλώνοντας, προσπαθώ να δω ποιος πραγματικά είμαι. Βλέπω τις αδυναμίες και τα σκοτάδια μου. Δεν ξέρω αν αυτό με κάνει καλύτερο. Είναι σίγουρα επώδυνο κάθε φορά που πρέπει να αποδεχτώ ότι είμαι σκατάνθρωπος.
Είναι τυχαίο ότι σε αυτή τη φάση της ζωής σου υποδύεσαι τον Άγιο Νεκτάριο στην ταινία «Man of God»;
Ήταν θείο δώρο να ασχοληθώ με τη ζωή αυτού του ανθρώπου. Γιατί άνθρωπος ήταν, δεν ήταν άγιος. Κι αυτό μου δίνει την πίστη ότι είμαστε όλοι εν δυνάμει άγιοι. Ο άγιος δεν είναι ο Σούπερμαν ή ο Μπάτμαν. Είναι ένας άνθρωπος που υπήρξε∙ απλώς μπήκε στη διαδικασία να γνωρίσει τον εαυτό του. Για όλους αυτούς τους λόγους ήταν ευλογία που συνάντησα αυτό το πρόσωπο. Άντεξε συκοφαντίες και δεν λύγισε ποτέ αλλά θεώρησε πως όλα αυτά ήταν αφορμές για να εμπιστευτεί ολοκληρωτικά τον εαυτό του στο Θεό.
Αποδίδονται πολλά θαύματα στον Άγιο Νεκτάριο. Τι συνιστά θαύμα για σένα;
Θαύμα είναι μια επίσκεψη του Θεού. Ο Θεός είναι διακριτικός και παρουσιάζεται χωρίς υπερβολές ή κραυγαλέα πράγματα. Το θαύμα το ζεις καθημερινά. Οδηγώ μηχανάκι και το γεγονός ότι δεν έχω σκοτωθεί ακόμα, το ερμηνεύω ως θαύμα. Φτάνω στο σπίτι μου σώος γιατί με έχει επισκεφτεί ο Θεός.
«Θαύμα είναι μια επίσκεψη του Θεού. Ο Θεός είναι διακριτικός και παρουσιάζεται χωρίς υπερβολές ή κραυγαλέα πράγματα. Το θαύμα το ζεις καθημερινά. Οδηγώ μηχανάκι και το γεγονός ότι δεν έχω σκοτωθεί ακόμα, το ερμηνεύω ως θαύμα. Φτάνω στο σπίτι μου σώος γιατί με έχει επισκεφτεί ο Θεός» λέει.
Τόσο το «Man of God» ως ελληνοαμερικανική παραγωγή όσο και το «Μήλα» που μπήκε στο δρόμο για τα Όσκαρ κι έχει εξασφαλίσει ως παραγωγό την Κέιτ Μπλάνσετ, σε έχει βάλει σε μια τροχιά διεθνών συνομιλιών της δουλειάς σου. Νιώθεις έτσι;
Θα αφουγκραστώ ό,τι προκύψει. Δεν μπαίνω εκ των προτέρων στη διαδικασία να σκεφτώ τι μπορεί να γίνει. Μπορεί να γίνει κάτι – μπορεί και όχι. Δεν με απασχολεί καθόλου το ενδεχόμενο να με δουν εκτός Ελλάδος.
Μα είναι ήδη κάτι ότι η Μπλάνσετ λάτρεψε το «Μήλα» και αποφάσισε να το χρηματοδοτήσει…
Ναι αυτό ήταν πολύ καλό και για εμάς και γενικότερα για την ελληνική κινηματογραφία. Έχουμε πολύ καλούς κινηματογραφιστές στην Ελλάδα. Αυτό που λείπει είναι η οργάνωση, η σοβαρή παραγωγή και φυσικά η κρατική φροντίδα και μια συγκεκριμένη πολιτιστική πολιτική για να αναδειχθεί αυτή η προσπάθεια.
Το σινεμά σε κράτησε ενεργό τους τελευταίους μήνες των απαγορεύσεων και της μηδενικής πολιτιστικής πολιτικής. Το αγαπάς εξίσου με το θέατρο;
Είναι διαφορετικό μέσο. Μου αρέσει πάρα πολύ ο κινηματογράφος, η διαδικασία του γυρίσματος είναι πιο εσωτερική κατάσταση. Στο θέατρο, πάλι, το παιχνίδι είναι πιο εξωστρεφές, παίζεις με άλλα χρώματα και τονικότητες.
Ο άγιος δεν είναι ο Σούπερμαν ή ο Μπάτμαν. Είναι ένας άνθρωπος που υπήρξε∙ απλώς μπήκε στη διαδικασία να γνωρίσει τον εαυτό του
Αισθάνομαι, επίσης, πως και η βραβευμένη συμμετοχή σου στο «Μήλα» του Χρήστου Μίχου συμβαδίζει με τις προσωπικές ανησυχίες σου. Εκεί οι χαρακτήρες μοιάζουν να είναι φορείς μιας άλλης πανδημίας, μιας πανδημίας πνευματικής.
Ναι, η ταινία αναρωτιέται τι είναι ο άνθρωπος αν ξεχάσει το παρελθόν του.
Τι απαντάς σε αυτό το ερώτημα;
Δεν ξέρω ποιος θα είμαι. Δεν θα μπορώ να εξηγήσω τα σημάδια στα χέρια μου, τα λευκά μου μαλλιά, την εσωτερική μου κατάσταση που έχει σφυρηλατηθεί από όσα μου έχουν συμβεί. Και δεν έχει σημασία μόνο τι μου έχει συμβεί, αλλά τι στάση έχω κρατήσει απέναντι στο καθετί.
Δηλαδή;
Τα πράγματα, δεν έρχονται τυχαία. Πέρασε πολύς χρόνος για να καταλάβω πως και τα άσχημα που ήρθαν στη ζωή ήταν ένα φρένο, μια σοβαρή υπενθύμιση. Μου υπενθύμισαν τον πόνο. Γι’ αυτό το ανθρώπινο σώμα όταν πονάει σου ζητάει προσοχή: Για να το προφυλάξεις από τα χειρότερα.
Πέρασε πολύς χρόνος για να καταλάβει πως και τα άσχημα που ήρθαν στη ζωή του ήταν ένα φρένο, μια σοβαρή υπενθύμιση. «Μου υπενθύμισαν τον πόνο. Γι’ αυτό το ανθρώπινο σώμα όταν πονάει σου ζητάει προσοχή: Για να το προφυλάξεις από τα χειρότερα» τονίζει.
Αν είχες τη δυνατότητα να διαγράψεις κάτι από τη ζωή σου, τι θα ήταν;
Όλα όσα έχω μετανιώσει. Όσα απέφυγα, όσα δεν αντιμετώπισα, όλα εκείνα για τα οποία μπορούσα να έχω αντιδράσει μα δεν το έκανα. Βεβαίως, όλα αυτά τα έχω εξομολογηθεί στον πνευματικό μου και είμαι κάπως αποφορτισμένος.
Πώς ήσουν μικρός;
Έχω περάσει από διάφορες φάσεις: Από πλήρη εσωστρέφεια, σε βαθμό εγκλεισμού μέχρι πλήρη εξωστρέφεια, ως party animal και ψυχή της παρέας.
Και τώρα που έχει κάτσει η μπίλια;
Τώρα βρίσκομαι σε μια κατάσταση συνειδητής εσωστρέφειας. Παλιά, η εσωστρέφεια μου ήταν φοβικού τύπου.
Τι σε συνδέει πιο πολύ με το παρελθόν σου;
Τα τραύματα μου αλλά και όσα με έκαναν χαρούμενο. Απλώς η χαρά είναι πιο επικίνδυνη από τον πόνο γιατί είναι ισχυρό αναλγητικό σε μουδιάζει. Πολλές φορές, μέσα από μεγάλη χαρά έχω χάσει τον προσανατολισμό μου. Όταν πάλι πληγώθηκα και πόνεσα – έχασα μεν τη γη κάτω από τα πόδια μου – αλλά κατέληξα πιο γειωμένος.
Έχω περάσει από διάφορες φάσεις: Από πλήρη εσωστρέφεια – σε βαθμό εγκλεισμού – μέχρι πλήρη εξωστρέφεια, ως party animal και ψυχή της παρέας
Δεν επιδιώκεις τη χαρά;
Ε, βέβαια.
Τι σε κάνει χαρούμενο;
Πλέον, απλά πράγματα. Βρίσκω τη χαρά σε μια πιο εσωτερική κατάσταση, ένα βλέμμα, μια κουβέντα, μια συνάντηση, σ’ ένα καθημερινό βίωμα.
«Τώρα βρίσκομαι σε μια κατάσταση συνειδητής εσωστρέφειας. Παλιά, η εσωστρέφεια μου ήταν φοβικού τύπου» παρατηρεί.
Γενικά θα έλεγες ότι είσαι ένας χαρούμενος άνθρωπος;
Ας προσδιορίσουμε τι είναι χαρά.
Βλέπεις το ποτήρι μισογεμάτο; Αισιοδοξείς, είσαι φωτεινός;
Η διάθεση μου είναι να πηγαίνω προς το φως. Ο Θεός είναι η απόλυτη πηγή φωτός και αισιοδοξίας. Και ναι, αισιόδοξος είμαι – αλλά όχι ως προς το ότι δεν θα πεθάνουμε. Γιατί μάθαμε να κρυβόμαστε κι από το θάνατο. Δεν μπορώ να ενστερνιστώ την κοινωνική και πολιτική τρέλα ότι είμαστε πιο δυνατοί από το θάνατο. Κάποια στιγμή θα μου συμβεί. Τι να πω, μπορεί να πεθάνω κι από covid!
Πολλές φορές, μέσα από μεγάλη χαρά έχω χάσει τον προσανατολισμό μου. Όταν πάλι πληγώθηκα και πόνεσα – έχασα μεν τη γη κάτω από τα πόδια μου – αλλά κατέληξα πιο γειωμένος.
Κάθε πτυχή της ζωής σου φιλτράρεται μέσα από την πνευματική διαδικασία της πίστης;
Για μένα η πίστη δεν είναι φιλοσοφικό κίνημα, είναι αλήθεια. Ο Θεός είναι αλήθεια, με καθορίζει. Χρειάζομαι την επαφή μαζί του. Πως έλεγε ο Αρχιμήδης «δώσε μου ένα σταθερό σημείο εκτός γης και θα σου αποδείξω ότι η γη κινείται;». Αυτή είναι η λειτουργία του Θεού πάνω μου. Για να γνωρίσω τον εαυτό μου, χρειάζομαι κάτι έξω μένα.