Ο προφήτης Μαλαχίας υπήρξε ο τελευταίος των συγγραφέων προφητών. Κατά την περίοδο που έδρασε, οι Ιουδαίοι βρίσκονταν υπό την περσική κυριαρχία και λόγω των ιστορικών αυτών συγκυριών ο Μαλαχίας μπορεί να χαρακτηριστεί ως «παιδί» της περσικής περιόδου.
Για τον προφήτη Μαλαχία δεν γνωρίζουμε τίποτα παρά μόνο το όνομά του (Μαλαχίας), το οποίο σημαίνει «ὁ ἄγγελός μου«, όπως αυτό καταδεικνύεται στο Μαλ. 3,1 «ἐξαποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου, καὶ ἐπιβλέψεται ὁδὸν πρὸ προσώπου μου«. Θέλοντας η υμνολογία της Εκκλησίας να ερμηνεύσει το όνομά του αναφέρει πως το όνομά του σημαίνει «ὁ ἄγγελός μου» επειδή ο Μαλαχίας έζησε μιμούμενος τους αγγέλους.Πηγή:www.santiebeati.it/
Προφανώς ο Μαλαχίας δεν θα ανήκε στους ιερατικούς κύκλους αλλά στην κατηγορία των φοβουμένων τον Θεό χωρίς να παύσει να είναι ευσεβής και δίχως να κλονίζεται η πίστη του όσο αφορά το θέμα της δικαιοσύνης του Θεού.
Ως χρόνος δράσης του προφήτη Μαλαχία προσδιορίζεται το πρώτο μισό του 5ου π.Χ. αιώνα, συγκεκριμένα η περίοδος μεταξύ 485-445 π.Χ. Ο Μαλαχίας έπεται των προφητών Αγγαίου και Ζαχαρία και προηγείται του Έσδρα και του Νεεμία. Η εποχή που κηρύττει ο Μαλαχίας είναι πολύ σημαντική για τον ιουδαϊκό λαό. Ο ιουδαϊκός λαός έχει επιστρέψει από τη βαβυλώνιο αιχμαλωσία στην Παλαιστίνη, ο Ναός της Ιερουσαλήμ έχει ανοικοδομηθεί και η λατρεία γύρω από αυτόν έχει οργανωθεί.
Ο Μαλαχίας εμφανίζεται ως συμμεριζόμενος το ενδιαφέρον των άλλων δυο μεταιχμαλωσιακών προφητών Αγγαίου και Ζαχαρία για την κοινότητα του Ναού, όμως ασκεί κριτική για τον τρόπο τέλεσης της λατρείας. Δεν προσφέρονταν τα καλύτερα ζώα προς θυσία, όπως όριζε ο νόμος, αλλά τα χειρότερα (Μαλ. 1,8). Οι ιερείς δεν απέδιδαν σημασία στην τελετουργική καθαρότητα (Μαλ. 1,12) και ευθύνονταν για τις κακές συνήθειες (Μαλ. 2,2-9), επίσης ούτε αποδιδόταν η δεκάτη.
Το βιβλίο του προφήτη Μαλαχία κλείνει τη σειρά των προφητικών βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης. Το βιβλίο του Μαλαχία, το οποίο αποτελείται από 3 κεφάλαια κατά το Μασωριτικό κείμενο ενώ στη μετάφραση των Ο’ αποτελείται από 4 και έχει ως περιεχόμενο: α) την επικεφαλίδα – επιγραφή, β) την αγάπη του Θεού προς τον Ιακώβ, γ) τον έλεγχο των ιερέων, δ) το λόγο κατά των μικτών γάμων και των διαζυγίων, ε) την έλευση του Κυρίου και του αγγέλου του, την κρίση του Θεού, στ) την ασέβεια του λαού προς το Θεό, ζ) το ζήτημα της δικαιοσύνης του Θεού και η) τις παραινέσεις.
Ως υπόθεση το βιβλίο του Μαλαχία έχει τον έλεγχο κατά των ιερέων και του λαού. Κεντρική όμως ιδέα του βιβλίου αποτελεί το γεγονός ότι ο Θεός αγαπά το λαό του παρά την αμφισβήτηση της αγάπης αυτής από το λαό, με την αμαρτία των ιερέων και του λαού προβάλλονται ως βασικό εμπόδιο στην εκδήλωση της αγάπης αυτής. Η μετάνοια του λαού θα επιφέρει ξανά την χάρη του Θεού, η οποία απορρέει από την αγαθότητά του. Όμως ο λαός επειδή εμμένει στην αμφιβολία περί της θείας δικαιοσύνης ο προφήτης προαναγγέλλει την επιφανή έλευση του Θεού με μορφή πυρός που θα καταστρέψει τους ασεβείς και θα αποκαθάρει τους ευσεβείς (Μαλ. 3,2-3).
Ο Θεός, στο κήρυγμα του προφήτη Μαλαχία, εμφανίζεται ως κριτής που θα αποκαταστήσει την διασαλευμένη ηθική τάξη. Στο θρίαμβο της δικαιοσύνης του Θεού πιστεύει ακράδαντα ο προφήτης και σε αυτό το σημείο καταφαίνεται η πνευματική του συγγένειά με τους προφήτες της κλασικής περιόδου κυρίως του 8ου π.Χ. αιώνα.
Η αγία μας Εκκλησία τιμά τη μνήμη του προφήτη Μαλαχία την 3η Ιανουαρίου.