Η μάχη της Κρήτης αποτέλεσε ένα σπουδαίο πολεμικό γεγονός και κράτησε 11 μέρες από τις 20-31 Μαίου του 1941.
Στους Γερμανούς εισβολείς εκτός από τις Ελληνικές και συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις (βρετανοί, Νεοζηλανδοί, Αυστραλοί) αντιστάθηκαν με ότι μέσο διέθεταν οι κάτοικοι της Κρήτης. Αυτή η αντίσταση των κατοίκων είναι από μόνη της ξεχωριστή για τα στρατιωτικά δεδομένα και μπορεί να συγκριθεί μόνο με την εποποιία του Στάλινγκράντ.
Το σχέδιο που οργάνωσε το Γερμανικό επιτελείο για την κατάληψη της Κρήτης είχε το κωδικό όνομα Merkur (Ερμής) και ήταν ένα προχωρημένο για την εποχή σχέδιο καθώς στηρίζονταν στην χρησιμοποίηση ενός επίλεκτου σώματος 14.000 αλεξιπτωτιστών σαν πρώτη δύναμη κρούσης, με επικεφαλής τον αντιπτέραρχο Στούντεντ αλλά και δυνάμεων τεθωρακισμένων και πεζικού που μεταφέρθηκαν στο νησί με μεταγωγικά αεροπλάνα. Γενικός διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων είχε οριστεί ο Νεοζηλανδός Στρατηγός Φράιμπεργκ. Πρίν από την επιχείρηση της κατάληψης, η γερμανική αεροπορία είχε εξαπολήσει μεγάλης κλίμακας βομβαρδισμούς των κρητικών πόλεων και των στρατηγικών σημείων του νησιού.
Η επιχείρηση της κατάληψης ξεκίνησε το πρωί της 20ης Μαίου 1941. Η βασική επιδίωξη των επιτιθέμενων ήταν η κατάληψη των αεροδρομίων του νησιού και η δημιουργία προγεφυρωμάτων για την μεταφορά μεγαλύτερου όγκου στρατευμάτων και εξοπλισμού. Αυτό που έγινε από την πρώτη στιγμή που φάνηκε ο πρώτος Γερμανός αλεξιπτωτιστής στο κρητικό ουρανό είναι απίστευτο. Οι κρητικοί χωρίς να υπάρχει κανένα οργανωμένο σχέδιο που να τους συμπεριλαμβάνει στον αμυντικό σχεδιασμό και σχεδόν άοπλοι, αυθόρμητα, όπως έκαναν για αιώνες απέναντι στον οποιοδήποτε κατακτητή, ξεκινούν μια πεισματική άμυνα με αποτέλεσμα από το πρώτο κύμα των 3000 αλεξιπτωτιστών να μη μπορέσουν να φτάσουν στους αντικειμενικούς στόχους τους παρά ελάχιστοι.
Οι επιτιθέμενοι καταφέρνουν να κερδίζουν κάθε βήμα με σφοδρές μάχες και τεράστιες απώλειες. Στις 27 Μαίου καταλαμβάνονται τα Χανιά και οι συμμαχικές δυνάμεις αποφασίζουν να εγκαταλείψουν το νησί. Μια αποχώρηση που ολοκληρώθηκε από τις 28 Μαίου - 1 Ιούνιου χάρη και στη βοήθεια των κατοίκων που συνέχισαν τη πεισματική άμυνα και πρόσεφεραν κάθε δυνατή βοήθεια στα συμμαχικά στρατεύματα κατά την αποχώρηση τους από το νησί. Η Μάχη της Κρήτης τελείωσε ουσιαστικά στις 31 Μαίου. Οι γερμανοί αναγκάστηκαν να δώσουν πολύνεκρες μάχες με τους υπερασπιστές της Κρήτης πράγμα που τους κόστισε 15000 νεκρούς από τα πιο επίλεκτα στρατιωτικά τους σώματα. Οι Κρητικοί συνήργησαν αποφαστικά στην εξουδετέρωση των γερμανών αλεξιπτωτιστών την πρώτη μέρα της εισβολής αλλά και σε κάθε επιχείρηση που έκαναν οι γερμανοί για να καταλάβουν οποιοδήποτε τμήμα του νησιού. Η εκδικητική μανία των γερμανών για την αντίσταση που συνάντησαν ξέσπασε σε ομαδικές εκτελέσεις Κρητικών αμέσως μετά την κατάληψη του νησιού. Στην Κρήτη τα γερμανικά στρατεύματα συνάντησαν για πρώτη φορά μια συγκλονιστική λαική αντίσταση, αυτή την αντίσταση που θα συναντούσαν έκτοτε μπροστά τους σε αρκετές από τις ευρωπαικές χώρες που θα καταλάμβαναν. Η αντίσταση των Κρητικών ήταν ο προάγγελος της Ελληνικής Εθνικής αντίστασης, αλλά και της Γαλλικής και της αντίστασης των Γιουγκοσλάβων και των Ρώσων.
Πάρα πολλοί ιστορικοί αναφέρονται στα λάθη της συμμαχικής ηγεσίας που δεν μπόρεσε να οργανώσει αποτελεσματικότερα την άμυνα της Κρήτης ώστε να αποτελέσει ένα απόρθητο φρούριο, αλλά πιθανά αυτό δεν ήταν στα συμμαχικά επιτελικά σχέδια και απλώς χρησιμοποίησαν την Κρήτη για να καθυστερήσουν μόνο τα γερμανικά στρατεύματα. Η σημασία της Μάχης της Κρήτης ήταν πολύ μεγάλη καθώς εξαιτίας της οι γερμανοί ματαίωσαν τα σχέδια για αντίστοιχη κατάληψη της Κύπρου και της μέσης Ανατολής, αλλά καθυστέρησαν και την εφαρμογή των σχεδίων για την κατάληψη της Σοβιετικής Ένωσης. Οι μεγάλες απώλειες του επίλεκτου σώματος των αλεξιπτωτιστών έπεισαν το γερμανικό επιτελείο ότι δεν έπρεπε να το ξαναχρησιμοποιήσουν σε άλλη μεγάλη επιχείρηση. Από την άλλη μεριά η μάχη της Κρήτης έδειξε ότι η τρομερή πολεμική μηχανή που σάρωνε με μεγάλη ευκολία όλους τους ευρωπαικούς στρατούς, τα βρήκε δύσκολα μπροστά σε μερικούς αποφασισμένους Κρητικούς. Χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω αποσπάσματα από ριζίτικα τραγούδια εμπνευσμένα από τη μάχη της Κρήτης.
"...Χίτλερ να μην το καυχηστείς πώς πάτησες στην Κρήτη ξαρμάτωτη την ήβρηκες και τα παιδιά τση 'λειπαν στα ξένα πολεμούσανε πάνω στην Αλβανία..."
"... Κρήτη μ’ η Μεραρχία σου, αν ήτανε κοντά σου, το Γερμανό θα ν’ έθαφτες μέσα στα χώματά σου.
Κρήτη μου όμορφο νησί, που ‘γραψες Ιστορία, Δίχως στρατό πολέμησες μιαν αυτοκρατορία!
Τση Κρήτης τ’ Άγια Χώματα, όπου κι ανέν τα σκάψεις, Αίμα παλικαριών θα βρεις, κόκκαλα θα ξεθάψεις..."
"...Οι Άγγλοι και οι Αυστραλοί, και Ζηλανδοί ομάδι, αντάμα με τους Έλληνες πηγαίνουνε στον Άδη. Τέτοια ψυχή, τέτοια καρδιά, και λεβεντιά δεν είδα. Η Κρήτη σαν να ήτονε δικήτωνε πατρίδα. Και πολεμούσανε κι αυτοί ως ότου σκοτωθήκαν, Κι όσοι δεν αποθάνασι αιχμάλωτοι πιαστήκαν..."