θα του απαντήσω, οι φίλοι. Και από αυτούς ποιους πρέπει να τιμώ περισσότερο;
Τους αγαθούς, θα του πω.” Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος
ΕΠΕ 7,380
Ο Άγιος Βασίλειος του γράφει «… Μα έλα εδώ κι ας σου είναι δύσκολο, για να με παρηγορήσεις ή για να με συμβουλεύσεις ή και για να είσαι κοντά, έτσι κι αλλιώς θα μου κάνει καλό και μόνο να σε δω. Και το σημαντικότερο; Να προσεύχεσαι, όσο μπορείς να προσεύχεσαι, για να μην βουλιάξουν και οι σκέψεις μου μέσα στην τρικυμία που με δέρνει.
Να διατηρήσω σε κάθε περίσταση την διάθεση της ευχαριστίας προς τον Θεό. Να μην συναριθμηθώ με τους κακούς δούλους του Ευαγγελίου, που όταν ο Θεός τους φέρνει τα πράγματα καλά τον δοξολογούν κι όταν τους παιδαγωγεί με δυσκολίες δεν συμφωνούν. Αντίθετα, να ωφεληθώ κι από τις ίδιες τις δυσκολίες πιστεύοντας ακόμα περισσότερο σε Εκείνον, τώρα που το έχω μεγαλύτερη
ανάγκη.».
Ο Άγιος Γρηγόριος αναφερόμενος στον φίλο του, τον αποκαλεί: «Ο εμός Βασίλειος». Δηλαδή: ο δικός μου Βασίλειος.
Ο Άγιος Γρηγόριος έγραψε: Ήμασταν ο ένας για τον άλλο το παν, ομόστεγοι, ομοδίαιτοι, απόλυτα ενωμένοι. Και αγωνιζόμασταν και οι δυό μας όχι ποιος θα έχει το πρωτείο, αλλά πως να το παραχωρήσουμε ο ένας στον άλλο• αυτό που ποθούσε και αγαπούσε περισσότερο ο άλλος το κάναμε δική μας επιθυμία. Ήμασταν μία ψυχή σε δύο σώματα… Ένα έργο είχαμε και οι δύο, την αρετή, και το να ζούμε με τις ελπίδες του ουρανού…
«Το ωραιότερο είναι ότι εσχηματίσθη από εμάς μία αδελφότης που εκείνος (ο Βασίλειος) διεμόρφωνε και κατεύθυνε ως αρχηγός με κοινές ικανοποιήσεις, μολονότι εγώ έτρεχα πεζός δίπλα σε άρμα Λυδικό (ταχυδρόμο δηλαδή), όπου και όπως πήγαινε εκείνος».
***
Αξίζει να παραθέσωμε τα λόγια του αγίου Γρηγορίου προς τον Επίσκοπο Καισαρείας Ευσέβιο: «Δεν θα δεχθώ να επαινής εμένα και να κατηγορής τον Βασίλειο, με τον οποίο είμαστε ένα στο πνεύμα και στη διάθεσι. Όπως φέρεσαι σε μένα, έτσι και καλύτερα πρέπει να φέρεσαι και στον Βασίλειο. Αλλοιώς νοιώθω με το ένα σου χέρι να με χαϊδεύεις και με το άλλο σου να με δέρνης»
Η μεγάλη και θεϊκή αυτή φιλία εκδηλώνονταν με τρυφερότηττα, ευαισθησία, στοργή και φιλαδελφία.
Ο Άγιος Γρηγόριος έγραψε το ωραιότατο εγκώμιο της φιλίας:
«Με τίποτε από ο,τι υπάρχει εις τον κόσμον δεν μπορεί κανείς να συγκρίνη ένα πιστόν φίλον, και το κάλλος του δεν έχει όρια». «Ο πιστός φίλος είναι ισχυρά προστασία» (Σοφ. Σολ. ς’ 14-15) και βασίλειον οχυρωμένον. Ο πιστός φίλος είναι έμψυχος θησαυρός. Ο πιστός φίλος είναι πολυτιμότερος από χρυσάφι και από πολλούς πολυτίμους λίθους. Ο πιστός φίλος είναι κήπος περιφραγμένος και πηγή σφραγισμένη, τα οποία ανοίγουν πότε-πότε διά να τα επισκεφθή και να τα απολαύση κανείς. Ο πιστός φίλος είναι λιμάνι αναψυχής. Αν δε είναι και πιο συνετός, πόσον καλύτερον είναι τούτο; Εάν δε είναι και πολύ μορφωμένος και διαθέτη παντοειδή μόρφωσιν, την ιδικήν μας λέγω και εκείνην η οποία ήτο κάποτε ιδική μας, πόσον καλύτερον είναι αυτό; Εάν δε και υιός του φωτός (Ιωάν. ιβ’ 36, Εφεσ. ε’ 8), ή άνθρωπος του Θεού (Δ’ Βασιλ. α’ 9), ή άνθρωπος ο οποίος προσεγγίζει τον Θεόν (Ιεζεκιήλ μγ’ 19), ή έχει ανωτέρας, πνευματικάς επιθυμίας (Δαν. θ’ 23), ή είναι άξιος να φέρη ένα χαρακτηρισμόν από εκείνους με τους οποίους τιμά η Γραφή τους ενθέους και υψηλούς, οι οποίοι ανήκουν εις ανωτέραν τάξιν, γεγονός το οποίον αποτελεί ήδη δώρον του Θεού και είναι σαφώς ανώτερον από την ιδικήν μας αξίαν».
***
Στη Σελεύκεια (Ισαυρίας) όπου εγκαταστάθηκε για τέσσερα περίπου χρόνια στον εκεί ναό της αγίας Θέκλας, πραγματοποιώντας το παλαιό του όνειρο για μοναστική ζωή, νηπτικό βίο, ησυχία και θεωρία πληροφορήθηκε τον θάνατο του αγαπημένου φίλου του Βασιλείου και η λύπη του υπήρξε άρρητη, γιατί λόγω ασθενείας δεν μπόρεσε να τον προπέμψει.
Γράφει προς τον φίλο του Ευδόξιο αυτήν την εποχή: «Ερωτάς, πώς τα ημέτερα. Και λίαν πικρώς. Βασίλειον ουκ έχω, Καισάριον ουκ έχω, τον πνευματικό αδελφό και σωματικόν. «Ο πατήρ μου και μήτηρ μου εγκατέλειπόν με;» μετά του Δαβίδ φθέγγομαι. Τα του σώματος πονηρώς έχει, το γήρας υπέρ κεφαλής, φροντίδων επιπλοκαί. Έρρει τα καλά, γυμνά τα κακά, ο πλους εν νυκτί, πυρσός ουδαμού, Χριστός καθεύδει. Τί χρη παθείν; Μία μοι των κακών λύσις, ο θάνατος. Και τα εκείθεν μοι φοβερά, τοις εντεύθεν τεκμαιρομένω». (Βλ. Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου συγγράμματα, ἐκδ. ΕΠΕ, 7, σ. 152). Δηλαδή,
Ρωτάς, πώς πάνε τα δικά μου; Πολύ άσχημα! Δεν έχω τον Βασίλειο, δεν έχω τον Καισάριο, τον πνευματικό μου αδερφό, και το σωματικό. Ο πατέρας και η μητέρα μου μ’ εγκαταλείψαν, λέγω κι εγώ μαζί με το Δαυίδ. Το σώμα μου είναι σε κακή κατάσταση, το γήρας βαραίνει το κεφάλι μου, οι φροντίδες περιπλέκονται, τα ζητήματα επιτίθενται, η φιλία δεν έχει εμπιστοσύνη, η Εκκλησία χωρίς ποιμένες. Έφυγαν τα καλά, τα δεινά προκαλούν, το ταξίδι μας μέσα στη νύχτα, φάρος πουθενά, ο Χριστός κοιμάται. Τι μου μέλλεται τάχα; Μια μόνο βλέπω λύση των συμφορών, το θάνατο. Και τα εκεί όμως τα βλέπω ζοφερά, συμπεραίνοντας από τα εδώ.
Πώς να μην αγαπήσεις αυτόν τον αγιασμένο άνθρωπο της λεπτότητας, τον τρυφερό και ευαίσθητο ποιητή, τον αληθινό και στοργικό φίλο, τη βαθειά ευγενική ησυχαστική ψυχή, που ολόκληρος είναι ένας πόνος, μια πληγή για όλους μας και για όλα!!!
«Ηράσθης της όντως σοφίας Θεού και των λόγων το κάλλος ηγάπησας και πάντων προτετίμηκας τερπνών των επί γης»
Δεύτε οι ερασταί, σοφίας της ενθέου, τον θείον Θεολόγον, υμνήσωμεν βοώντες· Χαίροις σοφέ Γρηγόριε. (Ήχος β’ Οίκος του Εφραθά)
Κύριε ημών Ιησού Χριστέ, δι’ ευχών του αγίου πατρός ημών Γρηγορίου του Θεολόγου ενίσχυε ημάς εις τας θλίψεις του βίου τούτου και εις την άρσιν του καθ’ ημέραν σταυρού μας, για να παραμένουμε και εμείς αδιάλειπτα σε Σένα, φέροντας παντοτινά μέσα μας το Πνεύμα Σου το Άγιο. Ναι, Κύριε Ιησού Χριστέ, πλήρωσον τας καρδίας ημών, πίστεως, ελπίδος και αγάπης, ελθέ μεθ’ ημών και αγίασον ημάς.
***
Το μέγα πλούτος (ΠΒ’ Προς αυτόν)
“Αλλοι λατρεύουν το χρυσάφι, άλλοι τ’ ασήμι καί κάποιοι τα κατάφορτα τραπέζια, αστεία παιχνίδια της ζωής,
“Άλλοι τ’ ωραία μετάξια, τούτοι τ’ αγροκτήματα,
το στάρι όπου καρπίζει, εκείνοι τα κοπάδια με τα ζωντανά.
Για με ο Χριστός το μέγα πλούτος, άμποτε να τον έβλεπα
πνεύμα γυμνό ολοκάθαρα, στον κόσμο τ’ άλλα τα χαρίζω.
(Βίβλος β’. Έπη ιστορικά. Τομή α’. Περί εαυτού. (PG 37, σελ. 969 – 1.452).
***
Ο∆ʹ. Προς Χριστόν
Προς τί η τυραννία; ήρθα στη ζωή, καλώς.
Γιατί χτυπιέμαι από τις τρικυμίες της ζωής;
Θα πω έναν λόγο, θρασύ μεν, αλλά θα τον πω:
Αν δεν ήμουν δικός Σου, θά’μουν, Χριστέ μου, αδικημένος.
Γεννιόμαστε, λιώνουμε, ολοκληρωνόμαστε,
νυστάζω, κοιμάμαι, αγρυπνώ, περπατώ
αρρωσταίνουμε, είμαστε υγιείς, απολαύσεις, πόνοι.
Να ζεις τους κύκλους του ήλιου, όσους είναι της γης,
να πεθάνεις, να σαπίσει η σάρκα σου. Αυτά περνάν και τα ζώα,
που είναι μεν άτιμα, αλλ’όμως ανεύθυνα.
Τί είμαι εγώ λοιπόν παραπάνω; Τίποτα, εκτός απ’τον Θεό.
Αν δεν ήμουν δικός Σου, θά’μουν, Χριστέ μου, αδικημένος.
(Βίβλος β’. Έπη ιστορικά. Τομή α’. Περί εαυτού. (PG 37, σελ. 969 – 1421-22).
***
Γνωμικά τετράστιχα, ποίημα ΛΓ’
Τίποτα μή θεωρείς ισάξιο με τον πιστό φίλο,
που δεν τον έφερε το ποτήρι κι η ταραχή του καιρού·
αλλά αυτός δεν χαρίζει παρά μόνο ότι μας συμφέρει.
Αναγνώριζε όρια της έχθρας, όχι όμως της φιλίας.
Την πράξη βάζεις μπρός ή τη θεωρία;
των τελείων έργων αυτή, των πολλών η πράξη.
Είναι κι οι δύο σωστές κι αγαπημένες,
σ’όποια κλίνεις εσύ, σ’αυτήν απλώσου.
Να μή διδάσκεις ή να διδάσκεις με τον τρόπο σου.
Μή με το ένα χέρι τραβάς και απωθείς με το άλλο.
Θα χρειαστείς λιγότερα λόγια πράττοντας όσα πρέπει.
Ο ζωγράφος διδάσκει πιο πολύ με τις ζωγραφιές του.
Κυνήγα τη δόξα, όχι την όποια κι όχι υπερβολικά.
Ανώτερο να είσαι απ’το να φαίνεσαι. Αν είσαι δίχως μέτρο
μην κυνηγάς την κούφια, μήτε τη νεανική.
Τι κερδίζει ο πίθηκος αν περνά για λιοντάρι.
Άν καλοταξιδεύεις, μην πεις μεγάλο λόγο προτού δέσεις.
Κοντά στο λιμάνι βούλιαξε καλοτάξιδο πλεούμενο
κι άλλοι σώθηκαν περνώντας μεγάλη τρικυμία.
Να, μιά ασφάλεια: μήν περιγελάς τις τύχες των άλλων.