Η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Αίγυπτο από την ΕΝΙ, καθώς επίσης τα αντίστοιχα ενδεχόμενα αποθέματα στην Κύπρο και στην Ελλάδα, δημιουργούν προβλήματα στις Η.Π.Α. – οι οποίες θέλουν να είναι σε θέση να εκβιάζουν τους Ευρωπαίους να αγοράζουν το δικό τους ΥΦΑ (LNG). Ταυτόχρονα θέλουν να διατηρήσουν την τιμή του σε δολάρια, για να υποστηρίζουν τη θέση του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα με τον ίδιο τρόπο, όπως με το πετροδολάριο – παρέχοντας δηλαδή στρατιωτική προστασία στους «πελάτες» τους. Στα πλαίσια αυτά, όλα όσα συμβαίνουν στο Ιράν και γενικότερα τα παιχνίδια πολέμου στον περσικό κόλπο, οφείλει να τα εξετάσει κανείς από μία άλλη οπτική γωνία – όπως επίσης το κατά πόσον θα επηρεαστούν η Κύπρος, η Ελλάδα, οι σχέσεις τους με την Τουρκία και η Αίγυπτος, όλα αυτά δε σε συνδυασμό με το Ισραήλ.
Ανάλυση
Σύμφωνα με το SCF, μία από τις σημαντικότερες ενεργειακές μάχες του μέλλοντος θα διεξαχθεί στον τομέα του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG, ΥΦΑ) – γεγονός που ενδιαφέρει σε μεγάλο βαθμό την Ελλάδα, αφενός μεν λόγω των τεκμηριωμένων αποθεμάτων της, αφετέρου σε σχέση με τη ναυτιλία της. Η αιτία είναι κυρίως το ότι, το ΥΦΑ προτείνεται ως μία από τις κύριες λύσεις για την αποφυγή της ρύπανσης – με την έννοια πως μπορεί να ανταποκριθεί στις βιομηχανικές ανάγκες μίας χώρας, βελτιώνοντας παράλληλα τις συνθήκες του περιβάλλοντος συγκριτικά με τις άλλες μορφές ενέργειας (πηγή).
Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α. θέλουν να χρησιμοποιήσουν το ΥΦΑ ως όπλο εναντίον της Ρωσίας, σε κάποιο βαθμό όπως το δολάριο και το σύστημα του χρέους – εις βάρος των Ευρωπαίων συμμάχων τους, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν υψηλότερες τιμές για να στηρίξουν τον αμερικανικό πόλεμο. Για να κατανοήσουμε όμως καλύτερα την άνοδο της σημασίας του ΥΦΑ στις παγκόσμιες στρατηγικές, είναι σωστό να εξετασθεί το διπλανό γράφημα – στο οποίο αναφέρονται οι δυνατότητες επαναεριοποίησης παγκοσμίως, οι συνολικές ποσότητες ΥΦΑ που ανταλλάσσονται, οι χώρες εξαγωγής και οι χώρες εισαγωγής.
Εν προκειμένω, ο όγκος συναλλαγών αυξήθηκε από 20-30 μετρικούς τόνους ετησίως (ΜΤΡΑ) σε περίπου 300, ενώ ο αριθμός των χωρών που εισάγουν ΥΦΑ σε πάνω από 40, μέσα σε μόλις 15 χρόνια – με τον αριθμό όμως των παραγωγών να παραμένει σχεδόν αμετάβλητος, με μεγάλη εξαίρεση τις Η.Π.Α. που εισήλθαν στην αγορά ΥΦΑ το 2016. Περαιτέρω, υπάρχουν δύο τρόποι μεταφοράς του φυσικού αερίου:
(α) Μέσω των αγωγών: Με τη μέθοδο αυτή μειώνεται το μεταφορικό κόστος και διευκολύνεται η διασύνδεση των χωρών – με σημαντικό παράδειγμα την Ευρώπη, στην οποία κατευθύνονται αγωγοί από τέσσερις διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές: από τη Μέση Ανατολή, από την Αφρική, από τη Βόρεια Ευρώπη και από τη Ρωσία.
(β) Θαλάσσια, με τη μορφή του ΥΦΑ: Ο τρόπος αυτός είναι δαπανηρός, πολύπλοκος και δύσκολο να εφαρμοσθεί σε μεγάλη κλίμακα. Το φυσικό αέριο που μεταφέρεται δια θαλάσσης υποβάλλεται σε επεξεργασία για να ψυχθεί, έτσι ώστε να μειωθεί ο όγκος του και στη συνέχεια υγροποιείται εκ νέου για να είναι δυνατή η αποθήκευση και η μεταφορά του με πλοίο – μία διαδικασία που αυξάνει το κόστος κατά 20%, σε σύγκριση με το αέριο που μεταφέρεται μέσω των αγωγών.
Συνεχίζοντας, λιγότερο από το μισό φυσικό αέριο που χρειάζεται η ΕΕ παράγεται στην εγχώρια αγορά – ενώ το υπόλοιπο εισάγεται από τη Ρωσία (39%), από τη Νορβηγία που δεν είναι μέλος της ΕΕ αλλά της ΕΕΑ(30%) και από την Αλγερία (13%). Οι εισαγωγές από άλλες χώρες το 2017 έφτασαν στο 14%, με πρώτες την Ισπανία (31%), τη Γαλλία (20%) και την Ιταλία (15%). Όσον αφορά ειδικά το ΥΦΑ, οι συνολικές εισαγωγές της Ευρώπης φαίνονται στο γράφημα – στο οποίο σημαντική θέση κατέχει το Κατάρ.
Η κατασκευή υποδομών τώρα στην Ευρώπη για την εξυπηρέτηση πλοίων που μεταφέρουν το ΥΦΑ (LNG), συνεχίζεται – ενώ στο γράφημα φαίνονται κατά σειρά τα εγχειρήματα για την κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου, για την αποθήκευση του, καθώς επίσης οι τερματικοί σταθμοί (terminals) που λειτουργούν, που είναι έτοιμοι και σχεδιάζεται η επέκταση τους, που είναι υπό κατασκευή και που προγραμματίζονται για το μέλλον. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη περιορισμένη ικανότητα να εξυπηρετούν το ΥΦΑ κατευθύνοντας το στο εθνικό και ευρωπαϊκό δίκτυο– ή να ενεργούν ως ενεργειακός κόμβος για τη μεταφορά του σε άλλα λιμάνια, με τη χρήση μικρότερων πλοίων.
Σύμφωνα με μία μελέτη (πηγή), όλοι οι τερματικοί σταθμοί ΥΦΑ στης Ευρώπης αποτελούν εγκαταστάσεις εισαγωγής, με εξαίρεση τη Νορβηγία και τη Ρωσία που δεν είναι μέλη της ΕΕ αλλά εξάγουν ΥΦΑ – ενώ από τους 28 μεγάλης κλίμακας τερματικούς σταθμούς, οι 24 ευρίσκονται στην Ευρώπη και οι 4 στην Τουρκία. Οι μικρής κλίμακας τερματικοί σταθμοί είναι οκτώ – στη Φινλανδία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία, στη Γερμανία και στο Γιβραλτάρ. Μεγάλοι εξαγωγείς ΥΦΑ είναι το Κατάρ (24,9%), η Αυστραλία (21,7%), η Μαλαισία (7,7%), οι Η.Π.Α. (6,9%), η Νιγηρία (6,5%) και η Ρωσία (6%) – ενώ οι εισαγωγές ΥΦΑ από τις Η.Π.Α. στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατακόρυφα μετά το 2018 και τις συζητήσεις του επικεφαλής της Κομισιόν με τον πρόεδρο Trump (γράφημα). Περαιτέρω, η Ευρώπη είναι μία από τις κυριότερες αγορές φυσικού αερίου – λόγω της αυξημένης ζήτησης της σε καθαρή ενέργεια για οικιακές και βιομηχανικές ανάγκες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Γερμανία συμμετέχει από πολλά χρόνια στο σχέδιο «Nord Stream 2» – μέσω του οποίου θα διπλασιαστεί η μεταφορική δυνατότητα του φυσικού αερίου από τη Ρωσία, από τα 55 δις κυβικά μέτρα ετησίως στα 110 δις.
Από την άλλη πλευρά το έργο «South Stream», υπό την ηγεσία της ιταλικής ENI, της ρωσικής GAZPROM, της γαλλικής EDF και της γερμανικής WINTERSHALL, θα έπρεπε να αυξήσει τη δυνατότητα της Ρωσίας να προμηθεύει την Ευρώπη με 63 δις κυβικά μέτρα ετησίως – συμβάλλοντας θετικά με τη φθηνή τιμή του στην ανάπτυξη των οικονομιών κυρίως της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Ουγγαρίας, της Αυστρίας και της Σλοβενίας, αλλά και της Ελλάδας ή Ιταλίας, αφού είναι γνωστή η σημασία του στο ισοζύγιο πληρωμών όλων των κρατών (γράφημα).
Εν τούτοις, λόγω των κυρώσεων που επέβαλλε η ΕΕ κατ’ εντολή των Η.Π.Α. στις ρωσικές εταιρείες όπως στη GAZPROM, καθώς επίσης των πιέσεων που ασκεί η υπερδύναμη στην ΕΕ με στόχο την εγκατάλειψη των σχεδίων των αγωγών για την εισαγωγή ΥΦΑ από αυτές, η κατασκευή του αγωγού «South Stream» επιβραδύνθηκε – ενώ ταυτόχρονα εκβιάζεται η Γερμανία να εγκαταλείψει τα σχέδια της για τον αγωγό «Nord Stream 2».
Με δεδομένη όμως την πρόσφατη ανακάλυψη από την ιταλική ΕΝΙ, την ηγέτιδα εταιρεία στον τομέα του ΥΦΑ, ενός από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Αίγυπτο, με εκτιμώμενη συνολική χωρητικότητα 850 δις κυβικά μέτρα (η συνολική κατανάλωση της Ευρώπης το 2017 ήταν περίπου 470 δις κυβικά μέτρα), οι εντάσεις με τις Η.Π.Α. κλιμακώθηκαν – θυμίζοντας πως η ΕΝΙ είναι μία από τις κυριότερες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο (γράφημα).
Η αιτία είναι οι προσπάθειες του προέδρου Trump να μειώσει τα ελλείμματα των Η.Π.Α. με την ΕΕ (αν και ο βασικός ένοχος είναι η Γερμανία), υποχρεώνοντας τους Ευρωπαίους να αγοράσουν αμερικανικό ΥΦΑ, εις βάρος χωρών όπως η Αλγερία, η Ρωσία ή η Νορβηγία – παρά το ότι είναι 20% ακριβότερο από αυτό των αγωγών. Εδώ δεν συμπεριλαμβάνονται καν οι επενδύσεις που απαιτούνται για την κατασκευή μονάδων επαναεριοποίησης – ενώ η Ευρώπη σήμερα δεν διαθέτει τις απαραίτητες εγκαταστάσεις στις ακτές της στον Ατλαντικό για να παραλάβει ΥΦΑ από τις Η.Π.Α., να το εισάγει στα ενεργειακά της δίκτυα και να μειώσει τη ζήτηση από τις παραδοσιακές χώρες τροφοδοσίας της.
Εν τούτοις ανάλογα έργα έχουν ξεκινήσει (πηγή), με προγραμματισμένους σταθμούς στην Ουκρανία, στη Ρωσία, στην Αλβανία, δύο στην Τουρκία, στην Ελλάδα (Αλεξανδρούπολη), δύο στην Ιταλία (Σικελία, Καλαβρία), δύο στη Μ. Βρετανία κλπ (τρίτο γράφημα επάνω) – σημειώνοντας πως οι Η.Π.Α., με τα πλοία LNG, δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταγωνίζονται στην Ασία παραγωγούς ΥΦΑ όπως το Κατάρ (υπενθυμίζουμε το έχει συμβεί στο παρελθόν, άρθρο) ή η Αυστραλία που έχουν τη μερίδα του λέοντος, ενώ οι ρωσικοί αγωγοί καλύπτουν τα υπόλοιπα.
Ως εκ τούτου, η μοναδική μεγάλη αγορά τους είναι η Ευρώπη, στην οποία ο πρόεδρος Trump χρησιμοποιεί το ΥΦΑ όπως το πετροδολάριο στη Σαουδική Αραβία (ανάλυση) – με την έννοια πως υποχρεώνει τους Ευρωπαίους να εισάγουν το αμερικανικό ΥΦΑ παρά το ότι είναι πολύ ακριβότερο, με αντάλλαγμα τη στρατιωτική τους ασφάλεια/προστασία. Έτσι οι ενεργειακές εταιρείες έχουν πλημμυρίσει την Ευρώπη με αμερικανικό ΥΦΑ (πηγή), αφού οι Ευρωπαίοι προτιμούν να πληρώσουν φόρο υποτέλειας στις Η.Π.Α. για να τους προστατεύουν από τους εχθρούς τους.
Ποιοι είναι αυτοί οι δυνητικοί εχθροί; Ως συνήθως οι Ρώσοι, οι οποίοι ουσιαστικά χρησιμοποιούνται από τους Αμερικανούς όπως «ο δράκος του παραμυθιού», με στόχο την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων – γεγονός που επεξηγεί γιατί ο πρόεδρος Putin προβάλλεται από τα δυτικά ΜΜΕ ως ο εχθρός της Δύσης, κατηγορείται για αλλοίωση εκλογικών αποτελεσμάτων, για δήθεν πράκτορες του στη Μ. Βρετανία κοκ.
Υπάρχει όμως μια Αχίλλειος πτέρνα στα αμερικανικά σχέδια: η Γερμανία, η οποία δεν είναι σε θέση οικονομικά να διακόψει το σχέδιο «Nord Stream 2» και δεν θέλει να το κάνει, παρά το ότι δεν το δείχνει. Εκτός αυτού η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Αίγυπτο από την ΕΝΙ, καθώς επίσης τα αντίστοιχα ενδεχόμενα αποθέματα στην Κύπρο και στην Ελλάδα, δημιουργούν προβλήματα στις Η.Π.Α. – οι οποίες θέλουν να είναι σε θέση να εκβιάζουν τους Ευρωπαίους να αγοράζουν το δικό τους ΥΦΑ. Ταυτόχρονα θέλουν να διατηρήσουν την τιμή του σε δολάρια, για να υποστηρίζουν τη θέση του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα με τον ίδιο τρόπο, όπως με το πετροδολάριο – πόσο μάλλον όταν κινδυνεύει από την Κίνα, μετά τα εγκαίνια του πετρογουάν (ανάλυση).
Στα πλαίσια αυτά, όλα όσα συμβαίνουν στο Ιράν, από τις κυρώσεις εναντίον του που κοστίζουν τεράστια ποσά στην Ευρώπη (οι ετήσιες συναλλαγές της ήταν 21 δις $ όταν των Η.Π.Α. μόλις 180 εκ. $), έως τις επιθέσεις εναντίον πλοίων (άρθρο) και γενικότερα τα παιχνίδια πολέμου στον περσικό κόλπο, οφείλει να τα εξετάσει κανείς από μία άλλη οπτική γωνία – όπως επίσης το κατά πόσον θα επηρεαστούν η Κύπρος, η Ελλάδα, οι σχέσεις τους με την Τουρκία και η Αίγυπτος, η οποία ανέκαθεν αποτελούσε το βασικό πεδίο δράσης του ΔΝΤ, χωρίς να εξαιρείται η Ιταλία λόγω ΕΝΙ.
Επίλογος
Σε κάθε περίπτωση, οι Η.Π.Α. δεν θέλουν, μετά την ανακάλυψη της εξόρυξης ενέργειας από σχιστόλιθο, ούτε νέους αγωγούς, ούτε νέα κοιτάσματα φυσικού αερίου – οπότε θα κάνουν ότι περνάει από το χέρι τους για να εμποδίσουν και τα δύο, αδιαφορώντας προφανώς για την ειρήνη. Εδώ υπεισέρχεται ο παράγοντας Ρωσία, η οποία είναι η μοναδική χώρα σήμερα που είναι σε θέση να παρέχει ανάλογη στρατιωτική προστασία με τις Η.Π.Α., όπως τεκμηριώθηκε στη Σαουδική Αραβία – στην οποία η μάχη του δολαρίου συνεχίζεται υπόγεια, με τη στήριξη της Κίνας.
Εύλογα πάντως χρηματοδοτούνται ή απλά χειραγωγούνται οργανώσεις ή κόμματα(βλέπε τον ηλίθιο βαρουφάκη ) στην Ελλάδα από τις Η.Π.Α., για να μας πείσουν πως δεν πρέπει να εκμεταλλευθούμε τα ενεργειακά μας αποθέματα και να παραμείνουν θαμμένα για πάντα – όπως ο πρώην υπουργός οικονομικών, κρίνοντας από τις ανάλογες πρόσφατες δηλώσεις του.
Βασίλης Βιλιάρδος
https://analyst.gr