Είναι ωστόσο καταδικασμένο σε αποτυχία. Όπως τόνισε ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουανί, μετά την δήλωση Πομπέο, που εκφράζει και την άποψη του Τζων Μπόλτον, νέου συμβούλου ασφαλείας του Προέδρου Τραμπ, η εποχή που οι ΗΠΑ αποφάσιζαν για τον κόσμο έχει τελειώσει.
Ο Πομπέο διατύπωσε 12 αξιώσεις προς το Ιράν, σε ομιλία του στην «δεξαμενή σκέψης» Heritage Foundation, στις 21 Μαΐου. Πολλοί και από τους συντηρητικούς ακροατές του στην συγκέντρωση εξέφραζαν σκεπτικισμό για την δυνατότητα αποδοχής αυτών των όρων και την αποτροπή νέων και βαρύτερων αμερικανικών κυρώσεων στην Ισλαμική Δημοκρατία.
Το τελεσίγραφο του Πομπέο αξιώνει από το Ιράν να πάψει κάθε εμπλουτισμό ουρανίου, με ελεύθερη πρόσβαση ελέγχου, «σε οποιαδήποτε εγκατάσταση, οποτεδήποτε.» Ωστόσο, το Ιράν έχει υπογράψει την συνθήκη μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων, η οποία του παρέχει το δικαίωμα εμπλουτισμού ουρανίου για αστική χρήση, όπως και η ξεχωριστή συμφωνία του με πέντε μεγάλα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και την Γερμανία.
Το τελεσίγραφο προχωρεί όμως και σε αξιώσεις που δεν έχουν καμιά σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα. Καλεί το Ιράν να θέσει τέρμα στην ανάπτυξη πυραυλικών συστημάτων, να τερματίσει την υποστήριξή του στις οργανώσεις Εσμπολά του Λιβάνου και Χαμάς της Παλαιστίνης και να αποσύρει από τις Συρία όλες τις δυνάμεις της Φρουράς της Ισλαμικής Επανάστασης, που μαζί με την Εσμπολά πολεμούν τους Τζιχαντιστές του «Ισλαμικού Κράτους» και της Αλ Κάϊντα , κατόπιν πρόσκλησης σε βοήθεια από το κράτος της Συρίας.
Αυτό που παρέλειπαν να αναφέρουν οι αξιώσεις του Πομπέο ήταν ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται στη Συρία απρόσκλητες, υποστηρίζοντας τους Σαλαφιστές μαχητές της Τζιχάντ, που έχουν επίσης την βοήθεια του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας και απειλούν την Συρία, τον Λίβανο, το Ιράκ και το ίδιο το Ιράν.
Η Μπάρμπαρα Σλέϊβιν, που διευθύνει την «Πρωτοβουλία για το Μέλλον του Ιράν» στο Ατλαντικό Συμβούλιο ( κορυφαία «δεξαμενή ιδεών» για το Στέιτ Ντιπάρτμεντ) παρατήρησε ότι:
Η ομιλία του Πομπέο «δεν έχει σχεδόν καμιά πιθανότητα εφαρμογής. Είναι πιθανό να αποδιώξει μακρύτερα τους οικονομικούς συμμάχους των ΗΠΑ, να ενισχύσει την Κίνα ως παγκόσμια οικονομική και πολιτική δύναμη και να ευχαριστήσει τους Ιρανούς σκληροπυρηνικούς που ψάχνουν πρόσθετους λόγους να επαναρχίσουν τις απαγορευμένες πυρηνικές εφαρμογές και να συνεχίσουν τις επεμβάσεις τους στην Μέση Ανατολή».
Με απλά λόγια αυτό που οι Πομπέο και Μπόλτον θέλουν να πετύχουν με τον οικονομικό πόλεμο εναντίον του Ιράν είναι η αλλαγή καθεστώτος. Ο Πομπέο σηματοδοτεί μια προσπάθεια αποκατάστασης της αμερικανικής ηγεσίας σε μια Δυτική Τάξη Πραγμάτων στις χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως το επιχειρούν και οι Ευρωπαϊκές χώρες, ανθιστάμενες στον οικονομικό πόλεμο νέας μορφής του Προέδρου Τραμπ.
Η στροφή 180 μοιρών του Τραμπ αποτελεί στρατηγική αλλαγή της προηγούμενης θέσης του υπέρ της εξόδου από την Μέση Ανατολή. Περιέργως, σημειώνεται ενώ την ίδια στιγμή στην Αμερική αρχίζουν τώρα να βλέπουν τα οφέλη από τις περικοπές φόρων και την δημιουργία θέσεων εργασίας στο εσωτερικό, πράγματα που είχε υποσχεθεί ο Τραμπ στην προεκλογική εκστρατεία του.
Είχε όμως υποσχεθεί επίσης να μεταφέρει την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ και να εγκαταλείψει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν. Αλλά αυτό που συνέβη είναι ότι η εκπλήρωση της μιας προεκλογικής υπόσχεσης ματαίωσε την καρποφορία της άλλης, με την επιβολή κυρώσεων όχι μόνο στο Ιράν αλλά και σε εταιρείες από οπουδήποτε στον κόσμο που έχουν συμβόλαια με αμερικανικές εταιρείες και συνεχίζουν να συναλλάσσονται με το Ιράν.
Επί πλέον, δημιούργησε νέες εντάσεις στην Μέση Ανατολή, προκαλώντας την άνοδο της τιμής του πετρελαίου, από 70 σε 80 δολάρια το βαρέλι, την εβδομάδα που εγώ βρισκόμουν στο Ιράν. Μια τέτοια αύξηση ήδη αντανακλάται στην τιμή της βενζίνης που καλούνται να πληρώσουν οι Αμερικανοί, ελαχιστοποιώντας έτσι ότι εξοικονόμησαν από την περικοπή των φόρων.
Οι ενέργειες του Τραμπ μαρτυρούν το γεγονός ότι οι νεοσυντηρητικοί που τον συμβουλεύουν ξαναγύρισαν φουριόζοι στην εφαρμογή μιας νέας γεωπολιτικής στρατηγικής, που καταπιάνεται με ότι έμεινε ατέλειωτο μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 και την ανατροπή του Σαντάμ Χουσείν, σε εφαρμογή της πολιτικής προληπτικής αλλαγών καθεστώτων σε όλη την Μέση Ανατολή.
Όταν υπηρετούσα στο Υπουργείο Αμύνης εκείνη την περίοδο, είχα την ευκαιρία να κατατοπίσω τον Τζων Μπόλτον, σε μια συνάντηση κατά την οποία μιλούσε για συνέχιση της αλλαγής καθεστώτων, όχι μόνο στο Ιράκ αλλά και στην Συρία, στο Ιράν, στην Λιβύη και στην Σαουδική Αραβία –όλες χώρες που εκείνη την εποχή θεωρούνταν εχθρικές προς το Ισραήλ. Όπως και τότε, βλέπουμε τώρα τον Τραμπ να εφαρμόζει ισραηλινή εξωτερική πολιτική.
Με δεδομένη την αρχική αντίθεση των χωρών της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης στην αμερικανική έξοδο από την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν και τις κυρώσεις του Τραμπ –μιαν ιστορική καμπή- οι χώρες αυτές ανήγγειλαν ότι θα παραμείνουν πιστές στην συμφωνία. Αλλά η απόφαση αυτή μπορεί να μην αντέξει, μετά τις κυρώσεις που μπορούν να επιβάλουν οι ΗΠΑ σε ευρωπαϊκές εταιρείες συνεργάζονται με αμερικανικές και συνεχίζουν να συναλλάσσονται με το Ιράν.
΄Ημουν πρόσφατα στο Ιράν και συνομιλούσα με Ιρανούς αξιωματούχους αμέσως μετά την αναγγελία του Τραμπ ότι αποχωρεί από την συμφωνία. ΄Ημουν εκεί για την 6η Διεθνή Διάσκεψη «Νέοι Ορίζοντες», που συνήλθε στην πόλη Μάσχαντ, πνευματικό κέντρο του Ιράν.
Αυτό που βγήκε από την τριήμερη διάσκεψη ήταν το κάλεσμα σε αντίσταση στις ενέργειες του Τραμπ για την επανεγκατάσταση μιας αμερικανικής Μονοκεντρικής Διεθνούς Τάξεως δικής του εκδοχής, η οποία θα περιλαμβάνει μια νέα διεθνή οικονομική τάξη, που θα απομακρύνει χώρες από την αμερικανική οικονομική εξάρτηση και θα περιχαρακώνει τις ΗΠΑ και το Ισραήλ..
Αυτό, όμως, που αναπτύσσεται ως αντίδραση στην αμερικανική έξοδο από την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν είναι μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, όπου αρχίζουμε να βλέπουμε το Ιράν, την Κίνα, την Ρωσία και χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας να δημιουργούν τον δικό τους οικονομικό κινητήρα για την ελαχιστοποίηση της αμερικανικής επιρροής.
Θα συμπεριλάμβανα σε αυτή την τάση έναν αναζωογονημένο Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, που ιδρύθηκε από την Κίνα, την Ρωσία και χώρες της Κεντρικής Ασίας. Με την Κίνα να πλησιάζει στην ολοκλήρωση της Πρωτοβουλίας Μια Ζώνη, Μια Οδός από την Ασία στην Ευρώπη, θα ανοιχτεί ο δρόμος και σε χώρες μέλη της Ε.Ε. και της Ανατολικής Ευρώπης να επεκτείνουν την εμπορική τους εμβέλεια και να ξεφύγουν από τα δεσμά της ένοπλης οικονομικής επιρροής των ΗΠΑ..Αυτή η εξέλιξη μοιάζει να συμβαίνει ήδη.
Η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι, που παλεύει με την περίπλοκη και επίμοχθη διαδικασία του χωρισμού από την Ε.Ε., είχε ελπίσει να στραφεί προς τις ΗΠΑ, μια πιο ευνοϊκή αγορά. Και όμως δήλωσε πως θα αντισταθεί στις κυρώσεις του Τραμπ. Αλλά οι προσπάθειές της μπορεί να είναι βραχύβιες, αφού οι εταιρείες της δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς την αμερικανική αγορά. ΄Ετσι στράφηκε προς την Κίνα, σε αναζήτηση εναλλακτικής αγοράς. (ΣημΜετφ: Τα βήματά της ακολούθησε προχθές και η ΄Ανγκελα Μέρκελ.)
Σε απάντηση στην πρόσφατη ενέργεια Τραμπ κατά του Ιράν, ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν θα μπορούσε να απευθύνει και πάλι μια πρόσκληση στο Ιράν να ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Ο Πούτιν έχει ήδη δηλώσει πως δεν βλέπει κανένα εμπόδιο για το Ιράν αν θέλει να ενταχτεί.
Η προφορά συμμετοχής του Ιράν είχε γίνει μετά την υπογραφή της συμφωνίας για τα πυρηνικά το 2015. Τότε είχε απορριφτεί. Αυτή την φορά όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά, αφού ενώ το Ιράν σέβεται απολύτως την συμφωνία, ο Τραμπ την εγκαταλείπει.
Ιρανοί αξιωματούχοι μου είπαν ότι εάν οι ΗΠΑ θέλουν συνεργασία με το Ιράν θα πρέπει να «διαζεύξουν» τις σχέσεις τους με το Ιράν από την ισραηλινή πολιτική τους. Πράγματι ο Τραμπ έχει κάνει ότι έχει επιδιώξει ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου –την μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ και την αποχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία του Ιράν.
Οι Ιρανοί αναρωτιόνταν ποιος ελέγχει ποιον: Ο Τραμπ ελέγχει τον Νετανιάχου, ή είναι ο Νετανιάχου που ελέγχει τον Τραμπ στην άσκηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής; Μια ιρανική πηγή, στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, μου είπε ότι «αυτό που ασφαλώς συμβαίνει είναι ότι το Ιράν κλίνει έντονα και ίσως οριστικά προς την Κίνα και την Ρωσία.»
« Ελπίζουμε-είπε- για το καλύτερο, αλλά σε περίπτωση που η πίεση του Τραμπ στο Ιράν στραφεί στην έμπρακτη δράση, το Ιράν προετοιμάζεται για το χειρότερο».
*Πρώην ανώτερος αναλυτής πολιτικής ασφαλείας στο γραφείο του υπουργού Αμύνης, μετά τριάντα χρόνια υπηρεσίας στο Πεντάγωνου, ο Michael Maloofαποσύρθηκε στην δημοσιογραφία, ως σχολιογράφος και ανταποκριτής αμερικανικών και ξένων εφημερίδων. ΄Αρθρα του δημοσιεύονται σε όργανα της ανεξάρτητης ηλεκτρονικής ενημέρωσης διαφόρων χωρών.
Mετάφραση: Μιχαήλ Στυλιανού