σχόλιο Γ.Θ : Επειδή λαός χωρίς όραμα είναι νεκρός λαός, διαβάστε και πιστέψτε, ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Τα σύνορα πάντα άλλαζαν και πάντα θα αλλάζουν στην ιστορία της ανθρωπότητας
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (1776-1831)
Ρωμανού Ξενοφάνουc Ανδρούτσου*
Ο Ρωμηός ακτήμων πολιτικός και εθνομάρτυρας που αντιτάχθηκε στην προδιαγεγραμμένη σκλάβωση της Ελλαδίτσας στους ξένους τραπεζικούς και πολιτικούς δυνάστες.
«(…) Το 1817 η Φιλική Εταιρία του πρότεινε ν’ αναλάβει την αρχηγία της επανάστασης στην Ελλάδα. Τον επισκέφτηκε στην Πετρούπολη εκ μέρους της Φιλικής Εταιρίας ένας ύποπτος τυχοδιώκτης, ο Ν. Γαλάτης (μακρινός ανιψιός του Καποδίστρια κι ένας από τους πρώτους που στρατολογήθηκαν από τον Σκουφά) και του ζήτησε ν’ αναλάβει την αρχηγία της. Εκείνος όχι μόνον αρνήθηκε, αλλά και με αυστηρό τρόπο μίλησε στον Γαλάτη, τονίζοντάς του ότι τα σχέδιά τους μπορούν να παρασύρουν το έθνος στην καταστροφή. Αρνήθηκε, όχι γιατί ήταν φίλος της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, αλλά γιατί από τη φύση του αντιπαθούσε τις επαναστατικές μεθόδους πάλης όπως επίσης και γιατί πίστευε πως η επιλογή δεν ήταν κατάλληλη για την έκρηξη της Εθνικής Επανάστασης. Επιπλέον είχε τη γνώμη ότι μια επανάσταση που θα στηριζόταν σε νέες δυνάμεις δεν θα έφερνε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα (…).
“(…) Πρέπει να εξωθηθεί σε Επανάσταση κάποιος Τούρκος κι οι Έλληνες να συμμαχήσουν μαζί του, ενώ στη Μάνη να συγκεντρώνονται δυνάμεις σε αναμονή των εξελίξεων (…)”.
«(…) Στη Βιέννη φαίνεται πως ανέλαβε και τυπικά το υψηλό του καθήκον, που τον υπέβαλε στο μοναχικό σχήμα. Λίγο μετά, συναποφασίζει την ίδρυση του «στρατιωτικού βραχίονα». Της Φιλικής Εταιρείας. Το ότι περιεβλήθη το μοναχικό σχήμα φαίνεται – όχι μόνο φυσικά από τα μαύρα ρούχα που φόραγε μονίμως – αλλά από την αιφνίδια ανακοίνωσή του στη Ρωξάνη Στρούτζα, ότι δεν μπορεί να την παντρευτεί, ενώ όλη η ρωσική αυλή περίμενε αυτόν τον γάμο. Όπως γράφει η καθηγήτρια Ελένη Κούκου, της είπε: “Πρέπει να προσφέρω τον εαυτό μου θυσία στους Αγώνες για την πατρίδα μας, για την Ελλάδα κι αυτόν τον δρόμο της θυσίας πρέπει να τον βαδίσω μόνος μου” (…)».
(Απόσπασμα από το γράμμα του στην Ρωξάνη Στρούτζα με το οποίο ακύρωνε τον γάμο τους τον οποίο περίμενε εναγωνίως όλη η ρωσική αυλή).
Σε υπόμνημα της 18ης Απριλίου 1819, φαίνεται η βούλησή του να θεμελιωθεί η Φιλική Εταιρεία «ουχί επι της εθνότητος, αλλ’ επί της ευρείας και ζώσης ορθοδόξου εκκλησίας» (Χρ. Παπαδόπουλου, Η εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως και η Μεγάλη επανάστασις του 1821., ΘΕΟΛΟΓΙΑ, κα΄, 1950, σ. 316). Είναι δε γεγονός ότι έβλεπε την ιστορική ύπαρξη του Γένους ζυμωμένη με την Ορθόδοξη πίστη. Γράφει σε άλλη περίπτωση: «Η Χριστιανική Θρησκεία εσυντήρησεν εις τους Έλληνας και γλώσσα και πατρίδα και αρχαίας ένδοξους αναμνήσεις και εξαναχάρισεν εις αυτούς την πολιτικήν ύπαρξιν της οποίας είναι στύλος και εδραίωμα» (Γ. Πρωτοψάλτη, «Ο Καποδίστριας ως θρησκευτική προσωπικότης», ΑΝΑΠΛΑΣΙΣ, αρ 248, Δεκεμβριος 1976 σ. 4). Με αυτή την άποψη του Καποδίστρια, συμφωνούν και ΜΕΓΑΛΟΙ ΞΕΝΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΙ, οι οποίοι μας λένε πως είναι ΑΔΥΝΑΤΟ να αποδεχθεί κάποιος την Ορθοδοξία, χωρίς να προσλάβει, ταυτόχρονα, την ελληνικότητα: «(..) Ο Eλληνισμός έχει αποκτήσει αιώνιον χαρακτήρα μέσα εις την Εκκλησίαν. Έχει ενσωματωθεί εις την σάρκα της˙ έχει γίνει αιώνια κατηγορία της χριστιανικής υπάρξεως. Δεν εννοώ φυσικά τον ελληνισμόν ως εθνικήν ιδέαν ή τον ελληνισμόν της συγχρόνου Ελλάδος ή εκείνον τον καθυστερημένον και κάθε άλλο παρά νόμιμον ελληνικόν “φυλετισμόν”. Εννοώ την χριστιανικήν αρχαιότητα, τον ελληνισμό των δογμάτων, τον ελληνισμόν της λατρείας, τον ελληνισμόν της εικόνος. Η χριστιανική λατρεία έχει σφραγισθεί δια παντός με το ελληνικό ύφος της ευσέβειας των μυστηρίων. Και αυτό έχει γίνει μέχρι τοιούτου βαθμού, ώστε να μη μπορούμεν να διεισδύσωμεν εις τον ρυθμόν της λειτουργικής μυσταγωγίας, εάν προηγουμένως δεν υποβληθώμεν εις ένα είδος μυστικού “εξελληνισμού” (π. Γ.Φλορόφσκι, «Η πορεία της Ρωσικής Θεολογίας»).
Τον Απρίλιο του 1828 μία ενέργεια του Καποδίστρια, φανερώνει το ενδιαφέρον του για Ρωμαίικη λύση του ανατολικού ζητήματος. Υποβάλλει στον τσάρο Νικόλαο σχέδιό του, που προέβλεπε την αναδιοργάνωση της Βαλκανικής σε Ομοσπονδία πέντε επαρχιών (Ελλάδος, Ηπείρου, Μακεδονίας, Σερβίας και Δακίας) με ελεύθερη πόλη την Κωνσταντινούπολη. Η προσπάθεια αυτή συνιστά οφθαλμοφανώς παραλλαγή του βαλκανικού σχεδίου του Ρήγα. (δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε την ομοιότητα του σχεδίου αυτού και με την οργάνωση της Ελβετίας σε ομόσπονδα καντόνια).
Το καποδιστριακό σχέδιο, βέβαια, απορρίφθηκε με την συνθήκη της Αδριανουπόλεως (14.9.1829) (M.S. Anderson, The Eastern Question, London 1966 σελ 71), αλλά έγινε το θεμέλιο της Ρωσοευρωπαϊκής και Αμερικανικής πολιτικής της «βαλκανοποιήσεως», ενώ ο Καποδίστριας εργαζόταν για την απελευθέρωση και προοδευτική ενοποίηση των Ευρωπαϊκών επαρχιών της Αυτοκρατορίας της “Νέας Ρώμης”. Έτσι κατανοείται και η μαρτυρία του Ν. Σπηλιάδη, για την επιθυμία του Καποδίστρια να επιτύχει την ίδρυση της “Νεορωμαϊκής Αυτοκρατορίας”, δηλαδή ανασύσταση της «Νέας Ρώμης»/«Ρωμανίας» («Ελληνισμός Μαχόμενος», εκδόσεις Τήνος, σελ. 79).
Διαβάζουμε στα “Απομνημονεύματα” του Μακρυγιάννη πως υπήρχε σχέδιο, το οποίο ξεκίνησε από τον Ρήγα και πέρασε στον Καποδίστρια μέσω του Πατριάρχη: “Τον ρώτησα δια τον πατέρα της λευτεριάς μας, τον μακαρίτη Ρήγα Βελεστίνο, πως προδόθη. Μου είπε πολλά. Αφού τον πρόδωσαν και σκοτώθη, τότε ο Σουλτάνος πρόσταξε τον μακαρίτη Πατριάρχη και το’ δωσε ό,τι κατήχησες το ‘χαν δώση, οπού ήταν του Ρήγα, και του είπε ν’ αφορίση αυτόν και τους οπαδούς του. Τότε ο αγαθός Πατριάρχης περίλαβεν αυτός την Εταιρία δια να μην σβέση και την ξακολούθησε και κατηχούσε κ’ έστειλε και πιστόν άνθρωπον εις την Ρουσσία κ’ εκεί ήταν κι ο Λιονταρίδης, πιστός του φίλος, του Πατριάρχη, και ήταν αξιωματικός της Ρουσσίας. Και του παράγγειλε να πάγη εις το ‘Ορος ο Λιονταρίδης, οπού ήταν κι ο Πατριάρχης εκεί σιργούνι, ν’ ανταμωθούν. ‘Ετζι πήρε την άδεια και πήγε εις ‘Ορος. Αφού ανταμώθηκαν με τον Πατριάρχη, τον κατήχησε και τον χεροτόνησε και καλόγερο και του είπε να πάγει εις την Ρουσσίαν ν’ απαρατηθή από την δούλεψη και να μιλήση με τον Καποδίστρια και να περάση εις Βλαχιά να πάρη μοναστήρια με νοίκι και να κατηχήση κι όσους μπορέση και να συνάξη κι ό,τι χρήματα μπορέση δια να χρησιμέψουν δια την πατρίδα. Πήγε εις την Ρουσσία απαρατήθη, μίλησε και με τον Καποδίστρια και εις την Βλαχιά κατήχησε πολλούς και τον Μιχάλβοντα και πήρε και μοναστήρια και σύναξε κι ως τρία μιλλιούνια γρόσια. Του αποκρίθη ο Πατριάρχης να τα ‘χη εκεί όσο να χρειαστούνε. Ο μακαρίτης ο Ναπολέων ο αυτοκράτορας της Γαλλίας, το καύκημα του κόσμου, δια μέσον του πρέσβη του τότε Σεμπαστιάνη γράφει του Πατριάρχη εις Κωσταντινόπολη και του λέγει να στείλη να κατηχήση παντού τους χριστιανούς, να είναι ετοιμασμένοι, κι όταν να είναι καιρός οπού θα κινηθή, να χτυπήσουν κι αυτείνοι και είναι δικό τους από Κωσταντινόπολη και κάτου, Γουργαριά, Σερβία, Θεσσαλομακεδονία, Ντουράτζο, Αυλώνα και ολόγυρα αυτά τα μέρη, Ρούμελη, Πελοπόννησο και τα νησιά. Του αποκρίθη ο Πατριάρχης ότι ξακολουθεί από καιρό ό,τι του γράφει. Κι έστειλε και κατηχούσαν. Η κακή τύχη, απότυχε ο μακαρίτης ο Ναπολέων και νεκρώσανε κι αυτά. Αυτό το σκέδιον το ήξερε κι ο Καποδίστριας από τον Πατριάρχη” (http://www.omhros.com/Makr/Makriyannis9.htm).
Ο Καποδίστριας, όπως και ο Ρήγας, προσπάθησε να δημιουργήσει τις “Ηνωμένες Πολιτείες της Ρωμανίας”. Ένα ομοσπονδιακό ελληνιστικό κράτος, στο οποίο ο Ελληνισμός θα απλωνόταν και δεν θα ασφυκτιούσε. Γνώριζε ο Καποδίστριας, πως η πατρίδα του μπορούσε να συνεχίσει τον ελληνιστικό Οικουμενισμό της Ρωμανίας και της Μακεδονίας και πως θα μπορούσε να ξαναγίνει πολιτικός και πολιτισμικός ηγέτης των Βαλκανίων. Μια ελληνιστική δύναμη, που σήμερα θα μπορούσε να παίζει τον ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη. Βεβαίως η δολοφονία του μας λέει πολλά. Η προσπάθεια του αείμνηστου αυτού πολιτικού, θα μείνει στην Ιστορία. Δυστυχώς, οι συνεχιστές του δεν ήταν εξίσου άξιοι.
*Από το υπό έκδοση βιβλίο του:
ΦΡΑΓΚΟCΥΝΗ←«ΜΝΗΜΟΝΙΟ»→ΡΩΜΗΟCΥΝΗ