Σας λέει τίποτα αυτή η εικόνα; Ω, μην ασχολείστε! Συνεχίστε να συζητάτε αν οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα θα είναι συμβασιούχοι ή μόνιμοι,
αν οι συμβασιούχοι είναι 6 χιλιάδες ή 10 κι αν τη δουλειά θα την κάνει το Δημόσιο ή οι ιδιώτες.
Δε λέω ότι όλ’ αυτά δεν έχουν τη σημασία τους, ιδίως η τύχη αυτών των ανθρώπων που κάνουν την πιο απεχθή δουλειά, κι από πάνω αντιμετωπίζουν εξευτελιστικές συνθήκες εργασιακής ομηρίας.
Αλλά ας κοντοσταθούμε λιγάκι, σας παρακαλώ, κι ας προσπαθήσουμε να δούμε ολόκληρη την εικόνα. Σόρι, κι εγώ τάσσομαι κατά της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών καθαριότητας, αλλά στα δικά μου μάτια είναι εντελώς φανερό ότι όλη αυτή η δημόσια συζήτηση, με τον τρόπο που διεξάγεται, είναι εντελώς, μα εντελώς, εκτός θέματος. Το μόνο που τους απασχολεί είναι η διάσωση ενός μοντέλου διαχείρισης των σκουπιδιών αποτυχημένο, πανάκριβο, αναποτελεσματικό και περιβαλλοντοκτόνο. Όλοι, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, δημοτικοί άρχοντες και συνδικαλιστές, δημοσιογράφοι και τηλεοπτικοί μαϊντανοί, όλοι παίζουν τελικά στο ίδιο ταμπλώ της μιζέριας. Ψηφίζοντας ή καταψηφίζοντας την τροπολογία – μικρή η διαφορά.
Η διαδικασία πάσχει σε όλους τους κρίκους της. Και δεν μιλάω μόνο για τα προφανή, για τον πρωτόγονο τρόπο περισυλλογής, για τη βρώμα και τη δυσωδία, για το τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, για το αδιέξοδο με τις νόμιμες και τις παράνομες χωματερές, για τις απανωτές καταδικαστικές διεθνείς αποφάσεις εναντίον της χώρας, αλλά και για την απουσία προτάσεων για τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Πηγαίνω ακόμα πιο πίσω. Πρέπει πρώτα πρώτα να ξαναδούμε τον τεράστιο όγκο των σκουπιδιών που παράγουμε, καθώς και τη σύνθεσή τους. Πρέπει, δηλαδή, να επανεξετάσουμε τα καταναλωτικά μας πρότυπα. Τελικά, τι από όλ’ αυτά που αγοράζουμε το καταναλώνουμε και τι ποσοστό πετάμε. Όπως επίσης πρέπει να επανεξετάσουμε και το μοντέλο της εμπορίας, όλο αυτό το μάρκετινγκ που μας πασάρει ογκώδεις και άχρηστες συσκευασίες, μπουκάλια γυάλινα και μπουκάλια πλαστικά που κανείς δεν δέχεται να πάρει πίσω, κιβώτια, κασόνια, κονσερβοκούτια, κουτιά tetrapack και κουτιά μεταλλικά, νάυλον σακούλες και σακουλάκια, χαρτιά περιτυλίγματος, φιόγκους, σωληνάρια, φελιζόλ, λαστιχάκια, σελοτέιπ, ζελατίνες, διχτάκια, αλουμινόχαρτα, καπάκια.
Αφού λοιπόν βρούμε τρόπους να μειώσουμε το βάρος και των όγκο των σκουπιδιών που παράγουμε, μετά πρέπει να δούμε ποιο μέρος απ’ αυτά θα μπορούσαμε ίσως να επαναχρησιμοποιήσουμε. Επισκευάζοντας παλιά αντικείμενα ή συσκευές ή φτιάχνοντας λίπασμα από οργανικά απορρίμματα, επιτυγχάνοντας περισσότερη μείωση όγκου και βάρους, καθώς και κάποια οικονομία.
Κι έπειτα, βέβαια, μπαίνουμε στην ιδιοφυή διαδικασία της ανακύκλωσης. Που δεν έχει απλώς να κάνει με τον διαχωρισμό στην πηγή και τη διαχείριση του μεγαλύτερου όγκου των απορριμάτων, αλλά είναι κάτι βαθύτερο, αφορά την κουλτούρα της οικογένειας και ολόκληρης της κοινωνίας. Στις αναπτυγμένες χώρες το έχουν λύσει λίγο πολύ το πρόβλημα, έχουν φτάσει στο σημείο, αντί για το δικό μας το χάλι που αιμορραγούμε οικονομικά και υποφέρουμε περιβαλλοντικά, εκείνοι να βγάζουν κέρδος απ’ τα σκουπίδια. Είναι μια μεγάλη μπίζνα γι’ αυτούς στην οποία (κι εκεί, βέβαια, όπως εδώ, αλλά με τόσο διαφορετικούς όρους!) οι ιδιώτες προσπαθούν πώς και πώς να χωθούν, όχι για να επωφεληθούν από τις κρατικές επιδοτήσεις, αλλά για να βγάλουν επιχειρηματικό κέρδος από την αξιοποίηση των απορριμάτων παράγοντας ανακυκλωμένα προϊόντα, ενέργεια, λιπάσματα και ποιος ξέρει τι άλλο.
Αλλά εκεί, να ξέρετε, το πρώτο που έκαναν ήταν να βάλουν το θέμα στα σχολεία, να το θέσουν ως πρώτη προτεραιότητα, και τόλμα εσύ μετά, απερίσκεπτε γονιέ, να μην κάνεις ανακύκλωση, να δεις τι έχεις ν’ ακούσεις μέσα στο ίδιο σου το σπίτι. Κι έχουν και άλλες πολιτικές εφαρμόσει, μεθοδικά, βάζοντας στο κόλπο δημόσιους φορείς και ιδιωτικές εταιρείες, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα εθελοντικά.
Το πιο προχωρημένο όμως απ’ όλα είναι οι καινούριες πολυκατοικίες στη Σουηδία, το παράδειγμα της φωτογραφίας μας: Σε κάθε διαμέρισμα υπάρχει εντοιχισμένο ένα σύστημα τριών αγωγών (σκηνή 1η), όπου γίνεται η διαλογή στην πηγή. Τα σκουπίδια όλης της πολυκατοικίας οδηγούνται σε ένα υπόγειο σύστημα αγωγών (σκηνή 2η). Από ‘κει μεταφέρονται με τη δύναμη συμπιεσμένου αέρα μέσω υπόγειων σωληνώσεων (σκηνή 3η), για να μαζευτούν τελικά, πάντα διαχωρισμένα, κάπου μακριά, στο τελικό σημείο συγκέντρωσης (σκηνή 4η).
Την ξέρω την ένσταση, πως εδώ που φτάσαμε αυτά δεν γίνονται. Και μια δεύτερη ένσταση, ως μπόνους – ότι η κρίση δεν βοηθάει.
Ε, αφού είναι αργά, ας κάτσουμε να καμαρώνουμε το απόστημα να σπάει. Αντί να ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια, ας ανακυκλώνουμε την κατάντια. Κι ας μην ξανακούσω το επιχείρημα για την κρίση. Φυσικά και θα ήταν πολύ καλύτερα να είχαμε λύσει το πρόβλημα στους καιρούς της ευμάρειας, να ‘χουμε πίσω μας 20 και 30 χρόνια πείρας και σταδιακής προσαρμογής. Αλλά από κάπου, κάποτε, πρέπει κανείς ν’ αρχίσει επιτέλους. Κι αν δεν είναι ο καιρός της κρίσης ο κατάλληλος για να αντιληφθούμε πού πάει το πράγμα και να ξεκουνηθούμε λιγάκι από τη νιρβάνα και την αμεριμνησία, αν δεν είναι ούτε αυτή η κατάλληλη στιγμή, με 40ο Κελσίου και την αποφορά των σκουπιδιών να κατακλύζει τις πόλεις, τότε η κατάλληλη στιγμή δεν θα υπάρξει ποτέ. Εκτός αν το πάρουν επάνω τους οι πιστωτές, και μας εξαναγκάσουν -οι αλήτες- να πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα (έναντι της ανάλογης δόσης), κάπου εκεί μεταξύ 9ου και 10ου μνημονίου.